اوتيسم جز اختلالاتي است كه مشكلاتي بسياري را در زمينه تعاملات اجتماعي، مهارت هاي گفتاري و رفتاري افراد ايجاد مي كند. اين اختلال، طيف وسيعي از علائم دارد به همين دليل به آن اختلال طيف اوتيسم (ASD) اطلاق مي شود.
بروز شدت طيف در افراد مختلف، متفاوت است. اين اختلال در برخي مبتلايان، فقط محدوديت هاي جزئي در زندگي روزمره ايجاد مي كند اما ممكن است در گروهي ديگر، به حدي اين اختلال شدت داشته باشد كه به مراقبت هاي انساني ويژه نياز باشد.
كودكان اوتيسمي معمولا قادر به برقراري ارتباط با ديگران نيستند و نمي توانند افكار، احساسات ديگران را از حالت چهره و حركات آن ها متوجه شوند.
اين كودكان معمولا حساسيت بالايي در برابر لمس شدن، شنيدن صداها و استشمام بوها دارند. در رفتار آن ها حركات تكراري همچون تكان دادن بدن و قدم زدن مداوم نيز مشهود است.
كودكان اوتيسمي به انجام كارهاي يكنواخت و روتين علاقه خاصي دارند و به سختي مي توانند تغييرات را بپذيرند و حتي در مقابل آن ممكن است رفتار تهاجمي يا آسيب نيز بروز دهند.
تشنج و صرع از ديگر مشكلات افراد مبتلا به اوتيسم است و گاهي تا بزرگسالي نيز همراه فرد باقي مي ماند. از نظر بهره هوشي نيز بسياري از آن ها در زمينه مهارت هاي توسعه يافته غير معمول همچون نقاشي، ساخت قطعات موسيقي، حل مسائل رياضي يا آموزش موضوعات مورد علاقه، توانايي بالايي دارند.
علائم هشدار دهنده اين اختلال معمولا در سنين قبل از ۳ سالگي بروز مي يابد. تعدادي از نوزادان از نخستين روزهاي تولد علائم اين اختلال را نشان مي دهند و گروهي ديگر، اگر چه در ظاهر طبيعي و نرمال به نظر مي رسند ولي زماني كه به سن 36-18 ماهگي مي رسند، علائم اين اختلال در آن ها ظاهر مي شود.
بسياري از والدين از نخستين روزهاي تولد نوزاد خود نسبت به سلامتي او همواره نگران هستند. موسسه فرزندان برتر براي آشنايي بيشتر خانواده ها با نشانه هاي هشدار دهنده اين اختلال، مقاله اي با عنوان " علائم اختلال اوتيسم در نوزادان" تهيه كرده است كه مطالعه آن پيشنهاد مي گردد.
پسران نسبت به دختران بيشتر به اختلال اوتيسم مبتلا مي شوند و عواملي همچون سبك زندگي، ميران درآمد خانواده، قوميت هاي نژادي، اجتماعي و سطح سواد پدر و مادر هيچ تاثيري بر احتمال مبتلا شدن به اين اختلال ندارد. امروزه مشخص شده كه تعداد مبتلايان روز به روز در حال افزايش هستند، اگرچه مشخص نيست كه اين افزايش با پيشرفت تشخيص اين اختلال ارتباطي دارد و يا آمار حقيقي است.
اوتيسم از جمله اختلالاتي است كه به آن اختلالات طيف اوتيسم اطلاق مي شود. ساير اختلالاتي كه جز طيف اوتيسم گروه بندي مي شوند شامل:
اختلال اوتيستيك يا اوتيسم
اين نوع اختلال در واقع همان چيزي است كه اغلب مردم با عنوان اصطلاح اوتيسم، آن را مي شناسد و شامل اختلالاتي در تعاملات اجتماعي، برقراري ارتباط و بازي هاي تخيلي است.
سندرم آسپرگر
كودكان مبتلا به اين نوع اختلال، مشكلي در زمينه گفتار نداشته و داراي هوش متوسط و رو به بالايي هستند. اگرچه همانند كودكان اوتيسمي در زمينه اجتماعي و علائق خود، مشكلاتي نيز دارند. در حقيقت اين نوع سندرم جز طيف ملايم اوتيسم گروه بندي مي شود.
معمولا افراد مبتلا به سندرم آسپرگر بسيار باهوش بوده و مي توانند زندگي خود را اداره كنند ولي مشكلاتي در زمينه اجتماعي دارند.
اختلال فراگير رشد يا PDD
به اين اختلال، اوتيسم غير معمول نيز گفته مي شود. مبتلايان به اين اختلال در واقع گروهي از كودكان اوتيسمي هستند كه تعدادي از رفتارهاي اين اختلال را دارند ولي در ساير گروه ها دسته بندي نمي شوند.
اختلال از هم گسيختگي كودكي
كودك مبتلا به اين نوع اختلال معمولا در ۲ سال نخست زندگي، رشدي طبيعي دارند ولي با افزايش سن، كم كم مهارت هاي ارتباطي و اجتماعي خود را از دست مي دهند. اين اختلال به ندرت در كودكان ديده مي شود و بسياري از افراد متخصص در حوزه سلامت روان براي دسته بندي آن به عنوان يك اختلال، دچار ترديد هستند.
سندرم رت
اين نوع سندرم در گذشته جز اختلال طيف اوتيسم مطرح بوده ولي اكنون مشخص شده است كه علت ايجاد آن، عوامل ژنتيكي است. اين نوع اختلال بين دختران شيوع بيشتري داشته و افراد مبتلا معمولا از رشدي طبيعي برخوردارند و با افزايش سن مهارت هاي ارتباطي و اجتماعي خود را از دست مي دهند. معمولا حركات تكراري دست در سنين 4-1 سالگي در مبتلايان مشهود است و آن ها اغلب از مشكلات شناختي نيز رنج مي برند.
تاريخچه اوتيسم
واژه اوتيسم براي نخستين بار در اوايل دهه ۱۹۰۰ براي معرفي طيف وسيعي از اختلالات عصبي- روان شناختي به كار برده شد.
واژه يوناني اوتوس (autos) به معني خويش ريشه اصطلاح اوتيسم بوده كه اشاره به وضعيتي دارد كه شخص از ارتباط هاي اجتماعي كنار گذاشته شده است. اولين شخصي كه اين اصطلاح را به كار برد، روان پزشكي سوئيسي به نام يوجين بلولر بود. او اين واژه را براي تشريح علائم مربوط با اختلال اسكيزوفرني به كار برد.
محققان آمريكايي در دهه ۱۹۴۰ از اصطلاح اوتيسم براي توضيح وضعيت كودكاني كه به مشكلات عاطفي يا اجتماعي دچار بودند، استفاده كردند. لئو كانر يك پزشك از دانشگاه جان هاپكينز بود كه براي تشريح رفتار كودكان انزوا طلب، از اين كلمه استفاده كرد. در همان زمان يك دانشمند اهل كشور آلمان، به شناسايي وضعيتي مشابه پرداخت و آن را سندرم آسپرگر نام گذاري كرد.
تا دهه۱۹۶۰ ، تعداد زيادي از محققان دو اختلال اوتيسم و اسكيزوفرني را مرتبط باهم تصور مي كردند اما با گذشت زمان، پزشكان درك بهتري از اين اختلالات به دست آوردند.
از دهه ۱۹۶۰ تا دهه ۱۹۷۰ مطالعات مرتبط با اين اختلال در زمينه بررسي اثر داروهاي درماني همچون LSD، شوك الكتريكي و روش هاي تغيير رفتاري بود.
رفتار درماني و كمك از محيط هاي يادگيري كنترل شده، در دهه ۱۹۸۰ تا دهه ۱۹۹۰ به عنوان اصلي ترين روش درماني طيف اوتيسم معرفي شد. در حال حاضر از روش هاي رفتار درماني و گفتار درماني براي اين اختلال استفاده مي شود.
علت ايجاد اختلال اوتيسم
معمولا اختلال اوتيسم در تعدادي از خانواده ها شيوع بيشتري دارد و اكثر محققان بر نقش ژنتيك در ابتلا افراد به اين اختلال اتفاق نظر دارند. عوامل ديگري همچون سن بالاي والدين در زمان بچه دار شدن، قرار گرفتن مادر باردار در مقابل بعضي مواد شيميايي، مصرف الكل و داروهاي ضد تشنج توسط مادر در زمان بارداري، ديابت و چاقي بيش از حد مادر احتمال ابتلا نوزاد به اين اختلال را افزايش مي دهند.
طبق نظر كارشناسان بين ابتلا به اين اختلال و بيماري هاي فنيل كتونوري درمان نشده و سرخچه نيز ارتباطي وجود دارد.
