بيش فعالي نوعي اختلال بوده كه به آن ADHD نيز مي گويند و بين كودكان شيوع نسبتاً زيادي دارد به طوري كه در حدود هشت تا ده درصد كودكان به آن ابتلا دارند. جهت درك بهتر تفاوت بين دو اختلال بيش فعالي و اوتيسم (مقاله تفاوت بين اوتيسم و بيش فعالي) پيشنهاد مي گردد.
علائم ظاهري بروز اين اختلال در سنين قبل از مدرسه قابل تشخيص بوده و پسران نسبت به دختران به آن بيشتر مبتلا مي شوند، كه علت آن هنوز نامشخص است. براي تشخيص اين اختلال سه مشخصه بارز تحرك زياد، عدم توجه و تمركز و فعاليت تكانه اي وجود دارد.
دلايل بيش فعالي در كودكان
بيش فعالي در هر سني از كودك مي تواند خود را بروز دهد. جمله معروف "براي تربيت كودك بايستي از سال ها قبل از تولد او شروع كرد" مي تواند مسير پاسخ به اين پرسش را روشن تر كند.
وراثت از جمله عوامل مهم در بيش فعالي كودكان هستند. طي تحقيقي اگر يكي از والدين داراي بيش فعالي باشد به احتمال 30 درصد يكي از كودكان حداقل به اين بيماري دچار مي شوند.
اما عوامل محيطي هم خود از جمله موارد ابتلاي كودكان به اختلالات مختلف از جمله بيش فعالي هستند.
عواملي مانند پارازيت ها، سرب، جيوه، آلودگي هاي صدايي محيط مي تواند احتمال بيش فعالي كودك را افزايش دهد.
اما علائم اختلال بيش فعالي در كودكان از سن ۳ سالگي همراه با رشد عملكردهاي حركتي، بروز مي كند. ولي عموماً اين اختلال تا زمان حضور كودك در محيط هاي آموزشي مانند مهد كودك و مدرسه به تاخير مي افتد.
بسياري از كودكان زماني كه شروع به راه رفتن مي كنند نسبت به شناخت محيط اطراف، شيطنت زيادي مي كنند كه والدين نبايد اين رفتارها را با اختلال بيش فعالي اشتباه بگيرند. زماني بايد احتمال داد كه كودك داراي اختلال بيش فعالي است كه رفتارهاي او باعث بروز مشكلاتي در ارتباط با دوستان، والدين و معلمان شود.
انواع بيش فعالي
بيش فعالي را مي توان از منظرهاي مختلف بررسي كرد اما در اين قسمت ما انواع ديگري از بيش فعالي را به شما معرفي مي كنيم.
بيش فعالي كودك از نوع تحركي
كودكاني كه مبتلا به اين نوع از بيش فعالي هستند، به شدت بي قرار بوده و نمي توانند در يك مكان ثابت بمانند و بايد دائماً در حال حركت باشند. اين مشكلات در محيط مدرسه بيشتر مشخص است به دليل اينكه كودك با رفتارهاي خاص خود باعث بي نظمي در كلاس شده و قادر نيست روي صندلي ساكت بنشيند و مدام وول مي خورد.
همچنين انجام كارهاي خطرناك و حرف زدن زياد از ديگر ويژگي هاي كودك بيش فعال از نوع پرتحرك است.
بيش فعالي از نوع بي توجهي
در اين گروه، كودكان دائماً در حال خيال پردازي بوده و براي انجام تكاليف مدرسه تمركز كافي ندارند كه باعث به وجود آمدن مشكلاتي مانند نداشتن علاقه به درس براي آنها در مدرسه مي شود.
از ديگر مشكلات آنها كه ناشي از عدم تمركز و توجه بوده مي توان به اين مورد اشاره كرد كه كودك در محيط مدرسه قادر نيست كلماتي را كه نيز بلد است در ديكته درست بنويسد ولي در محيط منزل به دليل توجهي كه مادر به او دارد و نبود اطرافيان، اين كار را به درستي انجام مي دهد.
همچنين والدين اعلام كرده اند كه اين كودكان در محيط خانه براي انجام تكاليف با مشكل مواجه هستند و بايد دائماً گوشزد شوند تا آنها را به پايان برسانند.
از ديگر مشخصه اين گروه از كودكان، فراموشكاري آنها واضح است به نحوي كه بسياري از وسايل خود را در مكان هاي مختلف جا مي گذارند و همچنين آنها قادر نيستند كه براي كارهاي خود برنامه ريزي كنند. جهت رفع اين مشكل والدين بايد حتماً براي كودك يك برنامه منظم تعيين كنند و در انجام كارها به او كمك كنند.
بيش فعالي از نوع رفتارهاي تكانه اي
از ويژگي هاي بارز كودك مبتلا به بيش فعالي از نوع تكانه اي مي توان به وجود رفتارهاي تكانه اي، نداشتن صبر و تحمل كافي، پريدن وسط صحبت ديگران و نداشتن حوصله براي ايستادن در صف در حياط اشاره كرد.
توجه به اين نكته ضروري است كه تمام ويژگي هايي كه براي هر دو گروه از اختلال بيش فعالي بيان گرديد، در يك كودك وجود نداشته و تشخيص اينكه كودك به كدام يك از انواع بيش فعالي مبتلا است توسط روان پزشك كودك انجام مي گيرد.
در بيشتر موارد ابتلا به اختلال بيش فعالي دليل خاصي نداشته اما به گفته بسياري از محققان عوامل ژنتيكي و محيطي در بروز آن سهم زيادي دارند. تاكنون نقش تغذيه و رژيم غذايي در ايجاد اين اختلال تاييد نشده است ولي طبق نتايج بررسي هاي صورت گرفته، مشخص شده كه استفاده از اسيدهاي چرب و بعضي از ويتامين ها علائم بيش فعالي زا را كاهش مي دهند.
توجه به اين نكته ضروري است كه بايد در كنار مصرف داروها از اين مكمل ها استفاده كرد كه استفاده از آن ها، هيچ عارضه اي براي كودك به همراه ندارند ولي به عنوان يك روش درماني مطرح نيستند.
جهت تشخيص قطعي ابتلا به بيش فعالي، پزشك به اطلاعاتي از پدر و مادر و معلمان مدرسه نياز دارد. علائم اين اختلال بايد در بيشتر از يك مكان ديده شوند و همچنين بايد به مدت حداقل ۶ ماه ادامه داشته باشد.
در بعضي از كودكان در سنين ۲ يا ۳ سالگي نيز اين اختلال وجود داشته، اما به علت اينكه قبل از آن در محيط هايي مانند مدرسه يا مهد كودك كه به نشستن زياد و تمركز بالا نياز است، قرار نگرفته اند، تشخيص سخت تر صورت مي گيرد.
هر چند بين دو اختلال بيش فعالي و كمبود توجه و تمركز تفاوت وجود داشته و هر دو يكي نيستند اما در بسياري از افراد هر دو باهم بروز مي كنند.
طبق آزمايشات و اسكن هاي مغزي صورت گرفته بر روي افراد مبتلا به اختلال كمبود توجه، مشخص شده كه قسمتي از مغز كه مسئول تمركز است از ساير افراد كوچك تر است. بنابراين چنانچه معلم از كودك داراي اين اختلال بخواهد كاري را انجام دهد كه ۷ مرحله اي است، كودك فقط مي تواند مراحل ابتدايي را انجام دهد و ترتيب آنها را فراموش مي كند.
تشخيص بيش فعالي
براي تشخيص بيش فعالي در كودكان يك آزمون يا آزمايش خاصي وجود نداشته و حتماً بايد علائم رفتاري كودك حداقل ۶ ماه مورد ارزيابي قرار گيرند. بروز علائم بيش فعالي معمولاً قبل از هفت سالگي رخ مي دهد.
