فرزندان برتر

اختلال اوتيسم باعث مشكلاتي در زمينه تعاملات اجتماعي و برقراري ارتباط مي شود. اين اختلال، طيف وسيعي داشته و در گروهي از افراد مبتلا باعث چالش هاي خفيفي در زندگي شخصي آن ها مي گردد و در برخي ديگر، نشانه هاي اوتيسم به صورت بروز رفتارهاي تكراري و ضعف در كاربرد زبان گفتاري است.

چنان چه اين اختلال در سن پايين تشخيص داده شود، استفاده به موقع از روش هاي درماني پزشكي، كاهش علايم و كنترل آن را به دنبال دارد و همچنين موجب مي شود كه كودكان مبتلا، استعداد ها و مهارت هاي خود را بتوانند تقويت كنند. در اين مقاله به علايم اختلال اوتيسم در كودكان پرداخته شده است.

طيف اختلال اوتيسم

اختلال اوتيسم در گذشته به ۵ دسته گروه بندي مي شد، اما اكنون آن را جز اختلالات رفتاري قرار مي دهند و براي آن طيف بندي انجام مي دهند.

در بعضي افراد تمام علايم اين اختلال بروز مي كند و آن ها در گروه طيف شديد اين اختلال قرار مي گيرند. در مقابل تعدادي از مبتلايان فقط در زمينه برقراري ارتباط با مشكل مواجه هستند و در گروه مبتلايان به طيف خفيف اين اختلال گروه بندي مي شوند .

اوتيسم اوليه و اوتيسم ثانويه

اختلال اوتيسم را به دو دسته اوتيسم اوليه و اوتيسم ثانويه نيز تقسيم مي كنند. تا كنون علت اوتيسم اوليه مشخص نشده و گفته مي شود ژنتيك نقش زيادي در بروز آن دارد. مشكلاتي همچون هيپو تيروئيد و صرع باعث اوتيسم ثانويه مي شود.

تحقيقات مختلفي تاثير عواملي محيطي مانند كمبودهاي تغذيه اي در زمان بارداري، سن بالاي والدين در زمان بچه دار شدن، آلودگي هاي محيطي و صنعتي، اختلالات كروموزومي، كم كاري تيروئيد، مسموميت مادر در زمان بارداري با بعضي دارو ها و عفونت بر ابتلا به اين اختلال اثبات كرده اند.

از جمله مشكلات اختلال طيف اوتيسم در كودكان مي توان به موارد زير اشاره كرد:

۱- چالش در تعاملات اجتماعي

يكي از مهمترين نشانه هاي ابتلا به اوتيسم، اختلال در تعاملات اجتماعي است. معمولا نوزادان به شكل طبيعي موجوداتي اجتماعي هستند و همواره دوست دارند كه به چهره افراد خيره شوند.

نوزادان سالم نسبت به شنيدن صداي افراد واكنش نشان مي دهند و زماني كه به سن دو يا سه سالگي مي رسند، قادرند لبخند بزنند اما كودكان اوتيسمي در انجام كار هاي روز مره خود نيز با مشكلاتي مواجه هستند. معمولا علايم اين اختلال در سن ۸ تا ۱۰ ماهگي بروز كند.

از جمله اين علايم مي توان، نشان ندادن عكس العمل نسبت به شنيدن اسم خود، عدم توجه به اطرافيان، عدم تمايل به ارتباط با اطرافيان و تاخير در انجام برخي از رفتارها را نام برد.

همچنين اين كودكان در بازي هاي گروهي شركت نمي كنند و اغلب تمايل دارند، به تنهايي بازي كنند. معمولا كودكان مبتلا به اوتيسم، رفتار والدين را تقليد نمي كنند و رفتار خشونت آميز نسبت به محبت اطرافيان بروز مي دهند.

طبق نتايج مطالعات بيان شده كه اين گروه از كودكان، به والدين خود وابستگي بسياري دارند، اگر چه اين وابستگي در رفتار آن ها به گونه اي بروز مي يابد كه پدر و مادر تصور مي كنند، كودك تمايلي به برقراري ارتباط با آن ها ندارد.

افراد مبتلا به اوتيسم نمي توانند افكار و احساسات ديگران را درك كنند و نشانه هاي اجتماعي، همچون لبخند زدن و تكان دادن دست، مفهوم خاصي براي آن ها ندارد. آن ها حتي قادر نيستند زبان بدن و حالت چهره افراد را درك كنند، به همين دليل برقراري روابط اجتماعي، براي آن ها گنگ و نامفهوم است.

اغلب افراد اوتيسمي قادر نيستند اتفاقات رخ داده را از نگاه ديگران برسي كنند. معمولا كودكان پنج ساله سالم نيز متوجه هستند كه بين افكار، احساسات و اهداف اطرافيان با خود تفاوت هايي وجود دارد اما اغلب افراد مبتلا به اين اختلال از چنين دركي بي بهره هستند. بنابرين قادر به پيش بيني واكنش ديگران نيستند.

از ديگر علايم رايج اين اختلال مي توان به ضعف در كنترل احساسات اشاره كرد. از اين نوع قبيل رفتارها مي توان گريه كردن، فرياد زدن، خشم و انجام رفتار هاي تهاجمي مخصوصا در مكان هاي نا آشنا و آزاد دهنده را نام برد.

حتي در مواردي نيز ديده شده كودك به دليل قرار گيري در چنين موقعيت هايي رفتار هايي خود آزارانه همچون كوبيدن سر، كندن مو يا گاز گرفتن را از خود بروز مي دهد.

۲- مشكل در برقراري ارتباط

مشكل در بر قراري ارتباط با اطرافيان يكي ديگر از نشانه هاي اختلال اوتيسم است .اكثر كودكان تا سن ۳ سالگي در آموزش مهارت هاي زبان، مراحل مهم را سپري مي كنند و قادرند صدا هايي را نيز توليد كنند. همچنين در اين سن، يك يا دو واژه را نيز آموخته و نسبت به صدا زدن نام خود واكنش نشان مي دهد. حتي در اين سن، كودكان قادرند در برابر چيزي كه نخواهند عكس العمل بروز داده و با توليد صدا و ادا، اعتراض خود را بيان كنند.