در گذشته بسياري از مردم و كارشناسان گمان مي كردند كه بين ابتلا به اوتيسم در كودكان و واكسيناسيون آن ها ارتباطي وجود دارد. اما شواهدي دال بر اين قضيه به دست نيامد. نتايج تحقيقات نشان مي دهند كه اين اختلال ناشي از ناهنجاري هايي در بخش هايي از مغز بوده ك مسئول پردازش ورودي هاي حسي و پردازش هاي زبان است.
آيا بين ابتلا به اوتيسم و واكسن ها رابطه اي وجود دارد؟
پژوهش هاي بسياري در اين زمينه انجام شده است ولي تاكنون ارتباطي بين واكسن زدن و مبتلا شدن به اوتيسم تاييد نشده است.
مجادله ارتباط بين ارتباط واكسن سرخك-اوريون-سرخچه و ابتلا به اختلال اوتيسم
در سال ۱۹۹۸ مقاله اي منتشر شد كه باعث شد اين ترديد به وجود آيد كه ممكن است افراد با زدن واكسن سه گانه سرخك-اوريون-سرخچه به اختلال اوتيسم مبتلا شوند. اگر چه تعداد افرادي كه در اين پژوهش شركت كردند به ۱۲ نفر مي رسيدند ولي نتايج آن باعث شد كه توجه همگان جلب شود.
نتايج اين پژوهش موجب شد كه ساير پژوهشگران نيز براي يافتن ارتباط بين دريافت واكسن و ابتلا به اوتيسم، مطالعات زيادي انجام دهند ولي هيچ يك از اين تحقيقات، اين نتيجه را تاييد نكرد.
مجادله ارتباط تيمروزال با ابتلا به اوتيسم
با گذشت يك سال بعد از انتشار مقاله بحث برانگيز، نگراني ديگري بين مردم به وجود آمد كه آيا اين بين تيمروزال (ماده موجود در واكسن ها) و ابتلا به اختلال به طيف اوتيسم رابطه اي وجود دارد يا خير.
در تيمروزال، فلز جيوه به كار رفته است. اگر چه سطح بالايي جيوه به كليه ها و مغز آسيب مي رساند ولي در واكسن ها مقدار اندكي از آن به دليل خاصيت ميكروب كشي و قارچ كشي به كار مي رود.
اگر چه دلايل كافي براي اثبات اينكه مقادير بسيار كم اين ماده، به بدن آسيب مي زند، وجود نداشت ولي از سال به ۲۰۰۱ به بعد، اين ماده در واكسن هاي كودكان به كار نرفت.
جهت بررسي ارتباط بين تيمروزال و ابتلا به اوتيسم محققين آزمايشي طراحي كردند و كودكان را به دو گروه تحت آزمايش با اين ماده و كنترل تقسيم كردند.
همچنين در آمريكا، مركز كنترل و پيش گيري از بيماري ها، ۹ تحقيق مختلف كه به بررسي اين ارتباط پرداختند را ارزيابي كرد و گفته شد كه هيچ كدام از اين تحقيقات، چنين ارتباطي را اثبات نمي كنند.
نوزادان در روزهاي نخست بايد 25 نوبت واكسن دريافت كنند، گروهي از مردم نگران بودند كه دريافت اين تعداد واكسن موجب پيشرفت اختلال اوتيسم مي شود. اما با مقايسه دو گروه (نوزاداني كه مطابق برنامه به آن ها اين واكسن تزريق شد و گروه كنترل كه هيچ واكسني دريافت نكردند) مشاهده شد، هيچ اختلافي در ميزان شيوع اين اختلال وجود ندارد.
سرانجام در سال ۲۰۰۴ يك گزارش ۲۰۰ صفحه اي توسط كميته بازرسي سلامت ايمن سازي در موسسه پزشكي منتشر شد كه طبق آن مشخص شد هيچ ارتباطي دريافت واكسن ها و ابتلا به اختلال اوتيسم وجود ندارد.
انواع اوتيسم
روان پزشكان از گذشته تاكنون يك روش سيستماتيك براي اشاره به اختلال اوتيسم و اختلالات مشابه استفاده مي كنند و به كل اين اختلالات، طيف اوتيسم مي گويند. بسته به شدت اين علائم، اين اختلالات را به سه گروه تقسيم مي كنند.
اصطلاح اختلال فراگير رشد در گذشته مورد استفاده قرار مي گرفت ولي اكنون كاربردي ندارد. چنان چه در گذشته به يك كودك PDD گفته مي شد ولي با معيارهاي جديد تشخيصي بايد جز ASD قرار گيرد.
علائم ابتلا به طيف اوتيسم كدامند؟
از جمله نشانه هاي مشترك در انواع مختلف اوتيسم مي توان ناتواني در برقراري ارتباط و تعامل با اطرافيان را نام برد. گروهي از مبتلايان به اوتيسم نمي توانند با ديگران ارتباط برقرار كنند و تعدادي ديگر فقط در تفسير حالت چهره و حركات بدن اشخاص در هنگام گفت و گو با چالش مواجه هستند. به طور كلي علائم اين اختلال در سه حوزه زير بروز مي كنند:
- تمايل به وسايل يا اطلاعات خاص
- عكس العمل به احساسات
- هماهنگي فيزيكي
اين قبيل علائم به طور معمول در اوايل شروع اين اختلال مشخص هستند. اين اختلال در اغلب موارد قبل از سن سه سالگي قابل تشخيص است.
در افراد به علت طيف وسيع اين اختلال، علائم ظاهري مختلفي دارند و ممكن است در زمينه برقراري ارتباط، رفتار و تعاملات آن ها با سايرين تاثير داشته باشد. در اكثر نوزادان تا قبل رسيدن به يك سالگي علائم اين اختلال واضح است و در بقيه موارد نهايتا تا ۲-۳ سالگي، اختلال اوتيسم تشخيص قطعي داده مي شود.
مهارت هاي اجتماعي
اغلب كودكان مبتلا به اين اختلال، زماني كه مي خواهند با اطرافيان ارتباط برقرار كنند، با چالش مواجه مي شوند و يكي از رايج ترين علائم اين اختلال مشكلات آن ها در مهارت هاي اجتماعي است.
برخي از اين كودكان تمايل دارند با ديگران ارتباط نزديكي برقرار كنند ولي از چگونگي انجام آن آگاهي ندارند. زماني كه كودك در سن 10-8 ماهگي قرار دارد، تعدادي از اين علائم اجتماعي را بروز مي دهد. از اين نشانه ها هشدار دهنده مي توان به موارد زير اشاره كرد:
- كودك يك ساله زماني كه اسم خود را از اطرافيان مي شنود، هيچ عكس العملي بروز نمي دهد.
- تمايلي به انجام بازي هاي گروهي و يا اشتراك وسايل بازي نشان نمي دهد.
- تمايل به هم صحبتي با ديگران نداشته و دوست دارد تنها باشد.
- از برقراري تماس چشمي اجتناب مي كند.
- نسبت به لمس جسمي واكنش هاي خاصي بروز مي دهد.
- تمايلي به دلداري اطرافيان در زمان ناراحتي ندارد.
- درك احساسات ديگران براي او بسيار سخت است.
- زماني كه اطرافيان سعي مي كنند او را در راه رفتن و ايستادن كمك كنند، همكاري نمي كند.
ارتباط هاي كلامي
حدود ۴۰ درصد از كودكان اوتيسمي قادر نيستند حرف بزنند و بين ۳۰-۲۵ درصد از آن ها در سنين پايين، تعدادي از مهارت هاي گفتاري را ياد مي گيرند ولي با گذشت زمان، آن ها را از دست مي دهند. گروه ديگري از اين كودكان حرف زدن را ديرتر از ساير هم سن و سالان شروع مي كنند. اغلب مبتلايان به اين اختلال در زمينه گفتاري با مشكلاتي مواجه هستند همچون:
- اغلب دچار تاخير در گفتار و يادگيري مهارت هاي حرف زدن هستند.
- صداي يكنواخت و لحني زمخت دارند.
- تكرار كلمات و عبارات در حرف زدن آن ها ديده مي شود.
- از ضماير به شكل درست استفاده نمي كنند، به عنوان مثال به جاي من، تو را به كار مي برند.
- قادر نيستند از زبان اشاره استفاده كنند.
- نمي توانند كنايه، شوخي و ضرب المثل را در حرف هاي ديگران بفهمند.
الگوهاي رفتاري
اين كودكان معمولا رفتاري غير معمول و سلايق خاصي دارند. به عنوان مثال:
- رفتارهاي تكراري همچون تكان دادن دست، پريدن و چرخيدن در حركات آن ها مشاهده مي شود.
- انجام رفتارهاي بيش از حد و حركات مداوم (قدم زدن) در اين كودكان شايع است.