كودك بيش فعال به دليل رفتارهاي خاصي كه دارد سبب آزار افراد در محيط هايي مانند مدرسه و خانه مي شود، او حتي قادر نيست با دوستان هم سن و سال خود نيز ارتباط درست برقرار كند.
گروهي از پدر و مادرها در برابر پذيرفتن اختلال كودك خود مقاومت مي كنند و نسبت به هشدارهاي معلمان و اطرافيان توجهي نمي كنند. يكي از نگراني هاي اين پدر و مادران اين بوده كه از عوارض جانبي داروها بر روي كودك خود مي ترسند.
در صورتي كه به درمان كودكان بيش فعال در زمان درست پرداخته نشود، اين كودكان قادر نخواهند بود در امور آموزشي و مهارت هاي اجتماعي به موفقيت برسند و ممكن است در آينده با مشكلات جدي رو به رو شوند.
دلايل بيش فعالي
عوامل ژنتيكي و آسيب هاي محيطي در كنار هم باعث به وجود آمدن اختلال بيش فعالي مي شوند. آسيب جزئي در قسمت هايي از مغز كه مسئول تمركز و توجه هستند، باعث اين اختلال شده است.
از عوامل محيطي كه باعث به وجود آمدن اين اختلال مي شود مي توان سيگار كشيدن، مصرف الكل در دوران بارداري، استرس، مسموميت ناشي از سرب حاصل از دود اتومبيل و آلودگي هوا و هم چنين مواد غذايي حاوي مواد افزودني مصنوعي مانند شيرين كننده ها، رنگ دهنده هاي خوراكي، مواد جلوگيري كننده از فاسد شدن غذا را نام برد.
در موارد بسياري ديده شده كه به درمان مناسب كودك بيش فعال توجه چنداني نشده كه زمينه را براي افسردگي، بروز رفتارهاي نامطلوب و بزهكارانه در نوجواني فراهم مي كند.
براي درمان كودك بيش فعال حتماً بايد در دوران كودكي مراجعه كرد زيرا اين اختلال در مدرسه با مشكلات بسياري براي كودك همراه بوده مانند نداشتن تمركز، پرحرفي و .... كه سبب اختلال در تحصيل خواهد شد.
بعضي از خانواده ها با ديدن تحرك زياد كودك، نگران مي شوند كه فرزند آنها نيز داراي اين اختلال است ولي توجه به اين نكته ضروري است كه كودك در صورتي مبتلا به بيش فعالي تشخيص داده مي شود كه مجموع از علائم را براي مدت طولاني داشته باشد.
علائم بيش فعالي
در اين قسمت به توضيح علائم بيش فعالي در كودكان بصورت تيتر وار مي پردازيم و در قسمت بعدي به تفكيك سعي مي كنيم اين علائم را براساس سن كودكان دسته بندي كنيم.
- كودك بيش فعال دائما در حال بازي با دست و بدن بوده و در جاي خود آرام و قرار ندارند.
- مدام از كلاس درس بيرون مي رود.
- دائم در حال پريدن يا دويدن است.
- در زمان انجام فعاليت ها و يا بازي سر و صدا زيادي مي كند.
- حركات زيادي انجام مي دهد.
- بسيار حرف مي زند.
- نمي تواند به جزييات توجه چنداني نشان دهد.
- در بيشتر موارد نمي تواند وظايف يا دستورات را به پايان برساند.
- بين صحبت ديگران مي پرد.
- قبل از اينكه فرد سوال كننده صحبت اش پايان يابد به پرسش جواب مي دهد.
- نداشتن صبر و تحمل به نحوي كه هر چيزي را درخواست كرد بايد فوراً به او بدهند.
- انجام حركات مداوم و جنب و جوش فراوان
- ناتواني در صبر و تحمل براي حضور در صف و رعايت نوبت
- بروز رفتار خشونت آميز و حساسيت زياد
- هل دادن ساير كودكان
- پريدن وسط بازي ديگران
- انجام وظايف و تكاليف مدرسه با دقت كم
- گرفتن وسايل بازي ديگر كودكان
- ناتواني در برقراري مهارت هاي اجتماعي
- گم كردن وسايل خود
- تمايل به انجام كارهاي مختلف بدون اينكه آن ها را به پايان برساند.
- يك كودك بيش فعال انجام بعضي رفتارها برايش مشكل تر است، و جهت كمك به تشخيص درست اين اختلال والدين بايد به سوالاتي جواب دهند مانند:
- وقتي كه از كودك درخواست شود كاري را انجام دهد، در شنيدن با مشكل مواجه است؟
- آيا در مقايسه با ساير كودكان بيشتر دچار هيجان مي شود؟
- آيا به سختي كارهاي روزمره مانند خوردن غذا، خوابيدن و مسواك زدن را انجام مي دهد؟
- آيا معلم نسبت به رفتار كودك، دچار نگراني شده است؟
- آيا در انجام امور، سريع تمركز از دست داده و آن را فراموش مي كند؟
علائم ديگر بيش فعالي در كودكان
در قسمت بالا بصورت تيتر وار علائم بيش فعالي توضيح داده شدند اما در اين قسمت با هر تيتر توضيحي نيز درباره بيش فعالي در كودكان ارائه مي شود.
كودك مبتلا به بيش فعالي احساس خطر نمي كند
اكثر كودكان داراي اختلال بيش فعال نسبت به انجام كارها و يا اشيايي كه بايد نسبت به آنها احساس خطر داشته باشد، چنين حسي نداشته و گاهي نيز دچار اختلالات سلوك مي شوند به طور مثال تعدادي از اين كودكان، رفتارهاي خشونت آميز بروز مي دهند و يا ديگر كودكان را تهديد به آسيب مي كنند. حتي ديده شده گاهي به حيوانات نيز صدمه مي زنند. تعدادي از كودكان بيش فعال در كارهايي مانند دزدي، تقلب و كارهايي كه تخلف محسوب مي شوند نيز شركت مي كنند.
كودكان بيش فعال به انجام كارهاي خطرناك علاقه فراوان دارند
در بعضي از كودكان بيش فعال ديده شده كه پيج گوشتي را وارد پريز برق كرده و وسايل ديگران را نيز بر مي دارند. همچنين رفتارهايي مانند تمايل به كشيدن سيگار، دروغ گفتن نيز در آنها ديده مي شود.
يكي ديگر از رفتارهاي اين كودكان اين است كه با افراد بالاتر از سن خود دوست شده و تمايل دارند كه در كارها و صحبت هاي آنان سهيم باشند. از نظر اجتماعي نيز تاثير مثبت بر بقيه مردم نذاشته و به دليل رفتارهاي نامطلوب از آنها همواره انتقاد مي شود.
اين كودكان به علت كم توجهي به جزييات در انجام بازي نيز با مشكل روبه رو شده و نمي توانند با ساير كودكان ارتباط برقرار كنند. همچنين قادر نيستند قوانين و دستورالعمل ها را به درستي رعايت كنند و انجام تكاليف مدرسه براي آنها بسيار مشكل است.
كاهش عملكرد اجتماعي و تحصيلي كودك بيش فعال
كودكان بيش فعال در زمان تحصيل در مدرسه با مشكلات جدي مواجه مي شوند زيرا به دليل كمبود توجه و نداشتن تمركز نمي توانند درس را به درستي ياد بگيرند. هم چنين اين كودكان نسبت به كوچكترين محرك هاي شنيداري و ديداري حساس بوده و سريع تمركز خود را از دست مي دهند و در تحصيل عملكرد مطلوبي را به دست نمي آورند.
از نظر اجتماعي نيز اين كودكان بر ديگران تاثير مطلوبي نمي گذارند و انتقاد از رفتار آنها زياد صورت مي گيرد كه باعث كاهش عزت نفس و اعتماد به نفس آنان مي شود.
علائم بيش فعالي در نوزاد
همانطوري كه در قسمت "دلايل بيش فعالي در كودكان" صحبت شد، علائم محيطي و وراثتي از جمله عوامل مهم در بروز بيش فعالي در كودكان هستند كه برخي از اين علائم از دوران نوزادي در كودكان نيز قابل مشاهده است.