معمولا كودكان مبتلا به اختلال اوتيسم، در صحبت كردن و ياد گيري زبان بدن با تاخير مواجه هستند. در گروهي از كودكان كه ديرتر مبتلا به اين اختلال مي شوند، در نخستين ماه هاي تولد و قبل از دست دادن مهارت هاي ارتباطي، قادرند صدا هاي مختلفي را توليد كرده و جملات بي معني نيز به كار گيرند.

ساير كودكان اوتيسمي معمولا همزمان با آغاز به كار گيري مهارت هاي زباني، با تاخير زيادي مواجه هستند و صحبت كردن آن ها خيلي دير اتفاق مي افتد. چنان چه درمان مناسب در اختيار اين كودكان قرار گيرد، آن ها مي توانند كاربرد زبان گفتاري را آموخته و با ديگران ارتباط برقرار كنند.

تعداد زيادي از افراد اوتيسمي كه نمي توانند از زبان گفتاري استفاده كنند، از روش هاي مختلفي همچون زبان اشاره، تصاوير و وسايل الكترونيك براي برقراري ارتباط كمك مي گيرند.

از جمله مشكلات گفتاري مشاهده شده در كودكان اوتيسمي مي توان به تركيب نا مفهوم كلمات و جملات، تكرار چندين باره جملات و پاسخ سوال اطرافيان با همان سوال اشاره كرد.

كودكاني كه به طيف خفيف اختلال اوتيسم مبتلا شده اند، معمولا با تاخير كمي در يادگيري زبان مواجه هستند و حتي قادرند كه كلمات سخت را نيز بياموزند ولي براي شركت در گفت و گو هاي ادامه دار با مشكل مواجه مي شوند.

در گروهي از اين كودكان، مهارت هاي زباني چشمگير ديده مي شود. آن ها حتي مي توانند همچون دانشمندان حرف بزنند و مثل ساير بچه ها قادر به گفتن حرف هاي كودكانه نيستند.

از ديگر مشكلات مبتلايان به اوتيسم اين است كه نمي توانند زبان بدن، قدرت صدا و برداشت هاي غير كلامي ديگران را درك كنند. اين افراد از علايم رايج بدني در ارتباطات خود استفاده نمي كنند و معمولا تفاوت زيادي بين صحبت آن ها و حالت چهره، حركات و علايم غير كلامي آن ها ديده مي شود.

اغلب لحن كلام و قدرت صداي كودكان اوتيسمي، بيان كننده احساسات آن ها نيست، اين امر موجب مي شود كه ديگران به سختي درخواست ها و احساسات آن ها را درك كنند و نتوانند رابطه درستي با اين افراد برقرار كنند. در نتيجه اين كودكان، دچار سرخوردگي شده و رفتار هاي غير معمول همچون جيغ كشيدن را انجام مي دهند.

امروزه تكنيك هاي مختلفي براي افراد مبتلا به اوتيسم طراحي شده تا به كمك اين روش ها، بتوانند احساسات خود را نشان دهند. در صورتي كه اين گروه افراد بياموزند چگونه خواسته هاي خود را بگويند و احساسات خود را به نمايش بگذارند، رفتار هاي مشكل ساز كمتري ديده خواهد شد.

۳- رفتار هاي تكرار شونده

از ديگر علايم اختلال اوتيسم، رفتار هاي تكرار شونده همچون تكان دادن دست ها، پريدن و چرخش، چيدن وسايل و تكرار كردن مداوم بعضي صداها، كلمات و جملات است. اين قبيل رفتار هاي تكرار شونده معمولا در بازي هاي كودكان اوتيسمي نيز مشخص است. اغلب اين كودكان زمان زيادي را براي منظم كردن اسباب بازي ها اختصاص مي دهند، بدون اينكه با اين وسايل بازي كنند.

افراد بزرگسال و مبتلا به اوتيسم به شكلي مشابه، زمان زيادي را جهت انجام كار هاي منزل و چيدن وسايل به شكل منظم اختصاص مي دهند. چنانچه شخصي اين نظم را تغيير دهد، به شدت احساس ناراحتي مي كنند.

همچنين افراد مبتلا به اوتيسم، تمايل زيادي به انجام كارهاي يكنواخت دارند و تغيير در اين برنامه ها، سبب اضطراب و خشم آن ها مي شود. رفتار هاي تكرار شونده معمولا به صورت وسواس فكري يا شيفتگي نيز نمايان مي شود.

تعدادي از اين افراد در سنين بالاتر، احتمال دارد كه به اعداد، نشانه ها، تاريخ ها و موضوعات علمي تمايل زيادي نشان دهند.

۴- نقص ژنتيكي

تعدادي از كودكان مبتلا به اوتيسم از نوعي نقص ژنتيكي رنج مي برند كه بر رشد مغزي آن ها تاثير دارد. از جمله اين مشكلات مي توان سندرم ايكس شكننده، سندرم آنجلمن، توبروز اسكلروزيس، اختلال كروموزوم شماره ۱۵ و .... نام برد. طبق مطالعات صورت گرفته مشخص شده كه ۱۵ تا ۲۰% مبتلايان به اختلال اوتيسم تحت تاثير اين نقص هاي ژنتيكي هستند.

سابقه خانوادگي يا علايم برخي از اين سندرم ها، مي تواند به پزشك براي تشخيص درست تر كمك كند تا براي زندگي روزمره و بلند مدت كودك، سريع تر برنامه مشخصي انجام گيرد.

۵- اختلالات دستگاه گوارش

از ديگر مشكلات رايج مبتلايان به اختلال اوتيسم، مشكلات دستگاه گوارش است. در حدود ۸۵ % از كودكان اوتيسمي به مشكلاتي همچون يبوست، اسهال مزمن و يا بيماري هاي التهاب روده دچار هستند.