- به فعاليت ها يا وسايل خاص علاقه بسياري دارند.
- دوست دارند كارهاي خود را به شكل روتين و طبق روال مشخص و هميشگي انجام دهند و هر گونه تغيير در اين برنامه ها باعث ناراحتي شديد آن ها مي شود.
- نسبت به لمس، نور و صدا حساسيت بالايي دارند.
- تمايلي به شركت در بازي هاي وانمودي يا تقليد رفتار اطرافيان ندارند.
- هر غذايي را نمي خورند و در اكثر مواقع از غذاها بهانه مي گيرند.
- در رفتار آن ها، ناهماهنگي و شلختگي مشهود است.
- معمولا رفتار هاي تكانشگري (انجام فعاليت بدون فكر) انجام مي دهند.
- نسبت به خود و يا ديگران رفتار خشونت آميز بروز مي دهند.
كشف نشانه هاي اختلال اوتيسم
در صورتي كه خانواده ها زودتر براي درمان اختلال اوتيسم اقدام كنند، ميزان موفقيت روش هاي درماني افزايش مي يابد. بنابراين نياز است كه علائم هشدار دهنده ابتلا به اين اختلال جدي گرفته شود در صورتي كه مراحل رشدي در كودكان ديده نشد و يا با تاخير رخ داد نياز است كه با پزشك متخصص مشورت گردد. از جمله اين علائم طبيعي در كودكان مي توان به موارد زير اشاره كرد:
- لبخند زدن نوزاد در سن ۶ ماهگي
- تقليد كردن حالت صورت و صداهاي اطراف در سن ۹ ماهگي
- انجام حركاتي مانند تكان دادن دست يا حركات اشاره اي در سن ۱۴ ماهگي
- حرف زدن به شكل تك كلمه اي در ۱۶ ماهگي و به كار بردن جملات ۲ كلمه اي يا بيشتر در سن ۲ سالگي
- انجام دادن بازي هاي تقليدي در سن ۱۸ ماهگي
روش تشخيص اوتيسم توسط پزشكان
چنان چه اختلال اوتيسم در كودكان در سن كم تشخيص داده شود، ميزان موفقيت روش هاي درماني افزايش يافته و زندگي آن ها سريعتر به سمت طبيعي تر شدن مي رود.
براي شناسايي اين اختلال هيچ تست آزمايشگاهي وجود نداشته و پزشكان با ديدن رفتار كودك و شرح حال آن ها از سمت والدين نظر قطعي مي دهند.
همانطور كه اشاره شد اين اختلال طيف وسيعي دارد و برخي از كودكان به طيف شديد آن مبتلا هستند و گروهي ديگر از نظر هوش معمولي هستند و مي توانند زندگي مستقلي را تشكيل دهند. متخصص اطفال طي تشخيص دو مرحله اي به ارزيابي رفتار كودكان مي پردازند.
بررسي و معاينه كودك
براي تشخيص ابتلا به اوتيسم نياز است كه متخصصان رفتار اطفال كودك را در سنين ۱۸ و ۲۴ ماهگي ببينند و با او حرف بزنند.
همچنين اطلاعاتي كه پدر و مادرها درباره سابقه خانوادگي ابتلا به اين اختلال و نحوه رشد و رفتار كودك به پزشك مي دهند براي تشخيص قطعي بسيار كمك كننده است. معمولا پزشك سوالاتي از اين دست از والدين مي پرسد:
- آيا كودك توانسته در ۶ ماهگي لبخند بزند؟
- در سن ۹ ماهگي كودك قادر به تقليد صداها و حالت چهره افراد بوده است؟
- در سن يك سالگي، كودك رفتار مبني بر توليد صدا انجام داده است؟
- به انجام رفتارهاي غير طبيعي و تكراري مي پردازد؟
- از برقراري تماس چشمي با ديگران خودداري مي كند؟
- مي تواند با ديگران ارتباط گرفته و با همسن و سالان خود دوستي كند؟
- نسبت به اتفاقات پيرامون توجهي دارد؟
- از صدايي يكنواخت برخوردار است؟
- قادر به درك حالات، احساسات و پيام هاي ديگران هست؟
- حساسيتي به نور، صدا يا دماي محيط نشان مي دهد؟
- با مشكلات گوارشي يا اختلالات خواب مواجه است؟
- تمايلي به خشم يا آزار ديگران دارد؟
پاسخ درست به اين قبيل سوالات به پزشك جهت تشخيص دقيق تر اختلال اوتيسم، بسيار كمك مي كند. چنان چه در بررسي هاي صورت گرفته، مشخص شد كه مشكلي وجود ندارد، ارزيابي پايان مي گيرد ولي در صورتي كه مشاهده مشكل، نياز است كه كودك براي انجام آزمايشات مختلف توسط متخصص هاي ديگر نيز ويزيت گردد.
ساير آزمايشات جهت تشحيص اختلال اوتيسم
در صورتي كه نياز باشد از كودك آزمايشات ديگري نيز گرفته شود، ساير متخصصان همچون متخصص اطفال، پاتولوژيت، گفتار درمان، كار درمانگر و متخصص اعصاب بايد حضور داشته باشند.
اين بررسي ها به اين دليل صورت مي گيرد تا ميزان توانايي هاي مهارت هاي زباني، سطح شناختي كودك و انجام كارهاي روزمره همچون غذاخوردن، لباس پوشيدن و... مشخص گردد.
زماني مي توان اختلاف اوتيسم را در كودكان تشخيص قطعي داد كه در زمينه هاي زير با مشكلاتي مواجه باشد:
مشكلاتي در زمينه برقراري ارتباط و تعاملات اجتماعي
اغلب كودكان مبتلا به اوتيسم مشكلاتي در زمينه ايجاد ارتباط با ديگران، درك علائم اجتماعي، برقراري تماس چشمي دارند.
اين كودكان معمولا ديرتر از ساير كودكان مهارت هاي گفتاري را به دست مي آورند و همچنين براي انجام مهارت هاي ماهيچه اي جهت انجام فعاليت هايي همچون ورزش، كشيدن نقاشي و نوشتن با چالش مواجه هستند.
الگوهاي رفتاري محدود و تكراري
در رفتار كودكان اوتيسمي اغلب حركات نوساني بدن و تكرار عبارات ديده مي شود. آن ها وابستگي بسياري نيز به روال ثابت دارند و هرگونه تغييرات در عادات، ناراحتي و خشم آن ها را در پي دارد. همچنين كودكان اوتيسمي معمولا به موضوعات خاصي دقت و تمركز زيادي نشان مي دهند.
درمان اوتيسم
اوتيسم از جمله اختلالاتي است كه طيف وسيعي داشته و روش هاي درمان آن وابسته به نيازهاي هر شخص است. در برخي افراد نياز است كه روش هاي درماني به كار گرفته شود تا گفتار، رفتار و ساير مشكلات آن ها رفع شود. روش هاي درماني به طور كلي در گروه هاي زير طبقه بندي مي شوند:
- درمان هاي رفتاري و ارتباطي
- درمان هاي دارويي و رژيم غذايي
- استفاده از روش هاي مكمل همچون موسيقي درماني يا هنر درماني
درمان اوليه اين اختلال معمولا شامل چند حوزه رفتاري، برقراري ارتباط، انسجام حسي و توسعه مهارت هاي اجتماعي است. براي درمان بهتر نياز است كه پدر و مادرها، معلمين و متخصصان آموزشي و پزشكان با يكديگر همكاري داشته باشند.
تحليل رفتار كاربردي ( ABA)
اين روش در محيط هاي آموزشي و كلينيك ها به كار گرفته مي شود تا كودكان رفتارهاي مثبت را آموخته و رفتارهاي منفي را انجام ندهند. ABA باعث تقويت و بهبود ساير مهارت هاي شخصي مي شود و در موقعيت هاي مختلف از روش هاي مختلف استفاده مي گردد كه عبارت اند از.
آموزش هاي آزمايش مجزا (DTT)
در اين روش، دروس ساده و حمايت هاي مثبت به كار مي رود.
آموزش پاسخ محور (PRT)
استفاده از اين روش، تقويت انگيزه جهت آموزش و برقراري ارتباط را به دنبال دارد.
مداخله رفتاري فشرده اوليه (EIBI)
استفاده از اين روش براي كودكان كمتر از ۵ سال نتايج بسيار خوبي دارد.
مداخله رفتاري شفاهي (VBI)
اين روش بر بهبود مهارت هاي گفتاري تمركز دارد.
درمان و آموزش كودكان مبتلا به اوتيسم و كودكان داراي نقض ارتباطي وابسته (TEACCH)
در اين روش، جهت آموزش مهارت هاي روزمره همچون پوشيدن لباس از علائم بصري مانند كارت هاي داراي عكس به كار گرفته مي شود. حتما بايد اطلاعات به بخش هاي كوچكتر تقسيم گردند تا كودك به آساني آن ها را بياموزد.