- حساسيت زياد نسبت به محرك هاي بيروني داشته و سريع عكس العمل نشان مي دهد و نسبت به صدا، نور، گرما و ديگر تغييرات محيطي به سرعت احساس ناراحتي مي كند.
- صداهايي كه توليد مي كند مانند غان و غون، نسبت به بقيه نوزادان بيشتر است.
- نوزاد خواب كمتري نسبت به ساير همسن و سالان دارد.
- در دست و پاهاي خود احساس بي قراري مي كند.
- زمان كمي مي تواند به يك عكس خيره گردد.
روانشناس بايد بروز علائم را بر روي نوزاد ارزيابي كند و در صورت نياز روش هايي به پدر و مادر آموزش داده شود تا از آسيب هايي كه ممكن است در آينده رخ دهد، پيش گيري شود.
علائم بيش فعالي در كودكان زير يك سال
در 2 بازه زماني مي توان براي اختلال بيش فعالي تشخيص دقيق داد، بازه اول بين سن 2 تا 3 سالگي كه كودك راه رفتن را مي آموزد و پس از آن سني كه كودك وارد محيط بيرون از خانه مثل مدرسه يا مهدكودك مي شود. دليل آن اين است كه براي مشاهده علائم اين اختلال بايستي در دو محيط مختلف كودك را مورد بررسي قرار داد تا بتوانيم تشخيص دقيق تري بدهيم.
پس تا قبل از 1 سالگي نمي توانيم از روي نشانه هاي محو و كم رنگ بيش فعالي تشخيص دقيقي بدهيم.
علائم بيش فعالي در كودكان زير دو سال
اختلال بيش فعالي نسبت به قدرت تكلم كودك در رفتارهايي مانند پيدا كردن جهت، مهارت شنيدن و توجه تاثير مي گذارد. بين بروز اختلال بيش فعالي و ميزان خواب كودك رابطه اي وجود دارد و پدر و مادر بايد به ميزان آن دقت كنند.
همچنين طبق مطالعات مختلف مشخص شده كه كمبود خواب باعث مي شود توجه و توان حافظه كاهش يابد.
كودكان ۱۲ تا ۱۸ ماهه معمولاً مي توانند در گفتار خود ۲۰ كلمه را استفاده كنند و زماني كه آن ها به دو سال مي رسند تعداد اين واژگان به ۲۰۰ عدد افزايش مي يابد.
در دايره لغات كودك ۲ تا ۳ سال، معمولا بالاي ۹۰۰ واژه وجود دارد.
توجه به اين نكته ضروري است كه قدرت تكلم براي تمام كودكان يكسان نبوده و دختران سريع تر از پسران حرف مي زنند.
علائم بيش فعال در كودكان مدرسه
همانطوري كه گفتيم تغيير محيط و سطح كنترل در كودكان مي تواند علائم بيش فعالي را بيش از پيش در كودك نمايش دهد. به همين دليل ورود به مدرسه براي كودكان مي تواند برهه جديدي در مشاهده علائم بيش فعالي باشد.
- والدين بايد درباره برنامه هايي كه مسئولين براي بهبود كودكان بيش فعال در نظر گرفته اند، سوال كنند. از جمله اين برنامه ها مي توان سنجش كودكان، تعيين برنامه درسي، ايجاد تغييرات در ظاهر كلاس درس، روش هاي آموزشي مناسب و تعامل بين پدر و مادر و معلمين را نام برد.
- پدر و مادر بايد با معلمان كودك حرف زده و نسبت به كارهايي كه معلم براي كودك بيش فعال انجام داده آگاه شوند و از آن حمايت كنند.
- وجود كامپيوتر در كلاس نيز به كمك كودك بيش فعال خواهد آمد، به دليل اينكه بعضي از اين كودكان نمي توانند با دست به درستي بنويسند.
تفاوت علائم بيش فعالي در دختران و پسران
اختلال بيش فعالي در بين پسران سه برابر دختران رخ داده و تشخيص آن در دختران ديرتر اتفاق مي افتد. در بين دختران مبتلا علائمي مانند نداشتن نظم و كم توجهي نسبت به موضاعات پيرامون و اختلال در يادگيري مهارت ها و حل مسائل شيوع بيشتري دارد.
دختران بيش فعال در زمان دبستان، دقت كمي دارند و با ضعف در يادگيري مهارت هاي آموزشي و حل كردن مسئله مواجه هستند. همچنين اين دختران توجه چنداني به محيط پيرامون نداشته و رفتار خشونت آميز نيز بروز نمي دهند.
پسران بيش فعال عموما حركات و رفتارهاي غير منطقي كه انگيزه و برنامه خاصي پشت آن نيست، انجام مي دهند، همچنين بروز رفتار هاي خشونت آميز نيز بين آنان شيوع بيشتري دارد.
عوارض و خطرات بيش فعالي
اختلال بيش فعالي باعث مي شود كه زندگي براي كودكان مبتلا با مشكل مواجه شود. اين كودكان عموماً:
- در كلاس درس با ساير دانش آموزان به بحث و درگيري مي پردازند.
- نسبت به ساير كودكان بيشتر دچار صدمات و حوادث مي شوند.
- اعتماد به نفس كمي دارند.
- در برقراري ارتباط با ساير دوستان با مشكل مواجه هستند.
- احتمال اعتياد و الكلي شدن در اين كودكان نسبت به بقيه كودكان بيشتر است.
اگر چه ابتلا به اين اختلال سبب بروز بيماري هاي ديگر نمي شود ولي كودكان بيش فعال نسبت به بقيه كودكان بيشتر در معرض آسيب هاي زير هستند:
- مشكل در يادگيري
- افسردگي
- اضطراب
- بيماري دو قطبي يا شيدايي
- بروز سندرم تورت (بروز تيك عصبي و لكنت زبان)
- انجام دزدي از ديگران، آسيب به اموال مردم
- مخالفت و رفتارهاي گستاخانه با بزرگ تر ها
مقاله دوم بيش فعالي
امروزه عده زيادي از والدين نسبت به شيطنت زياد فرزندشان شاكي هستند. آن ها بيان مي كنند كه كودك همواره در حال جنب و جوش و فعاليت بوده و به شدت بي قرار و نا آرام است. اين والدين به حواس پرتي و عدم تمركز فرزند خود نيز اذعان مي كنند.
پدر و مادرها از دلايل بروز اين فعاليت ها آگاه نبوده و به سرزنش كودك مي پردازند، حتي در مواردي ديده شده كه برخي از آن ها، كودكان را تهديد يا كتك مي زنند. در اين مقاله به خصوصيات بيش فعالي در كودكان پرداخته شده تا آگاهي والدين نسبت به اين اختلال افزايش يابد.
اختلال بيش فعالي در بين كودكان شيوع نسبتاً زيادي داشته و ۸ تا ۱۰ درصد از كودكان به آن ابتلا دارند و تاكنون دليل اصلي بروز آن مشخص نشده است. بروز اختلال بيش فعالي در افراد مختلف متفاوت بوده و به طور كلي به سه گروه تقسيم مي شود.
- اختلال اول: اين گروه از كودكان مبتلا، فقط با مشكل در توجه و تمركز مواجه هستند.
- اختلال دوم: در اين نوع اختلال، فعاليت و تحرك زياد ديده مي شود.
- اختلال تركيبي: افراد مبتلا هم پر تحرك هستند و هم در توجه و تمركز مشكل دارند.