درد حاصل از اختلالات دستگاه گوارش، تغييرات خلق خو همچون تكان دادن دست ها، كوبيدن سر، خشم، رفتار تهاجمي و خود زني نيز در اين كودكان را به دنبال دارد. چنان چه اين كودكان، تحت درمان مناسب قرار گيرند، انجام چنين رفتار هايي كاهش يافته و كيفيت زندگي آن ها نيز بهبود مي يابد.

۶- تشنج

در حدود ۳۹% از افراد مبتلا به اوتيسم، اختلالات تشنجي نيز ديده مي شود. از جمله تشنج هاي رايج در اين كودكان مي توان به تشنج تونيك - كلونيك، تشنج غايب و ديگر تشنج هايي كه فقط توسط نوار مغر مشخص مي شوند، اشاره كرد.

تشنج هاي مرتبط با اين اختلال، در سن كودكي يا بزرگسالي افراد ديده مي شود. چنانچه والدين نسبت به تشنج فرزند خود نگران هستند، بهتر است با پزشك مشورت كنند تا جهت بررسي بيشتر، كودك را به پزشك مغز و اعصاب معرفي نمايد.

۷- اختلال عملكرد خواب

مشكلات زيادي در زمينه خواب رفتن، بيداري مكرر در طول شب و بيداري هاي بسيار زود در بين بيماران اوتيسمي شيوع دارد.

۸- اختلال پردازش حسي

تعداد زيادي از اين افراد مبتلا به اختلال اوتيسم، نسبت محرك هاي حسي، عكس العمل هاي غير معمول بروز مي دهند. اين افراد قادر نيستند محرك هاي حسي همچون صدا، بو، مزه و حركات را پردازش و دسته بندي كنند.

گاهي در برابر محركاتي همچون صداي بوق ماشين نيز عكس العملي نامناسب نشان مي دهند. برخي از افراد مبتلا به اوتيسم در مقابل لمس شدن و شنيدن صداها داراي حساسيت بسيار بالايي هستند كه به آن دفاعي حسي مي گويند. يكي از علايم اين وضعيت اين است كه فرد قادر نيست در محيط هاي با نور معمولي كار هايي همچون لباس پوشيدن را انجام دهد. اين گونه اختلالات معمولا توسط كار درماني يا به كمك روش هاي درماني يك پارچگي حسي بهبود مي يابند .

۹- پيكا يا هرزه خواري

پيكا در واقع به تمايل افراد براي خوردن چيز هاي غير خوراكي گفته مي شود. اگر چه چنين رفتاري در سنين ۱۸ تا ۲۴ ماهگي براي كودكان امري رايج است.

اما تعداد زيادي از افراد مبتلا به اختلال اوتيسم و ساير اختلالات رشدي با افزايش سن نيز چيز هايي همچون خاك، گل، يا گچ را مي خورند. نياز است اين افراد در مدت كوتاه جهت بررسي سلامت، آزمايشاتي را انجام دهند تا پزشك مطمئن شود، باكتري يا سمومي به بدن آن ها وارد نشده است.

10- تفكر انتزاعي

تفكر انتزاع در مبتلايان به اوتيسم ديده نمي شود، اين تفكر زماني كه شخص به سن نو جواني مي رسد، تكميل مي شود. معمولا افراد زماني كه به سن نو جواني مي رسند به راحتي مفهوم ضرب المثل ها و كنايه ها را متوجه مي شوند اما مبتلايان به اين اختلال اين توانايي ندارند و قادر نيستند كه از اين ضرب المثل ها نتيجه بگيرند و موجب مي شود كه در برقراري ارتباط با ديگران با مشكل مواجه شوند.

در هر سن و مرحله از رشد كودكان، نشانه هايي واضح از اختلال اوتيسم قابل مشاهده است. طبق نتايج مطالعات، در دوران جنيني ابتلا به اين اختلال اتفاق مي افتد و در صورت ارزيابي دقيق رفتارهاي نوزاد، اين علايم هشدار دهنده را مي توان ديد. در ادامه به علايم واضح اوتيسم در سنين مختلف اشاره مي شود.

اما بايد والدين توجه كنند كه تشخيص دقيق اين اختلال وظيفه آن ها نبوده و صرفا جهت هشدار بايد اين علايم را در نظر گرفته و در صورت مشاهده، كودك را براي بررسي دقيقتر نزد پزشك ببرند.

اوتيسم در نوزاد ۳ تا ۴ ماهه

كودكان نرمال در اين سن، سعي مي كنند كه به پيرامون خود به دقت توجه كرده و با وسايل اطراف نيز بازي مي كنند. همچنين با ديدن علايق خود از طريق صدا سازي، ذوق خود را نمايان مي سازند. علايم هشدار دهنده اوتيسم در اين سن شامل موارد زير هستند :

• كودك مبتلا، عكس العملي در مقابل شنيدن صداها و اتفاقات اطراف بروز نمي دهد.
• تمايلي به شادي و يا لبخند زدن به اطرافيان ندارد .
• صدا سازي انجام نمي دهد و تمايلي به تقليد صداي پدر و مادر نيز ندارد .

اوتيسم در نوزاد ۷ ماهه

در اين سن معمولا كودكان كنجكاوي زيادي نسبت به دنياي اطراف خود نشان مي دهند و همچنين سعي دارند كه نسبت به احساسات اطرافيان عكس العمل بروز دهند. اغلب قيافه اي شاد و سر زنده دارند.

با رشد آن ها توانايي برقراري ارتباط را نيز ياد گرفته و در زمان شنيدن اسم خود سعي مي كنند كه سر خود را بر گردانند. علايم هشداردهنده طيف اوتيسم براي نوزادان در اين سن عبارتند از :

• هيچ محبتي در رفتارها آن ها مشاهده نمي گردد.
• هيچ گونه تمايلي به مشاركت در انجام بازي هاي گروهي ندارند.
• براي جلب توجه ديگران هيچ كاري انجام نمي دهند.
• به سختي آرام مي شوند و در حركات خود با تاخير مواجه مي شوند.