سيستم ارتباطي تبادل تصاوير (PECS)
در اين روش، نمادها جايگزين كارت هاي عكس دار شده اند و كودك مي آموزد كه پرسش هايي را مطرح كند و با كمك اين نمادها با ديگران ارتباط بگيرد.
كاردرماني
اين روش درماني به كودكان مي آموزد كه چگونه مهارت هاي روزمره همچون لباس پوشيدن، غذا خوردن و... را بياموزند و با ديگران بتوانند ارتباط بگيرند تا مستقل شوند.
درمان انسجام حسي
بسياري از اين كودكان حساسيت بالايي نسبت به شنيدن صدا و لمس شدن دارند. اين روش درماني به آن ها كمك كرده تا بياموزند چگونه به اطلاعات حسي واكنش دهند.
درمان هاي رژيمي و دارويي
استفاده از داروها به كودكان كمك مي كند كه فعاليت هاي مرتبط با درمان هاي رفتاري و گفتاري را بهتر انجام دهند. معمولا جهت رفع اضطراب، اختلالات توجه، بيش فعالي و افسردگي داروهايي به كودك داده مي شود.
همچنين مشخص شده كه اغلب كودكان اوتيسمي در برخي از ويتامين ها و مواد معدني دچار كمبود هستند، اگرچه اين كمبود ها عامل ايجاد اين اختلال محسوب نمي شوند ولي تحقيقات مختلف اثبات كرده اند كه مصرف مكمل هاي تغذيه اي، علائم اين اختلال را كاهش مي دهد.
از جمله اين مكمل ها مي توان به ويتامين B و منيزيم اشاره كرد. در مواردي نيز ديده شده كه آلرژن ها باعث تشديد علائم اين اختلال مي شوند، حذف اين گونه مواد تاثير زيادي بر بهبود علائم اوتيسم دارد.
داروهاي مورد استفاده در درمان علائم اوتيسم
تاكنون هيچ روش درماني قطعي براي اين اختلال كشف نشده است ولي اغلب پزشكان براي رفع مشكلات جانبي آن ها همچون افسردگي، تشنج، اختلالات خواب و مشكلات توجه داروهايي را تجويز مي كنند. چنان چه درمان هاي دارويي با درمان هاي رفتاري تركيب شوند، نتيجه بهتري به دست مي آيد. از جمله داروهاي تجويزي مي توان ريسپريدون، مهار كننده هاي باز جذب سروتونين (SSRIs)، داروهاي ضد اضطراب و داروهاي محرك را نام برد.
درمان مكمل
استفاده از اين روش هاي درماني باعث بهبود يادگيري و مهارت هاي ارتباطي در مبتلايان به اختلال اوتيسم مي شود. از جمله اين درمان ها مي توان موسيقي درماني، حيوان درماني مثل اسب سواري را نام برد.
تغذيه
پزشكان براي افراد مبتلا به اختلال اوتيسم، استفاده ار رژيم غذايي خاصي را پيشنهاد نمي كنند. اما نياز است كه رژيم غذايي مناسبي در اختيار آن ها قرار گيرد. اغلب كودكان اوتيسمي نسبت به غذايي كه مي خورند، حساسيت بالايي دارند و مشخص شده كه حذف گلوتن و كازئين از رژيم غذايي آن ها موجب بهبود علائم اين اختلال مي شود.
اين كودكان معمولا داراي اختلالاتي در زمينه غذا خوردن هستند مانند مشكل بلع و هضم، حساسيت به آلرژن ها، مقاومت در برابر خوردن غذا.
مصرف مكمل ها
طبق نتايج تحقيقات صورت گرفته مشخص شده كه مصرف مكمل ها، باعث تقويت و بهبود علائم اين اختلال مي شود. به عنوان مثال:
اسيدهاي چرب
مصرف اسيدهاي چرب همچون امگا 3 و امگا 6 ، موجب توسعه مغز و سيستم ايمني شخص مي شود. براي تامين امگا 3 مورد نياز بدن بايد غذاهاي دريايي را مصرف كرد. هم چنين خوردن گوشت، تخم مرغ، لبنيات و روغن هاي گياهي موجب رفع نياز اشخاص به امگا 6 مي گردد.
پروبيوتيك ها
باكتري هاي مفيد به عمل هضم، كنترل تورم و التهاب كمك مي كنند. محل زندگي اين باكتري ها دستگاه گوارش بوده، هر چند با مصرف مكمل هاي پروبيوتيكي نيز مي توان اين ميكروب هاي مفيد را به دست آورد.
ويتامين ها و مواد معدني
كودكان مبتلا به اوتيسم به دليل حساسيت بالايي كه در مصرف غذاها دارند اغلب از مقادير كمي از ويتامين ها و مواد معدني برخوردار هستند. استفاده از اين مكمل ها موجب تعادل در سيستم بدني كودك شده و مواد مغذي مورد نياز آن ها را نيز تامين مي كند.
پيشگيري از بروز اختلال اوتيسم امكان پذير است؟
علم پزشكي تاكنون علت دقيق ابتلا به اين اختلال را كشف نكرده است اما نقش ژنتيك و توارث ژني در ابتلا به اين اختلال پررنگ است. هم چنين كارشناسان احتمال مي دهند در صورتي كه در دوران بارداري، مادر در معرض مواد شيميايي خاصي قرار گيرد، نوزاد ممكن است به اين اختلال دچار شود. اگرچه پيشگيري از ابتلا شدن كودك به اختلال اوتيسم امكان پذير نيست ولي تغيير سبك زندگي موجب كاهش خطر ابتلا مي شود.
زندگي سالم: براي داشتن يك زندگي سالم حتما بايد مادر نسبت به انجام چكاب هاي ماهانه، مصرف رژيم غذايي، حركات ورزشي، مراقبت هاي قبل از زايمان و مصرف ويتامين ها حساسيت لازم را داشته و پيگير باشد.
عدم مصرف دارو در زمان بارداري: مادران در دوران بارداري بايد قبل از خوردن داروها به ويژه داروهاي ضد تشنج با پزشك متخصص مشورت كنند.
عدم مصرف الكل: مصرف الكل در دوران بارداري نبايد صورت گيرد و اثرات بسيار مخربي بر سلامتي جنين دارد.
درمان مشكلات سلامتي: چنان چه شخصي به بيماري هاي سلياك يا فنيل كتونوري ابتلا دارد، بايد به توصيه هاي پزشك جهت كنترل آن ها عمل كند.
انجام واكسيناسيون: تزريق واكسن سرخچه (سرخك آلماني) قبل از حاملگي بايد صورت گيرد و انجام اين كار باعث پيشگيري از ابتلا به اوتيسم مرتبط با سرخچه مي شود.
اختلالات اوتيسم در افراد بزرگسال
ابتلا به اختلال اوتيسم معمولا در سنين كودكي و قبل از ۵ سالگي تشخيص داده مي شود. والدين اغلب با ديدن علائم هشدار دهنده همچون عدم برقراري تماس چشمي، انجام حركات تكراري و مباحث حسي كودك را براي ارزيابي دقيق تر نزد متخصص اطفال مي برند. در صورتي كه شخص بزرگسال به تازگي متوجه اين اختلال شده است احتمال دارد كه در ابتدا فقط علائم خفيفي داشته كه شناسايي درست صورت نگرفته است.
گروهي از بزرگسالان با مشاهده اختلال اوتيسم در يكي از اعضا خانواده به دنبال تشخيص اين اختلال در خود مي گردند و تعدادي ديگر نيز زماني كه براي بيماري ديگري مراجعه مي كنند از ابتلاي خود به اين وضعيت آگاه مي شوند.
اغلب تشخيص اين اختلال در افراد بزرگسال به سختي انجام مي گيرد، به دليل اينكه آزمايش و آزمون خود ارزيابي براي آن ها وجود نداشته و هم چنين بزرگسالان مي توانند به راحتي علائم خود را كنترل كنند.
ميزان شيوع اوتيسم
طبق گزارش منتشر شده در سال ۲۰۱۸ از مركز كنترل و پيش گيري، ميزان شيوع اختلال اوتيسم در بين كودكان آمريكايي، از هر ۵۹ تولد، يك كودك مبتلا اعلام شد.
ميزان مبتلايان در كل جهان به گفته سازمان جهاني بهداشت از هر ۱۶۰ نفر تولد، يك كودك است. در ايران نيز ميزان فراواني افراد اوتيسمي، از هر ۱۵۰ تولد يك مورد گفته شده است.