خصوصيات عمومي كودكان بيش فعال
- عملكرد ضعيف در مدرسه با وجود هوش بالا
- ناتواني در انجام به موقع وظايف و مسئوليت ها
- ناتواني در تمركز به مدت طولاني
- احساس خستگي در زمان انجام كارها و فعاليت ها
- بين صحبت ديگران پريدن
- جواب دادن به پرسش قبل از اينكه جمله سوال كننده تمام شود
- نداشتن صبر و تحمل در برابر خاسته ها
- پر سر و صدا انجام دادن كارها
- حرف زدن زياد
- جنب و جوش فراوان
- رعايت نكردن نوبت در صف يا بازي هاي گروهي
- عصبانيت و حساسيت زياد
- گرفتن وسايل ديگران بدون اجازه
- ناتواني در برقراري ارتباط با ديگران
- فراموش كردن وسايل شخصي و قرار دادن آنها در مكان هاي مختلف
- هل دادن و يا كتك زدن ساير بچه ها
- حواس پرتي در زمان انجام كارها
- انجام دادن كارهاي خطرناك بدون توجه به عواقب احتمالي آن ها
- خيال بافي پي در پي
خصوصيات ويژه كودكان بيش فعال
۱- معمولا بي قرار و نا آرام بوده و قادر نيستند در يك مكان بنشينند و بايد دائماً راه بروند. اين مشكل در مدرسه بارزتر بوده و باعث به هم خوردن نظم كلاس و پرت شدن حواس ساير دانش آموزان مي شود.
۲- تكانشگر هستند. اين كودكان معمولاً فعاليت هاي خود را بدون تفكر انجام داده و نسبت به انجام آن ها احساس پشيماني نمي كنند.
۳- قادر نيستند به مدت طولاني به چيزي توجه كنند. اين كودكان بسيار رويا پرداز بوده و در مدرسه براي انجام تكاليف خود، به دليل عدم تمركز و حواس پرتي با مشكل مواجه هستند و حتي ممكن است اعداد و كلماتي را نيز كه به خوبي مي دانند، اشتباه بنويسند.
چه زماني ممكن است كودك مبتلا به بيش فعالي باشد؟
كودكان بيش فعال برخي از رفتارها را نسبت به ساير بچه ها سخت تر انجام مي دهند. والدين براي تشخيص راحت تر، بهتر است اين پرسش ها را از خود بپرسند:
● آيا در زمان انجام كارها و فعاليت ها، كودك با ضعف در شنيدن مواجه است؟
● آيا كودك در مقايسه با ساير بچه ها با سرعت بيشتري دچار هيجان مي شود؟
● آيا كودك در برابر غذا خوردن، خوابيدن، شستن دندان ها و ساير كارهاي روزمره مقاومت مي كند؟
● آيا نسبت به رفتارهاي كودك در محيط مدرسه، معلمان ابراز نگراني مي كنند؟
● كودك سريع تمركز خود را از دست داده و حواسش پرت مي شود؟
چگونه اختلال بيش فعالي را تشخيص بدهيم؟
سن ابتلا به اختلال بيش فعالي حدود ۲ يا ۳ سالگي است. در سن ۲ سالگي پزشك متخصص به ارزيابي رفتار كودك پرداخته تا در صورت مشاهده علائم، درمان را آغاز كند. هر چه سريع تر روند درماني آغاز شود ميزان موفقيت آن افزايش مي يابد.
اما در اغلب موارد تا زماني كه كودك وارد محيط هاي آموزشي مانند مهدكودك يا دبستان نشده كه به تمركز و نشستن مدت بيشتر نياز است، اين اختلال تشخيص داده نمي شود.
اگر چه گروه زيادي از كودكان علائم خفيف اين اختلال را دارند ولي تا زماني كه وارد مدرسه نمي شوند، تشخيص براي آن ها صورت نمي گيرد.
تشخيص اين اختلال با يك آزمون يا آزمايش خاص صورت نگرفته و براي تشخيص قطعي نياز است كه مجموعه از خصوصيات بيش فعالي در كودك به مدت ۶ ماه و در دو مكان مختلف مانند خانه و مهد كودك يا دبستان ديده شود.
متاسفانه برخي از والدين در برابر پذيرش اختلال فرزند خود مقاومت مي كنند و نسبت به هشدار اطرافيان براي رفتارهاي كودك خود بي توجه هستند و به بهانه عوارض جانبي داروها، شروع درمان را به تعويق مي اندازند، در حالي كه اگر درمان كودك در زمان مناسب شروع نگردد، ممكن است عوارض جبران ناپذيري بر آينده كودك داشته باشد.
عوارض عدم درمان به موقع بيش فعالي
در صورتي كه نسبت به درمان كودكان بيش فعال، توجه كافي نشود، زمينه براي ابتلا آنها به افسردگي و بروز رفتارهاي ضد اجتماعي و بزهكارانه فراهم خواهد كرد.
والدين حتماً بايد در دوران كودكي نسبت به معالجه كودك بيش فعال اقدام كرده و از بروز مشكلات در دوران مدرسه جلوگيري كنند زيرا اين كودكان به دليل عدم تمركز به درس گوش نداده و از كلاس مدام بيرون مي روند كه باعث افت عملكرد تحصيلي مي شود.
زماني كه اين كودكان وارد دوران نوجواني مي شوند به دليل فراموشكاري آنها را افرادي بي حواس و سهل انگار تلقي مي كنند. آن ها در زمان درس خواندن و ساير فعاليت ها به دليل فرو رفتن در رويا و خيال، قادر نيستند كارهاي خود را به اتمام برسانند.
از ديگر مشكلاتي كه در اثر عدم درمان به موقع اختلال بيش فعالي به وجود مي آيد مي توان ابتلا به اضطراب، سو مصرف مواد مخدر، اختلال سلوك، پرخاشگري، بي نظمي و بي توجهي به قوانين و مقررات، طرد شدن از گروه ها به دليل بروز برخي رفتارها و كاهش اعتماد به نفس و عزت نفس اشاره كرد.
نكات تكميلي درباره بيش فعالي كودكان
اختلال بيش فعالي در بين پسران نسبت به دختران شيوع بيشتري داشته و خصوصيات و نشانه هاي متفاوتي از اين اختلال در هر دو جنس بروز مي كند.
در پسران بيش فعال تحرك و فعاليت زياد اغلب مشاهده مي شود اما در دختران اين اختلال خود را به شكل كم توجهي نشان مي دهد.
دختران بيش فعال معمولاً بي نظم و ساكت بوده و همچنين نسبت به موضوعات اطراف توجه خاصي نمي كنند. ولي پسران بيش فعال فعاليت ها و رفتارهاي غير منطقي بدون برنامه و يا هدف قبلي را بيشتر انجام مي دهند. در محيط مدرسه دختران بيش فعال، دقت كافي نداشته و يا ضعف در آموزش مهارت ها و حل مسائل مواجه هستند اما رفتار پرخاش گرانه در آن ها ديده نمي شود.
توجه به اين نكته ضروري است، در صورتي كه علائم ذكر شده در دوره هاي كوتاه و مقطعي مشاهده شود، طبيعي بوده و نشان دهنده اختلال بيش فعالي نيست و نمي توان هر كودكي را كه شيطنت انجام مي دهد بيش فعال ناميد.
برخي از كودكان به دليل قرارگيري در بعضي از موقعيت ها و يا ابتلا به بيماري ها ممكن است علائمي همانند اختلال بيش فعالي بروز دهند.
- تغييرات ناگهاني و بدون برنامه قبلي همچون طلاق، تغيير محل زندگي يا مدرسه، مرگ نزديكان
- تشنج هاي نا مشخص
- استرس و اضطراب
- اختلال افسردگي
- بيماري هايي كه باعث آسيب به مغز مي شوند.
والدين بايد توجه كنند كه حتماً نياز است كه روان شناس يا روان پزشك متخصص كه داراي علم و آگاهي نسبت به اين اختلال است، با ارزيابي رفتار كودك، ابتلا به بيش فعالي را تشخيص دهد و نبايد صرفا با ديدن چند ويژگي خاص از كودك او را بيش فعال تلقي كرد.