اوتيسم در كودك يك ساله

زماني كه كودكان به سن يك سالگي مي رسند، رفتار هاي احساساتي بيشتري بروز مي دهند و حضور والدين را نيز بهتر درك مي كنند. هم چنين در اين سن، كودكان درك بيشتري از كلمات و جملات اطرافيان پيدا مي كنند. علايم هشدار دهنده طيف اوتيسم در يك سالگي كودكان عبارتند از :

• كودكان مبتلا، اغلب به تاخير هاي حركتي مواجه مي شوند و قادر نيستند كه بدون كمك اطرافيان سر پا بلند شده و يا چهار دست و پا راه بروند.
• كودكان اوتيسمي در سن يك سالگي قادر نيستند به وسايلي كه مي خواهند، اشاره كنند.
• در صورت آن ها، حالت چهره و حركات مشخص نيست.
• در اين سن حتي نمي توانند واژه هايي مانند «دد» يا « ماما» را بيان كنند.
• هيچ گونه تمايلي جهت انجام بازي با ساير هم سن و سالان خود نشان نمي دهند.

اوتيسم در كودك 2 ساله

زماني كودكان به سن ۲ سالگي مي رسند، سعي مي كنند با ساير هم سن و سالان خود ارتباط بيشتري بر قرار كنند. از ديگر مهارت كودكان سالم در اين سن مي توان به حرف زدن درست، شناخت رنگ ها و شكل ها اشاره كرد. از علايم هشدار دهنده اختلال طيف اوتيسم در سن ۲ سالگي مي توان موارد زير را نام برد :

• كودكان اوتيسمي با ديگران تماس چشمي برقرار نمي كنند.
• قادر نيستند در زمان انجام بازي هاي ساده نيز حركات ديگران را پيش بيني نمايند.
• علاقه اي به بازي با ساير هم سن و سال خود نشان نمي دهند.
• براي برقراري ارتباط حتي نمي توانند جملات ساده نيز به كار ببرند.
• از وضوح گفتاري پاييني برخوردار هستند.
• قادر نيستند نقاشي اشكال ساده مانند دايره را ترسيم كنند.
• از كاربرد وسايل ساده مانند مسواك ، چنگال ..... آگاهي ندارند.
• به سختي از والدين جدا مي شوند و وابستگي زيادي به آن ها دارند.

اوتيسم در كودك 3 ساله

با رشد كودك و رسيدن آن ها به سنين بالاتر علايم طيف اوتيسم نيز واضح تر مي شوند و بهتر مي توان اين اختلال را تشخيص داد. علايم هشدار دهنده اوتيسم در سن ۳ سالگي شامل :

• از برقراري تماس چشمي با اطرافيان پرهيز مي كنند.
• اين كودكان تمايل و يا اعتماد به نفس كافي جهت بازي كردن ندارند.
• قادر نيستند حتي با كمك عبارت هاي كوتاه نيز حرف بزنند.
• توانايي كشيدن اشكال ساده همچون دايره را نيز ندارند.

علايم واضح اختلال طيف اوتيسم در بزرگسالان

با افزايش سن كودك، علايم ديگري از اين اختلال بروز مي كند به طور مثال كودكان مبتلا در سنين ۴-۵ سالگي رفتاري تهاجمي و يا خجالتي بروز مي دهند. همچنين تمايلي به بازي با ديگران ندارند . تعدادي از علايم طيف اوتيسم بزرگسالان شامل موارد زير است :

• تمايلي به برقراري ارتباط با ساير اطرافيان ندارند.
• به حرف هاي ديگران توجهي نمي كنند.
• معمولا به انجام كار هاي يكنواخت علاقه دارند.
• تغييرات ايجاد شده در برنامه هاي روزمره را به سختي مي پذيرند.

هوش كودكان مبتلا به طيف اوتيسم

كودكان مبتلا به اختلال اوتيسم از نظر هوشي متفاوت هستند. حدود دو سوم آن ها از نظر ذهني، توانايي بالايي ندارند و بقيه آنها هوش معمولي دارند.

تعدادي از اين افراد مبتلا، در برخي مسايل، نبوغ خاصي از خود نشان مي دهند . به طور مثال امكان دارد كودك مبتلا به مباحث ستارگان و مسايل نجوم علاقه خاصي داشته باشد و به سرعت اطلاعات زيادي در اين زمينه نيز به دست آورد و ساعت ها درباره آن حرف بزند و به پيام هاي ارتباطي اطرافيان همچون «بس كن» يا « خسته شديم » اهميتي نمي دهد.

درمان اوتيسم

روش درماني كه براي اختلال اوتيسم در كودكان به كار مي رود به نياز هاي فردي بستگي دارد زيرا اين اختلال طيف وسيعي داشته و علايم كه در هر فرد بروز مي يابد با سايرين تفاوت زيادي دارد . به طور كلي درمان ها شامل گروه هاي زير هستند :

• درمان هاي رفتاري و ارتباطي
• درمان هاي رژيمي و پزشكي
• درمان هاي مكمل ( همچون موسيقي و هنر درماني )

معمولا براي درمان اين افراد نياز است تيمي از روانشناسان، مشاوران، متخصصان توان بخشي، متخصصان گفتار درمان و روان پزشكان با يكديگر همكاري داشته باشند. در پايان توصيه مي شود كه والدين به علايم هشدار دهنده اين اختلال توجه داشته باشند و آن را حتما جدي بگيرند. چنان چه درمان در بازي طلايي و سن مناسب انجام نگيرد ممكن است ميزان موفقيت روش هاي درماني كاهش يابد.