اوتيسم جز اختلالاتي است كه مشكلاتي بسياري را در زمينه تعاملات اجتماعي، مهارت هاي گفتاري و رفتاري افراد ايجاد مي كند. اين اختلال، طيف وسيعي از علائم دارد به همين دليل به آن اختلال طيف اوتيسم (ASD) اطلاق مي شود.
بروز شدت طيف در افراد مختلف، متفاوت است. اين اختلال در برخي مبتلايان، فقط محدوديت هاي جزئي در زندگي روزمره ايجاد مي كند اما ممكن است در گروهي ديگر، به حدي اين اختلال شدت داشته باشد كه به مراقبت هاي انساني ويژه نياز باشد.
كودكان اوتيسمي معمولا قادر به برقراري ارتباط با ديگران نيستند و نمي توانند افكار، احساسات ديگران را از حالت چهره و حركات آن ها متوجه شوند.
اين كودكان معمولا حساسيت بالايي در برابر لمس شدن، شنيدن صداها و استشمام بوها دارند. در رفتار آن ها حركات تكراري همچون تكان دادن بدن و قدم زدن مداوم نيز مشهود است.
كودكان اوتيسمي به انجام كارهاي يكنواخت و روتين علاقه خاصي دارند و به سختي مي توانند تغييرات را بپذيرند و حتي در مقابل آن ممكن است رفتار تهاجمي يا آسيب نيز بروز دهند.
تشنج و صرع از ديگر مشكلات افراد مبتلا به اوتيسم است و گاهي تا بزرگسالي نيز همراه فرد باقي مي ماند. از نظر بهره هوشي نيز بسياري از آن ها در زمينه مهارت هاي توسعه يافته غير معمول همچون نقاشي، ساخت قطعات موسيقي، حل مسائل رياضي يا آموزش موضوعات مورد علاقه، توانايي بالايي دارند.
علائم هشدار دهنده اين اختلال معمولا در سنين قبل از ۳ سالگي بروز مي يابد. تعدادي از نوزادان از نخستين روزهاي تولد علائم اين اختلال را نشان مي دهند و گروهي ديگر، اگر چه در ظاهر طبيعي و نرمال به نظر مي رسند ولي زماني كه به سن 36-18 ماهگي مي رسند، علائم اين اختلال در آن ها ظاهر مي شود.
بسياري از والدين از نخستين روزهاي تولد نوزاد خود نسبت به سلامتي او همواره نگران هستند. موسسه فرزندان برتر براي آشنايي بيشتر خانواده ها با نشانه هاي هشدار دهنده اين اختلال، مقاله اي با عنوان " علائم اختلال اوتيسم در نوزادان" تهيه كرده است كه مطالعه آن پيشنهاد مي گردد.
پسران نسبت به دختران بيشتر به اختلال اوتيسم مبتلا مي شوند و عواملي همچون سبك زندگي، ميران درآمد خانواده، قوميت هاي نژادي، اجتماعي و سطح سواد پدر و مادر هيچ تاثيري بر احتمال مبتلا شدن به اين اختلال ندارد. امروزه مشخص شده كه تعداد مبتلايان روز به روز در حال افزايش هستند، اگرچه مشخص نيست كه اين افزايش با پيشرفت تشخيص اين اختلال ارتباطي دارد و يا آمار حقيقي است.
اوتيسم از جمله اختلالاتي است كه به آن اختلالات طيف اوتيسم اطلاق مي شود. ساير اختلالاتي كه جز طيف اوتيسم گروه بندي مي شوند شامل:
اختلال اوتيستيك يا اوتيسم
اين نوع اختلال در واقع همان چيزي است كه اغلب مردم با عنوان اصطلاح اوتيسم، آن را مي شناسد و شامل اختلالاتي در تعاملات اجتماعي، برقراري ارتباط و بازي هاي تخيلي است.
سندرم آسپرگر
كودكان مبتلا به اين نوع اختلال، مشكلي در زمينه گفتار نداشته و داراي هوش متوسط و رو به بالايي هستند. اگرچه همانند كودكان اوتيسمي در زمينه اجتماعي و علائق خود، مشكلاتي نيز دارند. در حقيقت اين نوع سندرم جز طيف ملايم اوتيسم گروه بندي مي شود.
معمولا افراد مبتلا به سندرم آسپرگر بسيار باهوش بوده و مي توانند زندگي خود را اداره كنند ولي مشكلاتي در زمينه اجتماعي دارند.
اختلال فراگير رشد يا PDD
به اين اختلال، اوتيسم غير معمول نيز گفته مي شود. مبتلايان به اين اختلال در واقع گروهي از كودكان اوتيسمي هستند كه تعدادي از رفتارهاي اين اختلال را دارند ولي در ساير گروه ها دسته بندي نمي شوند.
اختلال از هم گسيختگي كودكي
كودك مبتلا به اين نوع اختلال معمولا در ۲ سال نخست زندگي، رشدي طبيعي دارند ولي با افزايش سن، كم كم مهارت هاي ارتباطي و اجتماعي خود را از دست مي دهند. اين اختلال به ندرت در كودكان ديده مي شود و بسياري از افراد متخصص در حوزه سلامت روان براي دسته بندي آن به عنوان يك اختلال، دچار ترديد هستند.
سندرم رت
اين نوع سندرم در گذشته جز اختلال طيف اوتيسم مطرح بوده ولي اكنون مشخص شده است كه علت ايجاد آن، عوامل ژنتيكي است. اين نوع اختلال بين دختران شيوع بيشتري داشته و افراد مبتلا معمولا از رشدي طبيعي برخوردارند و با افزايش سن مهارت هاي ارتباطي و اجتماعي خود را از دست مي دهند. معمولا حركات تكراري دست در سنين 4-1 سالگي در مبتلايان مشهود است و آن ها اغلب از مشكلات شناختي نيز رنج مي برند.
تاريخچه اوتيسم
واژه اوتيسم براي نخستين بار در اوايل دهه ۱۹۰۰ براي معرفي طيف وسيعي از اختلالات عصبي- روان شناختي به كار برده شد.
واژه يوناني اوتوس (autos) به معني خويش ريشه اصطلاح اوتيسم بوده كه اشاره به وضعيتي دارد كه شخص از ارتباط هاي اجتماعي كنار گذاشته شده است. اولين شخصي كه اين اصطلاح را به كار برد، روان پزشكي سوئيسي به نام يوجين بلولر بود. او اين واژه را براي تشريح علائم مربوط با اختلال اسكيزوفرني به كار برد.
محققان آمريكايي در دهه ۱۹۴۰ از اصطلاح اوتيسم براي توضيح وضعيت كودكاني كه به مشكلات عاطفي يا اجتماعي دچار بودند، استفاده كردند. لئو كانر يك پزشك از دانشگاه جان هاپكينز بود كه براي تشريح رفتار كودكان انزوا طلب، از اين كلمه استفاده كرد. در همان زمان يك دانشمند اهل كشور آلمان، به شناسايي وضعيتي مشابه پرداخت و آن را سندرم آسپرگر نام گذاري كرد.
تا دهه۱۹۶۰ ، تعداد زيادي از محققان دو اختلال اوتيسم و اسكيزوفرني را مرتبط باهم تصور مي كردند اما با گذشت زمان، پزشكان درك بهتري از اين اختلالات به دست آوردند.
از دهه ۱۹۶۰ تا دهه ۱۹۷۰ مطالعات مرتبط با اين اختلال در زمينه بررسي اثر داروهاي درماني همچون LSD، شوك الكتريكي و روش هاي تغيير رفتاري بود.
رفتار درماني و كمك از محيط هاي يادگيري كنترل شده، در دهه ۱۹۸۰ تا دهه ۱۹۹۰ به عنوان اصلي ترين روش درماني طيف اوتيسم معرفي شد. در حال حاضر از روش هاي رفتار درماني و گفتار درماني براي اين اختلال استفاده مي شود.
علت ايجاد اختلال اوتيسم
معمولا اختلال اوتيسم در تعدادي از خانواده ها شيوع بيشتري دارد و اكثر محققان بر نقش ژنتيك در ابتلا افراد به اين اختلال اتفاق نظر دارند. عوامل ديگري همچون سن بالاي والدين در زمان بچه دار شدن، قرار گرفتن مادر باردار در مقابل بعضي مواد شيميايي، مصرف الكل و داروهاي ضد تشنج توسط مادر در زمان بارداري، ديابت و چاقي بيش از حد مادر احتمال ابتلا نوزاد به اين اختلال را افزايش مي دهند.
طبق نظر كارشناسان بين ابتلا به اين اختلال و بيماري هاي فنيل كتونوري درمان نشده و سرخچه نيز ارتباطي وجود دارد.