علائم و نشانه هاي بيش فعالي در كودكان
بيش فعالي نوعي اختلال بوده كه به آن ADHD نيز مي گويند و بين كودكان شيوع نسبتاً زيادي دارد به طوري كه در حدود هشت تا ده درصد كودكان به آن ابتلا دارند. جهت درك بهتر تفاوت بين دو اختلال بيش فعالي و اوتيسم (مقاله تفاوت بين اوتيسم و بيش فعالي) پيشنهاد مي گردد.
علائم ظاهري بروز اين اختلال در سنين قبل از مدرسه قابل تشخيص بوده و پسران نسبت به دختران به آن بيشتر مبتلا مي شوند، كه علت آن هنوز نامشخص است. براي تشخيص اين اختلال سه مشخصه بارز تحرك زياد، عدم توجه و تمركز و فعاليت تكانه اي وجود دارد.
دلايل بيش فعالي در كودكان
بيش فعالي در هر سني از كودك مي تواند خود را بروز دهد. جمله معروف "براي تربيت كودك بايستي از سال ها قبل از تولد او شروع كرد" مي تواند مسير پاسخ به اين پرسش را روشن تر كند.
وراثت از جمله عوامل مهم در بيش فعالي كودكان هستند. طي تحقيقي اگر يكي از والدين داراي بيش فعالي باشد به احتمال 30 درصد يكي از كودكان حداقل به اين بيماري دچار مي شوند.
اما عوامل محيطي هم خود از جمله موارد ابتلاي كودكان به اختلالات مختلف از جمله بيش فعالي هستند.
عواملي مانند پارازيت ها، سرب، جيوه، آلودگي هاي صدايي محيط مي تواند احتمال بيش فعالي كودك را افزايش دهد.
اما علائم اختلال بيش فعالي در كودكان از سن ۳ سالگي همراه با رشد عملكردهاي حركتي، بروز مي كند. ولي عموماً اين اختلال تا زمان حضور كودك در محيط هاي آموزشي مانند مهد كودك و مدرسه به تاخير مي افتد.
بسياري از كودكان زماني كه شروع به راه رفتن مي كنند نسبت به شناخت محيط اطراف، شيطنت زيادي مي كنند كه والدين نبايد اين رفتارها را با اختلال بيش فعالي اشتباه بگيرند. زماني بايد احتمال داد كه كودك داراي اختلال بيش فعالي است كه رفتارهاي او باعث بروز مشكلاتي در ارتباط با دوستان، والدين و معلمان شود.
انواع بيش فعالي
بيش فعالي را مي توان از منظرهاي مختلف بررسي كرد اما در اين قسمت ما انواع ديگري از بيش فعالي را به شما معرفي مي كنيم.
بيش فعالي كودك از نوع تحركي
كودكاني كه مبتلا به اين نوع از بيش فعالي هستند، به شدت بي قرار بوده و نمي توانند در يك مكان ثابت بمانند و بايد دائماً در حال حركت باشند. اين مشكلات در محيط مدرسه بيشتر مشخص است به دليل اينكه كودك با رفتارهاي خاص خود باعث بي نظمي در كلاس شده و قادر نيست روي صندلي ساكت بنشيند و مدام وول مي خورد.
همچنين انجام كارهاي خطرناك و حرف زدن زياد از ديگر ويژگي هاي كودك بيش فعال از نوع پرتحرك است.
بيش فعالي از نوع بي توجهي
در اين گروه، كودكان دائماً در حال خيال پردازي بوده و براي انجام تكاليف مدرسه تمركز كافي ندارند كه باعث به وجود آمدن مشكلاتي مانند نداشتن علاقه به درس براي آنها در مدرسه مي شود.
از ديگر مشكلات آنها كه ناشي از عدم تمركز و توجه بوده مي توان به اين مورد اشاره كرد كه كودك در محيط مدرسه قادر نيست كلماتي را كه نيز بلد است در ديكته درست بنويسد ولي در محيط منزل به دليل توجهي كه مادر به او دارد و نبود اطرافيان، اين كار را به درستي انجام مي دهد.
همچنين والدين اعلام كرده اند كه اين كودكان در محيط خانه براي انجام تكاليف با مشكل مواجه هستند و بايد دائماً گوشزد شوند تا آنها را به پايان برسانند.
از ديگر مشخصه اين گروه از كودكان، فراموشكاري آنها واضح است به نحوي كه بسياري از وسايل خود را در مكان هاي مختلف جا مي گذارند و همچنين آنها قادر نيستند كه براي كارهاي خود برنامه ريزي كنند. جهت رفع اين مشكل والدين بايد حتماً براي كودك يك برنامه منظم تعيين كنند و در انجام كارها به او كمك كنند.
بيش فعالي از نوع رفتارهاي تكانه اي
از ويژگي هاي بارز كودك مبتلا به بيش فعالي از نوع تكانه اي مي توان به وجود رفتارهاي تكانه اي، نداشتن صبر و تحمل كافي، پريدن وسط صحبت ديگران و نداشتن حوصله براي ايستادن در صف در حياط اشاره كرد.
توجه به اين نكته ضروري است كه تمام ويژگي هايي كه براي هر دو گروه از اختلال بيش فعالي بيان گرديد، در يك كودك وجود نداشته و تشخيص اينكه كودك به كدام يك از انواع بيش فعالي مبتلا است توسط روان پزشك كودك انجام مي گيرد.
در بيشتر موارد ابتلا به اختلال بيش فعالي دليل خاصي نداشته اما به گفته بسياري از محققان عوامل ژنتيكي و محيطي در بروز آن سهم زيادي دارند. تاكنون نقش تغذيه و رژيم غذايي در ايجاد اين اختلال تاييد نشده است ولي طبق نتايج بررسي هاي صورت گرفته، مشخص شده كه استفاده از اسيدهاي چرب و بعضي از ويتامين ها علائم بيش فعالي زا را كاهش مي دهند.
توجه به اين نكته ضروري است كه بايد در كنار مصرف داروها از اين مكمل ها استفاده كرد كه استفاده از آن ها، هيچ عارضه اي براي كودك به همراه ندارند ولي به عنوان يك روش درماني مطرح نيستند.
جهت تشخيص قطعي ابتلا به بيش فعالي، پزشك به اطلاعاتي از پدر و مادر و معلمان مدرسه نياز دارد. علائم اين اختلال بايد در بيشتر از يك مكان ديده شوند و همچنين بايد به مدت حداقل ۶ ماه ادامه داشته باشد.
در بعضي از كودكان در سنين ۲ يا ۳ سالگي نيز اين اختلال وجود داشته، اما به علت اينكه قبل از آن در محيط هايي مانند مدرسه يا مهد كودك كه به نشستن زياد و تمركز بالا نياز است، قرار نگرفته اند، تشخيص سخت تر صورت مي گيرد.
هر چند بين دو اختلال بيش فعالي و كمبود توجه و تمركز تفاوت وجود داشته و هر دو يكي نيستند اما در بسياري از افراد هر دو باهم بروز مي كنند.
طبق آزمايشات و اسكن هاي مغزي صورت گرفته بر روي افراد مبتلا به اختلال كمبود توجه، مشخص شده كه قسمتي از مغز كه مسئول تمركز است از ساير افراد كوچك تر است. بنابراين چنانچه معلم از كودك داراي اين اختلال بخواهد كاري را انجام دهد كه ۷ مرحله اي است، كودك فقط مي تواند مراحل ابتدايي را انجام دهد و ترتيب آنها را فراموش مي كند.
تشخيص بيش فعالي
براي تشخيص بيش فعالي در كودكان يك آزمون يا آزمايش خاصي وجود نداشته و حتماً بايد علائم رفتاري كودك حداقل ۶ ماه مورد ارزيابي قرار گيرند. بروز علائم بيش فعالي معمولاً قبل از هفت سالگي رخ مي دهد.