علائم اوتيسم در كودكان چه هستند؟

اختلال اوتيسم باعث مشكلاتي در زمينه تعاملات اجتماعي و برقراري ارتباط مي شود. اين اختلال، طيف وسيعي داشته و در گروهي از افراد مبتلا باعث چالش هاي خفيفي در زندگي شخصي آن ها مي گردد و در برخي ديگر، نشانه هاي اوتيسم به صورت بروز رفتارهاي تكراري و ضعف در كاربرد زبان گفتاري است.

چنان چه اين اختلال در سن پايين تشخيص داده شود، استفاده به موقع از روش هاي درماني پزشكي، كاهش علايم و كنترل آن را به دنبال دارد و همچنين موجب مي شود كه كودكان مبتلا، استعداد ها و مهارت هاي خود را بتوانند تقويت كنند. در اين مقاله به علايم اختلال اوتيسم در كودكان پرداخته شده است.

طيف اختلال اوتيسم

اختلال اوتيسم در گذشته به ۵ دسته گروه بندي مي شد، اما اكنون آن را جز اختلالات رفتاري قرار مي دهند و براي آن طيف بندي انجام مي دهند.

در بعضي افراد تمام علايم اين اختلال بروز مي كند و آن ها در گروه طيف شديد اين اختلال قرار مي گيرند. در مقابل تعدادي از مبتلايان فقط در زمينه برقراري ارتباط با مشكل مواجه هستند و در گروه مبتلايان به طيف خفيف اين اختلال گروه بندي مي شوند .

اوتيسم اوليه و اوتيسم ثانويه

اختلال اوتيسم را به دو دسته اوتيسم اوليه و اوتيسم ثانويه نيز تقسيم مي كنند. تا كنون علت اوتيسم اوليه مشخص نشده و گفته مي شود ژنتيك نقش زيادي در بروز آن دارد. مشكلاتي همچون هيپو تيروئيد و صرع باعث اوتيسم ثانويه مي شود.

تحقيقات مختلفي تاثير عواملي محيطي مانند كمبودهاي تغذيه اي در زمان بارداري، سن بالاي والدين در زمان بچه دار شدن، آلودگي هاي محيطي و صنعتي، اختلالات كروموزومي، كم كاري تيروئيد، مسموميت مادر در زمان بارداري با بعضي دارو ها و عفونت بر ابتلا به اين اختلال اثبات كرده اند.

از جمله مشكلات اختلال طيف اوتيسم در كودكان مي توان به موارد زير اشاره كرد:

۱- چالش در تعاملات اجتماعي

يكي از مهمترين نشانه هاي ابتلا به اوتيسم، اختلال در تعاملات اجتماعي است. معمولا نوزادان به شكل طبيعي موجوداتي اجتماعي هستند و همواره دوست دارند كه به چهره افراد خيره شوند.

نوزادان سالم نسبت به شنيدن صداي افراد واكنش نشان مي دهند و زماني كه به سن دو يا سه سالگي مي رسند، قادرند لبخند بزنند اما كودكان اوتيسمي در انجام كار هاي روز مره خود نيز با مشكلاتي مواجه هستند. معمولا علايم اين اختلال در سن ۸ تا ۱۰ ماهگي بروز كند.

از جمله اين علايم مي توان، نشان ندادن عكس العمل نسبت به شنيدن اسم خود، عدم توجه به اطرافيان، عدم تمايل به ارتباط با اطرافيان و تاخير در انجام برخي از رفتارها را نام برد.

همچنين اين كودكان در بازي هاي گروهي شركت نمي كنند و اغلب تمايل دارند، به تنهايي بازي كنند. معمولا كودكان مبتلا به اوتيسم، رفتار والدين را تقليد نمي كنند و رفتار خشونت آميز نسبت به محبت اطرافيان بروز مي دهند.

طبق نتايج مطالعات بيان شده كه اين گروه از كودكان، به والدين خود وابستگي بسياري دارند، اگر چه اين وابستگي در رفتار آن ها به گونه اي بروز مي يابد كه پدر و مادر تصور مي كنند، كودك تمايلي به برقراري ارتباط با آن ها ندارد.

افراد مبتلا به اوتيسم نمي توانند افكار و احساسات ديگران را درك كنند و نشانه هاي اجتماعي، همچون لبخند زدن و تكان دادن دست، مفهوم خاصي براي آن ها ندارد. آن ها حتي قادر نيستند زبان بدن و حالت چهره افراد را درك كنند، به همين دليل برقراري روابط اجتماعي، براي آن ها گنگ و نامفهوم است.

اغلب افراد اوتيسمي قادر نيستند اتفاقات رخ داده را از نگاه ديگران برسي كنند. معمولا كودكان پنج ساله سالم نيز متوجه هستند كه بين افكار، احساسات و اهداف اطرافيان با خود تفاوت هايي وجود دارد اما اغلب افراد مبتلا به اين اختلال از چنين دركي بي بهره هستند. بنابرين قادر به پيش بيني واكنش ديگران نيستند.

از ديگر علايم رايج اين اختلال مي توان به ضعف در كنترل احساسات اشاره كرد. از اين نوع قبيل رفتارها مي توان گريه كردن، فرياد زدن، خشم و انجام رفتار هاي تهاجمي مخصوصا در مكان هاي نا آشنا و آزاد دهنده را نام برد.

حتي در مواردي نيز ديده شده كودك به دليل قرار گيري در چنين موقعيت هايي رفتار هايي خود آزارانه همچون كوبيدن سر، كندن مو يا گاز گرفتن را از خود بروز مي دهد.

۲- مشكل در برقراري ارتباط

مشكل در بر قراري ارتباط با اطرافيان يكي ديگر از نشانه هاي اختلال اوتيسم است .اكثر كودكان تا سن ۳ سالگي در آموزش مهارت هاي زبان، مراحل مهم را سپري مي كنند و قادرند صدا هايي را نيز توليد كنند. همچنين در اين سن، يك يا دو واژه را نيز آموخته و نسبت به صدا زدن نام خود واكنش نشان مي دهد. حتي در اين سن، كودكان قادرند در برابر چيزي كه نخواهند عكس العمل بروز داده و با توليد صدا و ادا، اعتراض خود را بيان كنند.