در گذشته بسياري از مردم و كارشناسان گمان مي كردند كه بين ابتلا به اوتيسم در كودكان و واكسيناسيون آن ها ارتباطي وجود دارد. اما شواهدي دال بر اين قضيه به دست نيامد. نتايج تحقيقات نشان مي دهند كه اين اختلال ناشي از ناهنجاري هايي در بخش هايي از مغز بوده ك مسئول پردازش ورودي هاي حسي و پردازش هاي زبان است.
آيا بين ابتلا به اوتيسم و واكسن ها رابطه اي وجود دارد؟
پژوهش هاي بسياري در اين زمينه انجام شده است ولي تاكنون ارتباطي بين واكسن زدن و مبتلا شدن به اوتيسم تاييد نشده است.
مجادله ارتباط بين ارتباط واكسن سرخك-اوريون-سرخچه و ابتلا به اختلال اوتيسم
در سال ۱۹۹۸ مقاله اي منتشر شد كه باعث شد اين ترديد به وجود آيد كه ممكن است افراد با زدن واكسن سه گانه سرخك-اوريون-سرخچه به اختلال اوتيسم مبتلا شوند. اگر چه تعداد افرادي كه در اين پژوهش شركت كردند به ۱۲ نفر مي رسيدند ولي نتايج آن باعث شد كه توجه همگان جلب شود.
نتايج اين پژوهش موجب شد كه ساير پژوهشگران نيز براي يافتن ارتباط بين دريافت واكسن و ابتلا به اوتيسم، مطالعات زيادي انجام دهند ولي هيچ يك از اين تحقيقات، اين نتيجه را تاييد نكرد.
مجادله ارتباط تيمروزال با ابتلا به اوتيسم
با گذشت يك سال بعد از انتشار مقاله بحث برانگيز، نگراني ديگري بين مردم به وجود آمد كه آيا اين بين تيمروزال (ماده موجود در واكسن ها) و ابتلا به اختلال به طيف اوتيسم رابطه اي وجود دارد يا خير.
در تيمروزال، فلز جيوه به كار رفته است. اگر چه سطح بالايي جيوه به كليه ها و مغز آسيب مي رساند ولي در واكسن ها مقدار اندكي از آن به دليل خاصيت ميكروب كشي و قارچ كشي به كار مي رود.
اگر چه دلايل كافي براي اثبات اينكه مقادير بسيار كم اين ماده، به بدن آسيب مي زند، وجود نداشت ولي از سال به ۲۰۰۱ به بعد، اين ماده در واكسن هاي كودكان به كار نرفت.
جهت بررسي ارتباط بين تيمروزال و ابتلا به اوتيسم محققين آزمايشي طراحي كردند و كودكان را به دو گروه تحت آزمايش با اين ماده و كنترل تقسيم كردند.
همچنين در آمريكا، مركز كنترل و پيش گيري از بيماري ها، ۹ تحقيق مختلف كه به بررسي اين ارتباط پرداختند را ارزيابي كرد و گفته شد كه هيچ كدام از اين تحقيقات، چنين ارتباطي را اثبات نمي كنند.
نوزادان در روزهاي نخست بايد 25 نوبت واكسن دريافت كنند، گروهي از مردم نگران بودند كه دريافت اين تعداد واكسن موجب پيشرفت اختلال اوتيسم مي شود. اما با مقايسه دو گروه (نوزاداني كه مطابق برنامه به آن ها اين واكسن تزريق شد و گروه كنترل كه هيچ واكسني دريافت نكردند) مشاهده شد، هيچ اختلافي در ميزان شيوع اين اختلال وجود ندارد.
سرانجام در سال ۲۰۰۴ يك گزارش ۲۰۰ صفحه اي توسط كميته بازرسي سلامت ايمن سازي در موسسه پزشكي منتشر شد كه طبق آن مشخص شد هيچ ارتباطي دريافت واكسن ها و ابتلا به اختلال اوتيسم وجود ندارد.
انواع اوتيسم
روان پزشكان از گذشته تاكنون يك روش سيستماتيك براي اشاره به اختلال اوتيسم و اختلالات مشابه استفاده مي كنند و به كل اين اختلالات، طيف اوتيسم مي گويند. بسته به شدت اين علائم، اين اختلالات را به سه گروه تقسيم مي كنند.
اصطلاح اختلال فراگير رشد در گذشته مورد استفاده قرار مي گرفت ولي اكنون كاربردي ندارد. چنان چه در گذشته به يك كودك PDD گفته مي شد ولي با معيارهاي جديد تشخيصي بايد جز ASD قرار گيرد.
علائم ابتلا به طيف اوتيسم كدامند؟
از جمله نشانه هاي مشترك در انواع مختلف اوتيسم مي توان ناتواني در برقراري ارتباط و تعامل با اطرافيان را نام برد. گروهي از مبتلايان به اوتيسم نمي توانند با ديگران ارتباط برقرار كنند و تعدادي ديگر فقط در تفسير حالت چهره و حركات بدن اشخاص در هنگام گفت و گو با چالش مواجه هستند. به طور كلي علائم اين اختلال در سه حوزه زير بروز مي كنند:
- تمايل به وسايل يا اطلاعات خاص
- عكس العمل به احساسات
- هماهنگي فيزيكي
اين قبيل علائم به طور معمول در اوايل شروع اين اختلال مشخص هستند. اين اختلال در اغلب موارد قبل از سن سه سالگي قابل تشخيص است.
در افراد به علت طيف وسيع اين اختلال، علائم ظاهري مختلفي دارند و ممكن است در زمينه برقراري ارتباط، رفتار و تعاملات آن ها با سايرين تاثير داشته باشد. در اكثر نوزادان تا قبل رسيدن به يك سالگي علائم اين اختلال واضح است و در بقيه موارد نهايتا تا ۲-۳ سالگي، اختلال اوتيسم تشخيص قطعي داده مي شود.
مهارت هاي اجتماعي
اغلب كودكان مبتلا به اين اختلال، زماني كه مي خواهند با اطرافيان ارتباط برقرار كنند، با چالش مواجه مي شوند و يكي از رايج ترين علائم اين اختلال مشكلات آن ها در مهارت هاي اجتماعي است.
برخي از اين كودكان تمايل دارند با ديگران ارتباط نزديكي برقرار كنند ولي از چگونگي انجام آن آگاهي ندارند. زماني كه كودك در سن 10-8 ماهگي قرار دارد، تعدادي از اين علائم اجتماعي را بروز مي دهد. از اين نشانه ها هشدار دهنده مي توان به موارد زير اشاره كرد:
- كودك يك ساله زماني كه اسم خود را از اطرافيان مي شنود، هيچ عكس العملي بروز نمي دهد.
- تمايلي به انجام بازي هاي گروهي و يا اشتراك وسايل بازي نشان نمي دهد.
- تمايل به هم صحبتي با ديگران نداشته و دوست دارد تنها باشد.
- از برقراري تماس چشمي اجتناب مي كند.
- نسبت به لمس جسمي واكنش هاي خاصي بروز مي دهد.
- تمايلي به دلداري اطرافيان در زمان ناراحتي ندارد.
- درك احساسات ديگران براي او بسيار سخت است.
- زماني كه اطرافيان سعي مي كنند او را در راه رفتن و ايستادن كمك كنند، همكاري نمي كند.
ارتباط هاي كلامي
حدود ۴۰ درصد از كودكان اوتيسمي قادر نيستند حرف بزنند و بين ۳۰-۲۵ درصد از آن ها در سنين پايين، تعدادي از مهارت هاي گفتاري را ياد مي گيرند ولي با گذشت زمان، آن ها را از دست مي دهند. گروه ديگري از اين كودكان حرف زدن را ديرتر از ساير هم سن و سالان شروع مي كنند. اغلب مبتلايان به اين اختلال در زمينه گفتاري با مشكلاتي مواجه هستند همچون:
- اغلب دچار تاخير در گفتار و يادگيري مهارت هاي حرف زدن هستند.
- صداي يكنواخت و لحني زمخت دارند.
- تكرار كلمات و عبارات در حرف زدن آن ها ديده مي شود.
- از ضماير به شكل درست استفاده نمي كنند، به عنوان مثال به جاي من، تو را به كار مي برند.
- قادر نيستند از زبان اشاره استفاده كنند.
- نمي توانند كنايه، شوخي و ضرب المثل را در حرف هاي ديگران بفهمند.
الگوهاي رفتاري
اين كودكان معمولا رفتاري غير معمول و سلايق خاصي دارند. به عنوان مثال:
- رفتارهاي تكراري همچون تكان دادن دست، پريدن و چرخيدن در حركات آن ها مشاهده مي شود.
- انجام رفتارهاي بيش از حد و حركات مداوم (قدم زدن) در اين كودكان شايع است.