كودك بيش فعال به دليل رفتارهاي خاصي كه دارد سبب آزار افراد در محيط هايي مانند مدرسه و خانه مي شود، او حتي قادر نيست با دوستان هم سن و سال خود نيز ارتباط درست برقرار كند.
گروهي از پدر و مادرها در برابر پذيرفتن اختلال كودك خود مقاومت مي كنند و نسبت به هشدارهاي معلمان و اطرافيان توجهي نمي كنند. يكي از نگراني هاي اين پدر و مادران اين بوده كه از عوارض جانبي داروها بر روي كودك خود مي ترسند.
در صورتي كه به درمان كودكان بيش فعال در زمان درست پرداخته نشود، اين كودكان قادر نخواهند بود در امور آموزشي و مهارت هاي اجتماعي به موفقيت برسند و ممكن است در آينده با مشكلات جدي رو به رو شوند.
دلايل بيش فعالي
عوامل ژنتيكي و آسيب هاي محيطي در كنار هم باعث به وجود آمدن اختلال بيش فعالي مي شوند. آسيب جزئي در قسمت هايي از مغز كه مسئول تمركز و توجه هستند، باعث اين اختلال شده است.
از عوامل محيطي كه باعث به وجود آمدن اين اختلال مي شود مي توان سيگار كشيدن، مصرف الكل در دوران بارداري، استرس، مسموميت ناشي از سرب حاصل از دود اتومبيل و آلودگي هوا و هم چنين مواد غذايي حاوي مواد افزودني مصنوعي مانند شيرين كننده ها، رنگ دهنده هاي خوراكي، مواد جلوگيري كننده از فاسد شدن غذا را نام برد.
در موارد بسياري ديده شده كه به درمان مناسب كودك بيش فعال توجه چنداني نشده كه زمينه را براي افسردگي، بروز رفتارهاي نامطلوب و بزهكارانه در نوجواني فراهم مي كند.
براي درمان كودك بيش فعال حتماً بايد در دوران كودكي مراجعه كرد زيرا اين اختلال در مدرسه با مشكلات بسياري براي كودك همراه بوده مانند نداشتن تمركز، پرحرفي و .... كه سبب اختلال در تحصيل خواهد شد.
بعضي از خانواده ها با ديدن تحرك زياد كودك، نگران مي شوند كه فرزند آنها نيز داراي اين اختلال است ولي توجه به اين نكته ضروري است كه كودك در صورتي مبتلا به بيش فعالي تشخيص داده مي شود كه مجموع از علائم را براي مدت طولاني داشته باشد.
علائم بيش فعالي
در اين قسمت به توضيح علائم بيش فعالي در كودكان بصورت تيتر وار مي پردازيم و در قسمت بعدي به تفكيك سعي مي كنيم اين علائم را براساس سن كودكان دسته بندي كنيم.
- كودك بيش فعال دائما در حال بازي با دست و بدن بوده و در جاي خود آرام و قرار ندارند.
- مدام از كلاس درس بيرون مي رود.
- دائم در حال پريدن يا دويدن است.
- در زمان انجام فعاليت ها و يا بازي سر و صدا زيادي مي كند.
- حركات زيادي انجام مي دهد.
- بسيار حرف مي زند.
- نمي تواند به جزييات توجه چنداني نشان دهد.
- در بيشتر موارد نمي تواند وظايف يا دستورات را به پايان برساند.
- بين صحبت ديگران مي پرد.
- قبل از اينكه فرد سوال كننده صحبت اش پايان يابد به پرسش جواب مي دهد.
- نداشتن صبر و تحمل به نحوي كه هر چيزي را درخواست كرد بايد فوراً به او بدهند.
- انجام حركات مداوم و جنب و جوش فراوان
- ناتواني در صبر و تحمل براي حضور در صف و رعايت نوبت
- بروز رفتار خشونت آميز و حساسيت زياد
- هل دادن ساير كودكان
- پريدن وسط بازي ديگران
- انجام وظايف و تكاليف مدرسه با دقت كم
- گرفتن وسايل بازي ديگر كودكان
- ناتواني در برقراري مهارت هاي اجتماعي
- گم كردن وسايل خود
- تمايل به انجام كارهاي مختلف بدون اينكه آن ها را به پايان برساند.
- يك كودك بيش فعال انجام بعضي رفتارها برايش مشكل تر است، و جهت كمك به تشخيص درست اين اختلال والدين بايد به سوالاتي جواب دهند مانند:
- وقتي كه از كودك درخواست شود كاري را انجام دهد، در شنيدن با مشكل مواجه است؟
- آيا در مقايسه با ساير كودكان بيشتر دچار هيجان مي شود؟
- آيا به سختي كارهاي روزمره مانند خوردن غذا، خوابيدن و مسواك زدن را انجام مي دهد؟
- آيا معلم نسبت به رفتار كودك، دچار نگراني شده است؟
- آيا در انجام امور، سريع تمركز از دست داده و آن را فراموش مي كند؟
علائم ديگر بيش فعالي در كودكان
در قسمت بالا بصورت تيتر وار علائم بيش فعالي توضيح داده شدند اما در اين قسمت با هر تيتر توضيحي نيز درباره بيش فعالي در كودكان ارائه مي شود.
كودك مبتلا به بيش فعالي احساس خطر نمي كند
اكثر كودكان داراي اختلال بيش فعال نسبت به انجام كارها و يا اشيايي كه بايد نسبت به آنها احساس خطر داشته باشد، چنين حسي نداشته و گاهي نيز دچار اختلالات سلوك مي شوند به طور مثال تعدادي از اين كودكان، رفتارهاي خشونت آميز بروز مي دهند و يا ديگر كودكان را تهديد به آسيب مي كنند. حتي ديده شده گاهي به حيوانات نيز صدمه مي زنند. تعدادي از كودكان بيش فعال در كارهايي مانند دزدي، تقلب و كارهايي كه تخلف محسوب مي شوند نيز شركت مي كنند.
كودكان بيش فعال به انجام كارهاي خطرناك علاقه فراوان دارند
در بعضي از كودكان بيش فعال ديده شده كه پيج گوشتي را وارد پريز برق كرده و وسايل ديگران را نيز بر مي دارند. همچنين رفتارهايي مانند تمايل به كشيدن سيگار، دروغ گفتن نيز در آنها ديده مي شود.
يكي ديگر از رفتارهاي اين كودكان اين است كه با افراد بالاتر از سن خود دوست شده و تمايل دارند كه در كارها و صحبت هاي آنان سهيم باشند. از نظر اجتماعي نيز تاثير مثبت بر بقيه مردم نذاشته و به دليل رفتارهاي نامطلوب از آنها همواره انتقاد مي شود.
اين كودكان به علت كم توجهي به جزييات در انجام بازي نيز با مشكل روبه رو شده و نمي توانند با ساير كودكان ارتباط برقرار كنند. همچنين قادر نيستند قوانين و دستورالعمل ها را به درستي رعايت كنند و انجام تكاليف مدرسه براي آنها بسيار مشكل است.
كاهش عملكرد اجتماعي و تحصيلي كودك بيش فعال
كودكان بيش فعال در زمان تحصيل در مدرسه با مشكلات جدي مواجه مي شوند زيرا به دليل كمبود توجه و نداشتن تمركز نمي توانند درس را به درستي ياد بگيرند. هم چنين اين كودكان نسبت به كوچكترين محرك هاي شنيداري و ديداري حساس بوده و سريع تمركز خود را از دست مي دهند و در تحصيل عملكرد مطلوبي را به دست نمي آورند.
از نظر اجتماعي نيز اين كودكان بر ديگران تاثير مطلوبي نمي گذارند و انتقاد از رفتار آنها زياد صورت مي گيرد كه باعث كاهش عزت نفس و اعتماد به نفس آنان مي شود.
علائم بيش فعالي در نوزاد
همانطوري كه در قسمت "دلايل بيش فعالي در كودكان" صحبت شد، علائم محيطي و وراثتي از جمله عوامل مهم در بروز بيش فعالي در كودكان هستند كه برخي از اين علائم از دوران نوزادي در كودكان نيز قابل مشاهده است.