معمولا كودكان مبتلا به اختلال اوتيسم، در صحبت كردن و ياد گيري زبان بدن با تاخير مواجه هستند. در گروهي از كودكان كه ديرتر مبتلا به اين اختلال مي شوند، در نخستين ماه هاي تولد و قبل از دست دادن مهارت هاي ارتباطي، قادرند صدا هاي مختلفي را توليد كرده و جملات بي معني نيز به كار گيرند.

ساير كودكان اوتيسمي معمولا همزمان با آغاز به كار گيري مهارت هاي زباني، با تاخير زيادي مواجه هستند و صحبت كردن آن ها خيلي دير اتفاق مي افتد. چنان چه درمان مناسب در اختيار اين كودكان قرار گيرد، آن ها مي توانند كاربرد زبان گفتاري را آموخته و با ديگران ارتباط برقرار كنند.

تعداد زيادي از افراد اوتيسمي كه نمي توانند از زبان گفتاري استفاده كنند، از روش هاي مختلفي همچون زبان اشاره، تصاوير و وسايل الكترونيك براي برقراري ارتباط كمك مي گيرند.

از جمله مشكلات گفتاري مشاهده شده در كودكان اوتيسمي مي توان به تركيب نا مفهوم كلمات و جملات، تكرار چندين باره جملات و پاسخ سوال اطرافيان با همان سوال اشاره كرد.

كودكاني كه به طيف خفيف اختلال اوتيسم مبتلا شده اند، معمولا با تاخير كمي در يادگيري زبان مواجه هستند و حتي قادرند كه كلمات سخت را نيز بياموزند ولي براي شركت در گفت و گو هاي ادامه دار با مشكل مواجه مي شوند.

در گروهي از اين كودكان، مهارت هاي زباني چشمگير ديده مي شود. آن ها حتي مي توانند همچون دانشمندان حرف بزنند و مثل ساير بچه ها قادر به گفتن حرف هاي كودكانه نيستند.

از ديگر مشكلات مبتلايان به اوتيسم اين است كه نمي توانند زبان بدن، قدرت صدا و برداشت هاي غير كلامي ديگران را درك كنند. اين افراد از علايم رايج بدني در ارتباطات خود استفاده نمي كنند و معمولا تفاوت زيادي بين صحبت آن ها و حالت چهره، حركات و علايم غير كلامي آن ها ديده مي شود.

اغلب لحن كلام و قدرت صداي كودكان اوتيسمي، بيان كننده احساسات آن ها نيست، اين امر موجب مي شود كه ديگران به سختي درخواست ها و احساسات آن ها را درك كنند و نتوانند رابطه درستي با اين افراد برقرار كنند. در نتيجه اين كودكان، دچار سرخوردگي شده و رفتار هاي غير معمول همچون جيغ كشيدن را انجام مي دهند.

امروزه تكنيك هاي مختلفي براي افراد مبتلا به اوتيسم طراحي شده تا به كمك اين روش ها، بتوانند احساسات خود را نشان دهند. در صورتي كه اين گروه افراد بياموزند چگونه خواسته هاي خود را بگويند و احساسات خود را به نمايش بگذارند، رفتار هاي مشكل ساز كمتري ديده خواهد شد.

۳- رفتار هاي تكرار شونده

از ديگر علايم اختلال اوتيسم، رفتار هاي تكرار شونده همچون تكان دادن دست ها، پريدن و چرخش، چيدن وسايل و تكرار كردن مداوم بعضي صداها، كلمات و جملات است. اين قبيل رفتار هاي تكرار شونده معمولا در بازي هاي كودكان اوتيسمي نيز مشخص است. اغلب اين كودكان زمان زيادي را براي منظم كردن اسباب بازي ها اختصاص مي دهند، بدون اينكه با اين وسايل بازي كنند.

افراد بزرگسال و مبتلا به اوتيسم به شكلي مشابه، زمان زيادي را جهت انجام كار هاي منزل و چيدن وسايل به شكل منظم اختصاص مي دهند. چنانچه شخصي اين نظم را تغيير دهد، به شدت احساس ناراحتي مي كنند.

همچنين افراد مبتلا به اوتيسم، تمايل زيادي به انجام كارهاي يكنواخت دارند و تغيير در اين برنامه ها، سبب اضطراب و خشم آن ها مي شود. رفتار هاي تكرار شونده معمولا به صورت وسواس فكري يا شيفتگي نيز نمايان مي شود.

تعدادي از اين افراد در سنين بالاتر، احتمال دارد كه به اعداد، نشانه ها، تاريخ ها و موضوعات علمي تمايل زيادي نشان دهند.

۴- نقص ژنتيكي

تعدادي از كودكان مبتلا به اوتيسم از نوعي نقص ژنتيكي رنج مي برند كه بر رشد مغزي آن ها تاثير دارد. از جمله اين مشكلات مي توان سندرم ايكس شكننده، سندرم آنجلمن، توبروز اسكلروزيس، اختلال كروموزوم شماره ۱۵ و .... نام برد. طبق مطالعات صورت گرفته مشخص شده كه ۱۵ تا ۲۰% مبتلايان به اختلال اوتيسم تحت تاثير اين نقص هاي ژنتيكي هستند.

سابقه خانوادگي يا علايم برخي از اين سندرم ها، مي تواند به پزشك براي تشخيص درست تر كمك كند تا براي زندگي روزمره و بلند مدت كودك، سريع تر برنامه مشخصي انجام گيرد.

۵- اختلالات دستگاه گوارش

از ديگر مشكلات رايج مبتلايان به اختلال اوتيسم، مشكلات دستگاه گوارش است. در حدود ۸۵ % از كودكان اوتيسمي به مشكلاتي همچون يبوست، اسهال مزمن و يا بيماري هاي التهاب روده دچار هستند.