- به فعاليت ها يا وسايل خاص علاقه بسياري دارند.
- دوست دارند كارهاي خود را به شكل روتين و طبق روال مشخص و هميشگي انجام دهند و هر گونه تغيير در اين برنامه ها باعث ناراحتي شديد آن ها مي شود.
- نسبت به لمس، نور و صدا حساسيت بالايي دارند.
- تمايلي به شركت در بازي هاي وانمودي يا تقليد رفتار اطرافيان ندارند.
- هر غذايي را نمي خورند و در اكثر مواقع از غذاها بهانه مي گيرند.
- در رفتار آن ها، ناهماهنگي و شلختگي مشهود است.
- معمولا رفتار هاي تكانشگري (انجام فعاليت بدون فكر) انجام مي دهند.
- نسبت به خود و يا ديگران رفتار خشونت آميز بروز مي دهند.
كشف نشانه هاي اختلال اوتيسم
در صورتي كه خانواده ها زودتر براي درمان اختلال اوتيسم اقدام كنند، ميزان موفقيت روش هاي درماني افزايش مي يابد. بنابراين نياز است كه علائم هشدار دهنده ابتلا به اين اختلال جدي گرفته شود در صورتي كه مراحل رشدي در كودكان ديده نشد و يا با تاخير رخ داد نياز است كه با پزشك متخصص مشورت گردد. از جمله اين علائم طبيعي در كودكان مي توان به موارد زير اشاره كرد:
- لبخند زدن نوزاد در سن ۶ ماهگي
- تقليد كردن حالت صورت و صداهاي اطراف در سن ۹ ماهگي
- انجام حركاتي مانند تكان دادن دست يا حركات اشاره اي در سن ۱۴ ماهگي
- حرف زدن به شكل تك كلمه اي در ۱۶ ماهگي و به كار بردن جملات ۲ كلمه اي يا بيشتر در سن ۲ سالگي
- انجام دادن بازي هاي تقليدي در سن ۱۸ ماهگي
روش تشخيص اوتيسم توسط پزشكان
چنان چه اختلال اوتيسم در كودكان در سن كم تشخيص داده شود، ميزان موفقيت روش هاي درماني افزايش يافته و زندگي آن ها سريعتر به سمت طبيعي تر شدن مي رود.
براي شناسايي اين اختلال هيچ تست آزمايشگاهي وجود نداشته و پزشكان با ديدن رفتار كودك و شرح حال آن ها از سمت والدين نظر قطعي مي دهند.
همانطور كه اشاره شد اين اختلال طيف وسيعي دارد و برخي از كودكان به طيف شديد آن مبتلا هستند و گروهي ديگر از نظر هوش معمولي هستند و مي توانند زندگي مستقلي را تشكيل دهند. متخصص اطفال طي تشخيص دو مرحله اي به ارزيابي رفتار كودكان مي پردازند.
بررسي و معاينه كودك
براي تشخيص ابتلا به اوتيسم نياز است كه متخصصان رفتار اطفال كودك را در سنين ۱۸ و ۲۴ ماهگي ببينند و با او حرف بزنند.
همچنين اطلاعاتي كه پدر و مادرها درباره سابقه خانوادگي ابتلا به اين اختلال و نحوه رشد و رفتار كودك به پزشك مي دهند براي تشخيص قطعي بسيار كمك كننده است. معمولا پزشك سوالاتي از اين دست از والدين مي پرسد:
- آيا كودك توانسته در ۶ ماهگي لبخند بزند؟
- در سن ۹ ماهگي كودك قادر به تقليد صداها و حالت چهره افراد بوده است؟
- در سن يك سالگي، كودك رفتار مبني بر توليد صدا انجام داده است؟
- به انجام رفتارهاي غير طبيعي و تكراري مي پردازد؟
- از برقراري تماس چشمي با ديگران خودداري مي كند؟
- مي تواند با ديگران ارتباط گرفته و با همسن و سالان خود دوستي كند؟
- نسبت به اتفاقات پيرامون توجهي دارد؟
- از صدايي يكنواخت برخوردار است؟
- قادر به درك حالات، احساسات و پيام هاي ديگران هست؟
- حساسيتي به نور، صدا يا دماي محيط نشان مي دهد؟
- با مشكلات گوارشي يا اختلالات خواب مواجه است؟
- تمايلي به خشم يا آزار ديگران دارد؟
پاسخ درست به اين قبيل سوالات به پزشك جهت تشخيص دقيق تر اختلال اوتيسم، بسيار كمك مي كند. چنان چه در بررسي هاي صورت گرفته، مشخص شد كه مشكلي وجود ندارد، ارزيابي پايان مي گيرد ولي در صورتي كه مشاهده مشكل، نياز است كه كودك براي انجام آزمايشات مختلف توسط متخصص هاي ديگر نيز ويزيت گردد.
ساير آزمايشات جهت تشحيص اختلال اوتيسم
در صورتي كه نياز باشد از كودك آزمايشات ديگري نيز گرفته شود، ساير متخصصان همچون متخصص اطفال، پاتولوژيت، گفتار درمان، كار درمانگر و متخصص اعصاب بايد حضور داشته باشند.
اين بررسي ها به اين دليل صورت مي گيرد تا ميزان توانايي هاي مهارت هاي زباني، سطح شناختي كودك و انجام كارهاي روزمره همچون غذاخوردن، لباس پوشيدن و... مشخص گردد.
زماني مي توان اختلاف اوتيسم را در كودكان تشخيص قطعي داد كه در زمينه هاي زير با مشكلاتي مواجه باشد:
مشكلاتي در زمينه برقراري ارتباط و تعاملات اجتماعي
اغلب كودكان مبتلا به اوتيسم مشكلاتي در زمينه ايجاد ارتباط با ديگران، درك علائم اجتماعي، برقراري تماس چشمي دارند.
اين كودكان معمولا ديرتر از ساير كودكان مهارت هاي گفتاري را به دست مي آورند و همچنين براي انجام مهارت هاي ماهيچه اي جهت انجام فعاليت هايي همچون ورزش، كشيدن نقاشي و نوشتن با چالش مواجه هستند.
الگوهاي رفتاري محدود و تكراري
در رفتار كودكان اوتيسمي اغلب حركات نوساني بدن و تكرار عبارات ديده مي شود. آن ها وابستگي بسياري نيز به روال ثابت دارند و هرگونه تغييرات در عادات، ناراحتي و خشم آن ها را در پي دارد. همچنين كودكان اوتيسمي معمولا به موضوعات خاصي دقت و تمركز زيادي نشان مي دهند.
درمان اوتيسم
اوتيسم از جمله اختلالاتي است كه طيف وسيعي داشته و روش هاي درمان آن وابسته به نيازهاي هر شخص است. در برخي افراد نياز است كه روش هاي درماني به كار گرفته شود تا گفتار، رفتار و ساير مشكلات آن ها رفع شود. روش هاي درماني به طور كلي در گروه هاي زير طبقه بندي مي شوند:
- درمان هاي رفتاري و ارتباطي
- درمان هاي دارويي و رژيم غذايي
- استفاده از روش هاي مكمل همچون موسيقي درماني يا هنر درماني
درمان اوليه اين اختلال معمولا شامل چند حوزه رفتاري، برقراري ارتباط، انسجام حسي و توسعه مهارت هاي اجتماعي است. براي درمان بهتر نياز است كه پدر و مادرها، معلمين و متخصصان آموزشي و پزشكان با يكديگر همكاري داشته باشند.
تحليل رفتار كاربردي ( ABA)
اين روش در محيط هاي آموزشي و كلينيك ها به كار گرفته مي شود تا كودكان رفتارهاي مثبت را آموخته و رفتارهاي منفي را انجام ندهند. ABA باعث تقويت و بهبود ساير مهارت هاي شخصي مي شود و در موقعيت هاي مختلف از روش هاي مختلف استفاده مي گردد كه عبارت اند از.
آموزش هاي آزمايش مجزا (DTT)
در اين روش، دروس ساده و حمايت هاي مثبت به كار مي رود.
آموزش پاسخ محور (PRT)
استفاده از اين روش، تقويت انگيزه جهت آموزش و برقراري ارتباط را به دنبال دارد.
مداخله رفتاري فشرده اوليه (EIBI)
استفاده از اين روش براي كودكان كمتر از ۵ سال نتايج بسيار خوبي دارد.
مداخله رفتاري شفاهي (VBI)
اين روش بر بهبود مهارت هاي گفتاري تمركز دارد.
درمان و آموزش كودكان مبتلا به اوتيسم و كودكان داراي نقض ارتباطي وابسته (TEACCH)
در اين روش، جهت آموزش مهارت هاي روزمره همچون پوشيدن لباس از علائم بصري مانند كارت هاي داراي عكس به كار گرفته مي شود. حتما بايد اطلاعات به بخش هاي كوچكتر تقسيم گردند تا كودك به آساني آن ها را بياموزد.