- حساسيت زياد نسبت به محرك هاي بيروني داشته و سريع عكس العمل نشان مي دهد و نسبت به صدا، نور، گرما و ديگر تغييرات محيطي به سرعت احساس ناراحتي مي كند.
- صداهايي كه توليد مي كند مانند غان و غون، نسبت به بقيه نوزادان بيشتر است.
- نوزاد خواب كمتري نسبت به ساير همسن و سالان دارد.
- در دست و پاهاي خود احساس بي قراري مي كند.
- زمان كمي مي تواند به يك عكس خيره گردد.
روانشناس بايد بروز علائم را بر روي نوزاد ارزيابي كند و در صورت نياز روش هايي به پدر و مادر آموزش داده شود تا از آسيب هايي كه ممكن است در آينده رخ دهد، پيش گيري شود.
علائم بيش فعالي در كودكان زير يك سال
در 2 بازه زماني مي توان براي اختلال بيش فعالي تشخيص دقيق داد، بازه اول بين سن 2 تا 3 سالگي كه كودك راه رفتن را مي آموزد و پس از آن سني كه كودك وارد محيط بيرون از خانه مثل مدرسه يا مهدكودك مي شود. دليل آن اين است كه براي مشاهده علائم اين اختلال بايستي در دو محيط مختلف كودك را مورد بررسي قرار داد تا بتوانيم تشخيص دقيق تري بدهيم.
پس تا قبل از 1 سالگي نمي توانيم از روي نشانه هاي محو و كم رنگ بيش فعالي تشخيص دقيقي بدهيم.
علائم بيش فعالي در كودكان زير دو سال
اختلال بيش فعالي نسبت به قدرت تكلم كودك در رفتارهايي مانند پيدا كردن جهت، مهارت شنيدن و توجه تاثير مي گذارد. بين بروز اختلال بيش فعالي و ميزان خواب كودك رابطه اي وجود دارد و پدر و مادر بايد به ميزان آن دقت كنند.
همچنين طبق مطالعات مختلف مشخص شده كه كمبود خواب باعث مي شود توجه و توان حافظه كاهش يابد.
كودكان ۱۲ تا ۱۸ ماهه معمولاً مي توانند در گفتار خود ۲۰ كلمه را استفاده كنند و زماني كه آن ها به دو سال مي رسند تعداد اين واژگان به ۲۰۰ عدد افزايش مي يابد.
در دايره لغات كودك ۲ تا ۳ سال، معمولا بالاي ۹۰۰ واژه وجود دارد.
توجه به اين نكته ضروري است كه قدرت تكلم براي تمام كودكان يكسان نبوده و دختران سريع تر از پسران حرف مي زنند.
علائم بيش فعال در كودكان مدرسه
همانطوري كه گفتيم تغيير محيط و سطح كنترل در كودكان مي تواند علائم بيش فعالي را بيش از پيش در كودك نمايش دهد. به همين دليل ورود به مدرسه براي كودكان مي تواند برهه جديدي در مشاهده علائم بيش فعالي باشد.
- والدين بايد درباره برنامه هايي كه مسئولين براي بهبود كودكان بيش فعال در نظر گرفته اند، سوال كنند. از جمله اين برنامه ها مي توان سنجش كودكان، تعيين برنامه درسي، ايجاد تغييرات در ظاهر كلاس درس، روش هاي آموزشي مناسب و تعامل بين پدر و مادر و معلمين را نام برد.
- پدر و مادر بايد با معلمان كودك حرف زده و نسبت به كارهايي كه معلم براي كودك بيش فعال انجام داده آگاه شوند و از آن حمايت كنند.
- وجود كامپيوتر در كلاس نيز به كمك كودك بيش فعال خواهد آمد، به دليل اينكه بعضي از اين كودكان نمي توانند با دست به درستي بنويسند.
تفاوت علائم بيش فعالي در دختران و پسران
اختلال بيش فعالي در بين پسران سه برابر دختران رخ داده و تشخيص آن در دختران ديرتر اتفاق مي افتد. در بين دختران مبتلا علائمي مانند نداشتن نظم و كم توجهي نسبت به موضاعات پيرامون و اختلال در يادگيري مهارت ها و حل مسائل شيوع بيشتري دارد.
دختران بيش فعال در زمان دبستان، دقت كمي دارند و با ضعف در يادگيري مهارت هاي آموزشي و حل كردن مسئله مواجه هستند. همچنين اين دختران توجه چنداني به محيط پيرامون نداشته و رفتار خشونت آميز نيز بروز نمي دهند.
پسران بيش فعال عموما حركات و رفتارهاي غير منطقي كه انگيزه و برنامه خاصي پشت آن نيست، انجام مي دهند، همچنين بروز رفتار هاي خشونت آميز نيز بين آنان شيوع بيشتري دارد.
عوارض و خطرات بيش فعالي
اختلال بيش فعالي باعث مي شود كه زندگي براي كودكان مبتلا با مشكل مواجه شود. اين كودكان عموماً:
- در كلاس درس با ساير دانش آموزان به بحث و درگيري مي پردازند.
- نسبت به ساير كودكان بيشتر دچار صدمات و حوادث مي شوند.
- اعتماد به نفس كمي دارند.
- در برقراري ارتباط با ساير دوستان با مشكل مواجه هستند.
- احتمال اعتياد و الكلي شدن در اين كودكان نسبت به بقيه كودكان بيشتر است.
اگر چه ابتلا به اين اختلال سبب بروز بيماري هاي ديگر نمي شود ولي كودكان بيش فعال نسبت به بقيه كودكان بيشتر در معرض آسيب هاي زير هستند:
- مشكل در يادگيري
- افسردگي
- اضطراب
- بيماري دو قطبي يا شيدايي
- بروز سندرم تورت (بروز تيك عصبي و لكنت زبان)
- انجام دزدي از ديگران، آسيب به اموال مردم
- مخالفت و رفتارهاي گستاخانه با بزرگ تر ها
مقاله دوم بيش فعالي
امروزه عده زيادي از والدين نسبت به شيطنت زياد فرزندشان شاكي هستند. آن ها بيان مي كنند كه كودك همواره در حال جنب و جوش و فعاليت بوده و به شدت بي قرار و نا آرام است. اين والدين به حواس پرتي و عدم تمركز فرزند خود نيز اذعان مي كنند.
پدر و مادرها از دلايل بروز اين فعاليت ها آگاه نبوده و به سرزنش كودك مي پردازند، حتي در مواردي ديده شده كه برخي از آن ها، كودكان را تهديد يا كتك مي زنند. در اين مقاله به خصوصيات بيش فعالي در كودكان پرداخته شده تا آگاهي والدين نسبت به اين اختلال افزايش يابد.
اختلال بيش فعالي در بين كودكان شيوع نسبتاً زيادي داشته و ۸ تا ۱۰ درصد از كودكان به آن ابتلا دارند و تاكنون دليل اصلي بروز آن مشخص نشده است. بروز اختلال بيش فعالي در افراد مختلف متفاوت بوده و به طور كلي به سه گروه تقسيم مي شود.
- اختلال اول: اين گروه از كودكان مبتلا، فقط با مشكل در توجه و تمركز مواجه هستند.
- اختلال دوم: در اين نوع اختلال، فعاليت و تحرك زياد ديده مي شود.
- اختلال تركيبي: افراد مبتلا هم پر تحرك هستند و هم در توجه و تمركز مشكل دارند.