درد حاصل از اختلالات دستگاه گوارش، تغييرات خلق خو همچون تكان دادن دست ها، كوبيدن سر، خشم، رفتار تهاجمي و خود زني نيز در اين كودكان را به دنبال دارد. چنان چه اين كودكان، تحت درمان مناسب قرار گيرند، انجام چنين رفتار هايي كاهش يافته و كيفيت زندگي آن ها نيز بهبود مي يابد.

۶- تشنج

در حدود ۳۹% از افراد مبتلا به اوتيسم، اختلالات تشنجي نيز ديده مي شود. از جمله تشنج هاي رايج در اين كودكان مي توان به تشنج تونيك - كلونيك، تشنج غايب و ديگر تشنج هايي كه فقط توسط نوار مغر مشخص مي شوند، اشاره كرد.

تشنج هاي مرتبط با اين اختلال، در سن كودكي يا بزرگسالي افراد ديده مي شود. چنانچه والدين نسبت به تشنج فرزند خود نگران هستند، بهتر است با پزشك مشورت كنند تا جهت بررسي بيشتر، كودك را به پزشك مغز و اعصاب معرفي نمايد.

۷- اختلال عملكرد خواب

مشكلات زيادي در زمينه خواب رفتن، بيداري مكرر در طول شب و بيداري هاي بسيار زود در بين بيماران اوتيسمي شيوع دارد.

۸- اختلال پردازش حسي

تعداد زيادي از اين افراد مبتلا به اختلال اوتيسم، نسبت محرك هاي حسي، عكس العمل هاي غير معمول بروز مي دهند. اين افراد قادر نيستند محرك هاي حسي همچون صدا، بو، مزه و حركات را پردازش و دسته بندي كنند.

گاهي در برابر محركاتي همچون صداي بوق ماشين نيز عكس العملي نامناسب نشان مي دهند. برخي از افراد مبتلا به اوتيسم در مقابل لمس شدن و شنيدن صداها داراي حساسيت بسيار بالايي هستند كه به آن دفاعي حسي مي گويند. يكي از علايم اين وضعيت اين است كه فرد قادر نيست در محيط هاي با نور معمولي كار هايي همچون لباس پوشيدن را انجام دهد. اين گونه اختلالات معمولا توسط كار درماني يا به كمك روش هاي درماني يك پارچگي حسي بهبود مي يابند .

۹- پيكا يا هرزه خواري

پيكا در واقع به تمايل افراد براي خوردن چيز هاي غير خوراكي گفته مي شود. اگر چه چنين رفتاري در سنين ۱۸ تا ۲۴ ماهگي براي كودكان امري رايج است.

اما تعداد زيادي از افراد مبتلا به اختلال اوتيسم و ساير اختلالات رشدي با افزايش سن نيز چيز هايي همچون خاك، گل، يا گچ را مي خورند. نياز است اين افراد در مدت كوتاه جهت بررسي سلامت، آزمايشاتي را انجام دهند تا پزشك مطمئن شود، باكتري يا سمومي به بدن آن ها وارد نشده است.

10- تفكر انتزاعي

تفكر انتزاع در مبتلايان به اوتيسم ديده نمي شود، اين تفكر زماني كه شخص به سن نو جواني مي رسد، تكميل مي شود. معمولا افراد زماني كه به سن نو جواني مي رسند به راحتي مفهوم ضرب المثل ها و كنايه ها را متوجه مي شوند اما مبتلايان به اين اختلال اين توانايي ندارند و قادر نيستند كه از اين ضرب المثل ها نتيجه بگيرند و موجب مي شود كه در برقراري ارتباط با ديگران با مشكل مواجه شوند.

در هر سن و مرحله از رشد كودكان، نشانه هايي واضح از اختلال اوتيسم قابل مشاهده است. طبق نتايج مطالعات، در دوران جنيني ابتلا به اين اختلال اتفاق مي افتد و در صورت ارزيابي دقيق رفتارهاي نوزاد، اين علايم هشدار دهنده را مي توان ديد. در ادامه به علايم واضح اوتيسم در سنين مختلف اشاره مي شود.

اما بايد والدين توجه كنند كه تشخيص دقيق اين اختلال وظيفه آن ها نبوده و صرفا جهت هشدار بايد اين علايم را در نظر گرفته و در صورت مشاهده، كودك را براي بررسي دقيقتر نزد پزشك ببرند.

اوتيسم در نوزاد ۳ تا ۴ ماهه

كودكان نرمال در اين سن، سعي مي كنند كه به پيرامون خود به دقت توجه كرده و با وسايل اطراف نيز بازي مي كنند. همچنين با ديدن علايق خود از طريق صدا سازي، ذوق خود را نمايان مي سازند. علايم هشدار دهنده اوتيسم در اين سن شامل موارد زير هستند :

• كودك مبتلا، عكس العملي در مقابل شنيدن صداها و اتفاقات اطراف بروز نمي دهد.
• تمايلي به شادي و يا لبخند زدن به اطرافيان ندارد .
• صدا سازي انجام نمي دهد و تمايلي به تقليد صداي پدر و مادر نيز ندارد .

اوتيسم در نوزاد ۷ ماهه

در اين سن معمولا كودكان كنجكاوي زيادي نسبت به دنياي اطراف خود نشان مي دهند و همچنين سعي دارند كه نسبت به احساسات اطرافيان عكس العمل بروز دهند. اغلب قيافه اي شاد و سر زنده دارند.

با رشد آن ها توانايي برقراري ارتباط را نيز ياد گرفته و در زمان شنيدن اسم خود سعي مي كنند كه سر خود را بر گردانند. علايم هشداردهنده طيف اوتيسم براي نوزادان در اين سن عبارتند از :

• هيچ محبتي در رفتارها آن ها مشاهده نمي گردد.
• هيچ گونه تمايلي به مشاركت در انجام بازي هاي گروهي ندارند.
• براي جلب توجه ديگران هيچ كاري انجام نمي دهند.
• به سختي آرام مي شوند و در حركات خود با تاخير مواجه مي شوند.