سيستم ارتباطي تبادل تصاوير (PECS)
در اين روش، نمادها جايگزين كارت هاي عكس دار شده اند و كودك مي آموزد كه پرسش هايي را مطرح كند و با كمك اين نمادها با ديگران ارتباط بگيرد.
كاردرماني
اين روش درماني به كودكان مي آموزد كه چگونه مهارت هاي روزمره همچون لباس پوشيدن، غذا خوردن و... را بياموزند و با ديگران بتوانند ارتباط بگيرند تا مستقل شوند.
درمان انسجام حسي
بسياري از اين كودكان حساسيت بالايي نسبت به شنيدن صدا و لمس شدن دارند. اين روش درماني به آن ها كمك كرده تا بياموزند چگونه به اطلاعات حسي واكنش دهند.
درمان هاي رژيمي و دارويي
استفاده از داروها به كودكان كمك مي كند كه فعاليت هاي مرتبط با درمان هاي رفتاري و گفتاري را بهتر انجام دهند. معمولا جهت رفع اضطراب، اختلالات توجه، بيش فعالي و افسردگي داروهايي به كودك داده مي شود.
همچنين مشخص شده كه اغلب كودكان اوتيسمي در برخي از ويتامين ها و مواد معدني دچار كمبود هستند، اگرچه اين كمبود ها عامل ايجاد اين اختلال محسوب نمي شوند ولي تحقيقات مختلف اثبات كرده اند كه مصرف مكمل هاي تغذيه اي، علائم اين اختلال را كاهش مي دهد.
از جمله اين مكمل ها مي توان به ويتامين B و منيزيم اشاره كرد. در مواردي نيز ديده شده كه آلرژن ها باعث تشديد علائم اين اختلال مي شوند، حذف اين گونه مواد تاثير زيادي بر بهبود علائم اوتيسم دارد.
داروهاي مورد استفاده در درمان علائم اوتيسم
تاكنون هيچ روش درماني قطعي براي اين اختلال كشف نشده است ولي اغلب پزشكان براي رفع مشكلات جانبي آن ها همچون افسردگي، تشنج، اختلالات خواب و مشكلات توجه داروهايي را تجويز مي كنند. چنان چه درمان هاي دارويي با درمان هاي رفتاري تركيب شوند، نتيجه بهتري به دست مي آيد. از جمله داروهاي تجويزي مي توان ريسپريدون، مهار كننده هاي باز جذب سروتونين (SSRIs)، داروهاي ضد اضطراب و داروهاي محرك را نام برد.
درمان مكمل
استفاده از اين روش هاي درماني باعث بهبود يادگيري و مهارت هاي ارتباطي در مبتلايان به اختلال اوتيسم مي شود. از جمله اين درمان ها مي توان موسيقي درماني، حيوان درماني مثل اسب سواري را نام برد.
تغذيه
پزشكان براي افراد مبتلا به اختلال اوتيسم، استفاده ار رژيم غذايي خاصي را پيشنهاد نمي كنند. اما نياز است كه رژيم غذايي مناسبي در اختيار آن ها قرار گيرد. اغلب كودكان اوتيسمي نسبت به غذايي كه مي خورند، حساسيت بالايي دارند و مشخص شده كه حذف گلوتن و كازئين از رژيم غذايي آن ها موجب بهبود علائم اين اختلال مي شود.
اين كودكان معمولا داراي اختلالاتي در زمينه غذا خوردن هستند مانند مشكل بلع و هضم، حساسيت به آلرژن ها، مقاومت در برابر خوردن غذا.
مصرف مكمل ها
طبق نتايج تحقيقات صورت گرفته مشخص شده كه مصرف مكمل ها، باعث تقويت و بهبود علائم اين اختلال مي شود. به عنوان مثال:
اسيدهاي چرب
مصرف اسيدهاي چرب همچون امگا 3 و امگا 6 ، موجب توسعه مغز و سيستم ايمني شخص مي شود. براي تامين امگا 3 مورد نياز بدن بايد غذاهاي دريايي را مصرف كرد. هم چنين خوردن گوشت، تخم مرغ، لبنيات و روغن هاي گياهي موجب رفع نياز اشخاص به امگا 6 مي گردد.
پروبيوتيك ها
باكتري هاي مفيد به عمل هضم، كنترل تورم و التهاب كمك مي كنند. محل زندگي اين باكتري ها دستگاه گوارش بوده، هر چند با مصرف مكمل هاي پروبيوتيكي نيز مي توان اين ميكروب هاي مفيد را به دست آورد.
ويتامين ها و مواد معدني
كودكان مبتلا به اوتيسم به دليل حساسيت بالايي كه در مصرف غذاها دارند اغلب از مقادير كمي از ويتامين ها و مواد معدني برخوردار هستند. استفاده از اين مكمل ها موجب تعادل در سيستم بدني كودك شده و مواد مغذي مورد نياز آن ها را نيز تامين مي كند.
پيشگيري از بروز اختلال اوتيسم امكان پذير است؟
علم پزشكي تاكنون علت دقيق ابتلا به اين اختلال را كشف نكرده است اما نقش ژنتيك و توارث ژني در ابتلا به اين اختلال پررنگ است. هم چنين كارشناسان احتمال مي دهند در صورتي كه در دوران بارداري، مادر در معرض مواد شيميايي خاصي قرار گيرد، نوزاد ممكن است به اين اختلال دچار شود. اگرچه پيشگيري از ابتلا شدن كودك به اختلال اوتيسم امكان پذير نيست ولي تغيير سبك زندگي موجب كاهش خطر ابتلا مي شود.
زندگي سالم: براي داشتن يك زندگي سالم حتما بايد مادر نسبت به انجام چكاب هاي ماهانه، مصرف رژيم غذايي، حركات ورزشي، مراقبت هاي قبل از زايمان و مصرف ويتامين ها حساسيت لازم را داشته و پيگير باشد.
عدم مصرف دارو در زمان بارداري: مادران در دوران بارداري بايد قبل از خوردن داروها به ويژه داروهاي ضد تشنج با پزشك متخصص مشورت كنند.
عدم مصرف الكل: مصرف الكل در دوران بارداري نبايد صورت گيرد و اثرات بسيار مخربي بر سلامتي جنين دارد.
درمان مشكلات سلامتي: چنان چه شخصي به بيماري هاي سلياك يا فنيل كتونوري ابتلا دارد، بايد به توصيه هاي پزشك جهت كنترل آن ها عمل كند.
انجام واكسيناسيون: تزريق واكسن سرخچه (سرخك آلماني) قبل از حاملگي بايد صورت گيرد و انجام اين كار باعث پيشگيري از ابتلا به اوتيسم مرتبط با سرخچه مي شود.
اختلالات اوتيسم در افراد بزرگسال
ابتلا به اختلال اوتيسم معمولا در سنين كودكي و قبل از ۵ سالگي تشخيص داده مي شود. والدين اغلب با ديدن علائم هشدار دهنده همچون عدم برقراري تماس چشمي، انجام حركات تكراري و مباحث حسي كودك را براي ارزيابي دقيق تر نزد متخصص اطفال مي برند. در صورتي كه شخص بزرگسال به تازگي متوجه اين اختلال شده است احتمال دارد كه در ابتدا فقط علائم خفيفي داشته كه شناسايي درست صورت نگرفته است.
گروهي از بزرگسالان با مشاهده اختلال اوتيسم در يكي از اعضا خانواده به دنبال تشخيص اين اختلال در خود مي گردند و تعدادي ديگر نيز زماني كه براي بيماري ديگري مراجعه مي كنند از ابتلاي خود به اين وضعيت آگاه مي شوند.
اغلب تشخيص اين اختلال در افراد بزرگسال به سختي انجام مي گيرد، به دليل اينكه آزمايش و آزمون خود ارزيابي براي آن ها وجود نداشته و هم چنين بزرگسالان مي توانند به راحتي علائم خود را كنترل كنند.
ميزان شيوع اوتيسم
طبق گزارش منتشر شده در سال ۲۰۱۸ از مركز كنترل و پيش گيري، ميزان شيوع اختلال اوتيسم در بين كودكان آمريكايي، از هر ۵۹ تولد، يك كودك مبتلا اعلام شد.
ميزان مبتلايان در كل جهان به گفته سازمان جهاني بهداشت از هر ۱۶۰ نفر تولد، يك كودك است. در ايران نيز ميزان فراواني افراد اوتيسمي، از هر ۱۵۰ تولد يك مورد گفته شده است.
گفتار درماني كودكان + تكنيك ها و بازي هاي گفتار درماني