خصوصيات عمومي كودكان بيش فعال
- عملكرد ضعيف در مدرسه با وجود هوش بالا
- ناتواني در انجام به موقع وظايف و مسئوليت ها
- ناتواني در تمركز به مدت طولاني
- احساس خستگي در زمان انجام كارها و فعاليت ها
- بين صحبت ديگران پريدن
- جواب دادن به پرسش قبل از اينكه جمله سوال كننده تمام شود
- نداشتن صبر و تحمل در برابر خاسته ها
- پر سر و صدا انجام دادن كارها
- حرف زدن زياد
- جنب و جوش فراوان
- رعايت نكردن نوبت در صف يا بازي هاي گروهي
- عصبانيت و حساسيت زياد
- گرفتن وسايل ديگران بدون اجازه
- ناتواني در برقراري ارتباط با ديگران
- فراموش كردن وسايل شخصي و قرار دادن آنها در مكان هاي مختلف
- هل دادن و يا كتك زدن ساير بچه ها
- حواس پرتي در زمان انجام كارها
- انجام دادن كارهاي خطرناك بدون توجه به عواقب احتمالي آن ها
- خيال بافي پي در پي
خصوصيات ويژه كودكان بيش فعال
۱- معمولا بي قرار و نا آرام بوده و قادر نيستند در يك مكان بنشينند و بايد دائماً راه بروند. اين مشكل در مدرسه بارزتر بوده و باعث به هم خوردن نظم كلاس و پرت شدن حواس ساير دانش آموزان مي شود.
۲- تكانشگر هستند. اين كودكان معمولاً فعاليت هاي خود را بدون تفكر انجام داده و نسبت به انجام آن ها احساس پشيماني نمي كنند.
۳- قادر نيستند به مدت طولاني به چيزي توجه كنند. اين كودكان بسيار رويا پرداز بوده و در مدرسه براي انجام تكاليف خود، به دليل عدم تمركز و حواس پرتي با مشكل مواجه هستند و حتي ممكن است اعداد و كلماتي را نيز كه به خوبي مي دانند، اشتباه بنويسند.
چه زماني ممكن است كودك مبتلا به بيش فعالي باشد؟
كودكان بيش فعال برخي از رفتارها را نسبت به ساير بچه ها سخت تر انجام مي دهند. والدين براي تشخيص راحت تر، بهتر است اين پرسش ها را از خود بپرسند:
● آيا در زمان انجام كارها و فعاليت ها، كودك با ضعف در شنيدن مواجه است؟
● آيا كودك در مقايسه با ساير بچه ها با سرعت بيشتري دچار هيجان مي شود؟
● آيا كودك در برابر غذا خوردن، خوابيدن، شستن دندان ها و ساير كارهاي روزمره مقاومت مي كند؟
● آيا نسبت به رفتارهاي كودك در محيط مدرسه، معلمان ابراز نگراني مي كنند؟
● كودك سريع تمركز خود را از دست داده و حواسش پرت مي شود؟
چگونه اختلال بيش فعالي را تشخيص بدهيم؟
سن ابتلا به اختلال بيش فعالي حدود ۲ يا ۳ سالگي است. در سن ۲ سالگي پزشك متخصص به ارزيابي رفتار كودك پرداخته تا در صورت مشاهده علائم، درمان را آغاز كند. هر چه سريع تر روند درماني آغاز شود ميزان موفقيت آن افزايش مي يابد.
اما در اغلب موارد تا زماني كه كودك وارد محيط هاي آموزشي مانند مهدكودك يا دبستان نشده كه به تمركز و نشستن مدت بيشتر نياز است، اين اختلال تشخيص داده نمي شود.
اگر چه گروه زيادي از كودكان علائم خفيف اين اختلال را دارند ولي تا زماني كه وارد مدرسه نمي شوند، تشخيص براي آن ها صورت نمي گيرد.
تشخيص اين اختلال با يك آزمون يا آزمايش خاص صورت نگرفته و براي تشخيص قطعي نياز است كه مجموعه از خصوصيات بيش فعالي در كودك به مدت ۶ ماه و در دو مكان مختلف مانند خانه و مهد كودك يا دبستان ديده شود.
متاسفانه برخي از والدين در برابر پذيرش اختلال فرزند خود مقاومت مي كنند و نسبت به هشدار اطرافيان براي رفتارهاي كودك خود بي توجه هستند و به بهانه عوارض جانبي داروها، شروع درمان را به تعويق مي اندازند، در حالي كه اگر درمان كودك در زمان مناسب شروع نگردد، ممكن است عوارض جبران ناپذيري بر آينده كودك داشته باشد.
عوارض عدم درمان به موقع بيش فعالي
در صورتي كه نسبت به درمان كودكان بيش فعال، توجه كافي نشود، زمينه براي ابتلا آنها به افسردگي و بروز رفتارهاي ضد اجتماعي و بزهكارانه فراهم خواهد كرد.
والدين حتماً بايد در دوران كودكي نسبت به معالجه كودك بيش فعال اقدام كرده و از بروز مشكلات در دوران مدرسه جلوگيري كنند زيرا اين كودكان به دليل عدم تمركز به درس گوش نداده و از كلاس مدام بيرون مي روند كه باعث افت عملكرد تحصيلي مي شود.
زماني كه اين كودكان وارد دوران نوجواني مي شوند به دليل فراموشكاري آنها را افرادي بي حواس و سهل انگار تلقي مي كنند. آن ها در زمان درس خواندن و ساير فعاليت ها به دليل فرو رفتن در رويا و خيال، قادر نيستند كارهاي خود را به اتمام برسانند.
از ديگر مشكلاتي كه در اثر عدم درمان به موقع اختلال بيش فعالي به وجود مي آيد مي توان ابتلا به اضطراب، سو مصرف مواد مخدر، اختلال سلوك، پرخاشگري، بي نظمي و بي توجهي به قوانين و مقررات، طرد شدن از گروه ها به دليل بروز برخي رفتارها و كاهش اعتماد به نفس و عزت نفس اشاره كرد.
نكات تكميلي درباره بيش فعالي كودكان
اختلال بيش فعالي در بين پسران نسبت به دختران شيوع بيشتري داشته و خصوصيات و نشانه هاي متفاوتي از اين اختلال در هر دو جنس بروز مي كند.
در پسران بيش فعال تحرك و فعاليت زياد اغلب مشاهده مي شود اما در دختران اين اختلال خود را به شكل كم توجهي نشان مي دهد.
دختران بيش فعال معمولاً بي نظم و ساكت بوده و همچنين نسبت به موضوعات اطراف توجه خاصي نمي كنند. ولي پسران بيش فعال فعاليت ها و رفتارهاي غير منطقي بدون برنامه و يا هدف قبلي را بيشتر انجام مي دهند. در محيط مدرسه دختران بيش فعال، دقت كافي نداشته و يا ضعف در آموزش مهارت ها و حل مسائل مواجه هستند اما رفتار پرخاش گرانه در آن ها ديده نمي شود.
توجه به اين نكته ضروري است، در صورتي كه علائم ذكر شده در دوره هاي كوتاه و مقطعي مشاهده شود، طبيعي بوده و نشان دهنده اختلال بيش فعالي نيست و نمي توان هر كودكي را كه شيطنت انجام مي دهد بيش فعال ناميد.
برخي از كودكان به دليل قرارگيري در بعضي از موقعيت ها و يا ابتلا به بيماري ها ممكن است علائمي همانند اختلال بيش فعالي بروز دهند.
- تغييرات ناگهاني و بدون برنامه قبلي همچون طلاق، تغيير محل زندگي يا مدرسه، مرگ نزديكان
- تشنج هاي نا مشخص
- استرس و اضطراب
- اختلال افسردگي
- بيماري هايي كه باعث آسيب به مغز مي شوند.
والدين بايد توجه كنند كه حتماً نياز است كه روان شناس يا روان پزشك متخصص كه داراي علم و آگاهي نسبت به اين اختلال است، با ارزيابي رفتار كودك، ابتلا به بيش فعالي را تشخيص دهد و نبايد صرفا با ديدن چند ويژگي خاص از كودك او را بيش فعال تلقي كرد.
گفتار درماني كودكان + تكنيك ها و بازي هاي گفتار درماني