اوتيسم در كودك يك ساله

زماني كه كودكان به سن يك سالگي مي رسند، رفتار هاي احساساتي بيشتري بروز مي دهند و حضور والدين را نيز بهتر درك مي كنند. هم چنين در اين سن، كودكان درك بيشتري از كلمات و جملات اطرافيان پيدا مي كنند. علايم هشدار دهنده طيف اوتيسم در يك سالگي كودكان عبارتند از :

• كودكان مبتلا، اغلب به تاخير هاي حركتي مواجه مي شوند و قادر نيستند كه بدون كمك اطرافيان سر پا بلند شده و يا چهار دست و پا راه بروند.
• كودكان اوتيسمي در سن يك سالگي قادر نيستند به وسايلي كه مي خواهند، اشاره كنند.
• در صورت آن ها، حالت چهره و حركات مشخص نيست.
• در اين سن حتي نمي توانند واژه هايي مانند «دد» يا « ماما» را بيان كنند.
• هيچ گونه تمايلي جهت انجام بازي با ساير هم سن و سالان خود نشان نمي دهند.

اوتيسم در كودك 2 ساله

زماني كودكان به سن ۲ سالگي مي رسند، سعي مي كنند با ساير هم سن و سالان خود ارتباط بيشتري بر قرار كنند. از ديگر مهارت كودكان سالم در اين سن مي توان به حرف زدن درست، شناخت رنگ ها و شكل ها اشاره كرد. از علايم هشدار دهنده اختلال طيف اوتيسم در سن ۲ سالگي مي توان موارد زير را نام برد :

• كودكان اوتيسمي با ديگران تماس چشمي برقرار نمي كنند.
• قادر نيستند در زمان انجام بازي هاي ساده نيز حركات ديگران را پيش بيني نمايند.
• علاقه اي به بازي با ساير هم سن و سال خود نشان نمي دهند.
• براي برقراري ارتباط حتي نمي توانند جملات ساده نيز به كار ببرند.
• از وضوح گفتاري پاييني برخوردار هستند.
• قادر نيستند نقاشي اشكال ساده مانند دايره را ترسيم كنند.
• از كاربرد وسايل ساده مانند مسواك ، چنگال ..... آگاهي ندارند.
• به سختي از والدين جدا مي شوند و وابستگي زيادي به آن ها دارند.

اوتيسم در كودك 3 ساله

با رشد كودك و رسيدن آن ها به سنين بالاتر علايم طيف اوتيسم نيز واضح تر مي شوند و بهتر مي توان اين اختلال را تشخيص داد. علايم هشدار دهنده اوتيسم در سن ۳ سالگي شامل :

• از برقراري تماس چشمي با اطرافيان پرهيز مي كنند.
• اين كودكان تمايل و يا اعتماد به نفس كافي جهت بازي كردن ندارند.
• قادر نيستند حتي با كمك عبارت هاي كوتاه نيز حرف بزنند.
• توانايي كشيدن اشكال ساده همچون دايره را نيز ندارند.

علايم واضح اختلال طيف اوتيسم در بزرگسالان

با افزايش سن كودك، علايم ديگري از اين اختلال بروز مي كند به طور مثال كودكان مبتلا در سنين ۴-۵ سالگي رفتاري تهاجمي و يا خجالتي بروز مي دهند. همچنين تمايلي به بازي با ديگران ندارند . تعدادي از علايم طيف اوتيسم بزرگسالان شامل موارد زير است :

• تمايلي به برقراري ارتباط با ساير اطرافيان ندارند.
• به حرف هاي ديگران توجهي نمي كنند.
• معمولا به انجام كار هاي يكنواخت علاقه دارند.
• تغييرات ايجاد شده در برنامه هاي روزمره را به سختي مي پذيرند.

هوش كودكان مبتلا به طيف اوتيسم

كودكان مبتلا به اختلال اوتيسم از نظر هوشي متفاوت هستند. حدود دو سوم آن ها از نظر ذهني، توانايي بالايي ندارند و بقيه آنها هوش معمولي دارند.

تعدادي از اين افراد مبتلا، در برخي مسايل، نبوغ خاصي از خود نشان مي دهند . به طور مثال امكان دارد كودك مبتلا به مباحث ستارگان و مسايل نجوم علاقه خاصي داشته باشد و به سرعت اطلاعات زيادي در اين زمينه نيز به دست آورد و ساعت ها درباره آن حرف بزند و به پيام هاي ارتباطي اطرافيان همچون «بس كن» يا « خسته شديم » اهميتي نمي دهد.

درمان اوتيسم

روش درماني كه براي اختلال اوتيسم در كودكان به كار مي رود به نياز هاي فردي بستگي دارد زيرا اين اختلال طيف وسيعي داشته و علايم كه در هر فرد بروز مي يابد با سايرين تفاوت زيادي دارد . به طور كلي درمان ها شامل گروه هاي زير هستند :

• درمان هاي رفتاري و ارتباطي
• درمان هاي رژيمي و پزشكي
• درمان هاي مكمل ( همچون موسيقي و هنر درماني )

معمولا براي درمان اين افراد نياز است تيمي از روانشناسان، مشاوران، متخصصان توان بخشي، متخصصان گفتار درمان و روان پزشكان با يكديگر همكاري داشته باشند. در پايان توصيه مي شود كه والدين به علايم هشدار دهنده اين اختلال توجه داشته باشند و آن را حتما جدي بگيرند. چنان چه درمان در بازي طلايي و سن مناسب انجام نگيرد ممكن است ميزان موفقيت روش هاي درماني كاهش يابد.

علائم اوتيسم در كودكان چه هستند؟