بيش فعالي، اصطلاحي است كه براي همه كم و بيش آشنا به نظر مي رسد. ولي عموم مردم درك درستي از اين اختلال ندارند و حتي علائم و نشانه هاي ظاهري آن را نيز نمي شناسند. بين اختلال بيش فعالي و اوتيسم تفاوت هاي زيادي وجود دارد هر چند كه بسياري از افراد از اين تفاوت اطلاع چنداني ندارند.
از مشخصه هاي بارز بيش فعالي، اختلال در تمركز و عدم توانايي انجام درست فعاليت هاي روزانه، جنب و جوش زياد و نداشتن توجه به محيط اطراف را مي توان نام برد.
تشخيص اين اختلال در سنين مختلف امكان پذير است و در موارد بسياري ديده شده كه نوزادان نيز در گير شده اند اما زماني يك كودك بيش فعال، وارد مدرسه مي شود، اين اختلال مشكلات بسياري براي او به وجود آورده و به همين دليل، در زمان تحصيل در مدرسه اكثر مبتلايان شناسايي مي گردند.
كارشناسان براي اين اختلال در طول زمان اسامي مختلفي به كار مي بردند مانند: ميل انفجاري، بازداري اراده و ناتواني مهار اخلاقي، فزون جنبشي و اختلال نارسايي توجه.
اوتيسم نوعي اختلال رشدي محسوب شده كه قبل از سن سه سالگي در كودك بروز مي كند. اين اختلال بر بخش هاي از مغز فرد اثر گذاشته و باعث ايجاد مشكلاتي در رفتارهاي اجتماعي و مهارت هاي ارتباطي او مي شود.
تاكنون هيچ دليل خاصي براي ابتلا به اوتيسم كشف نشده ولي گفته شده كه ژنتيك و عوامل محيطي در بروز آن تاثير زيادي دارند. براي تشخيص اختلال اوتيسم، آزمايشات خاصي انجام نمي گيرد و متخصص درمانگر، در چندين جلسه با توجه به رفتارهاي كودك و اطلاعات دريافتي از والدين، نظر قطعي مي دهد.
تعداد زيادي از علائم و نشانه هاي دو اختلال بيش فعالي و اوتيسم مشابه يك ديگر هستند. ناتواني در توجه به ديگران، انجام فعاليت بسيار، عدم توانايي در ايجاد تعاملات اجتماعي و بروز رفتارهاي تكانشي از جمله اين موارد به شمار مي روند. در مواردي نيز ديده شده كه فرد همزمان به هر دو اختلال مبتلا است.
در اين مقاله از اين دو اختلال بيشتر گفته شده تا درك تفاوت بيش فعالي و اوتيسم راحتر گردد.
بيش فعالي چيست؟
اختلال بيش فعالي كه به آن ADHD نيز مي گويند در بين كودكان حدودا 8 تا 10 درصد شيوع داشته و پسران نسبت به دختران بيشتر به آن مبتلا مي شوند.
كودك بيش فعال بسيار پر تحرك و پر جنب و جوش است و گاه شيطنت زياد او سبب آزار اطرافيان مي شود. والدين مي توانند با انجام روش هاي درست درماني، رفتار كودك را كنترل و سبب كاهش اين علائم گردند.
بسياري از خانواده ها با شنيدن اصطلاح بيش فعالي فكر مي كنند، كودك آنها نيز داراي اين اختلال است. براي تشخيص درست حتما بايد به علائم و نشانه هاي رفتاري كودك دقت كرد.
از ويژگي هاي مهم كودك بيش فعال مي توان به تحرك زياد، عدم توجه و تمركز كافي، انجام رفتارهاي ناگهاني و غيرقابل پيش بيني اشاره كرد. به طور كلي اين بيماري به 3 گروه تقسيم بندي مي شود:
نوع اول بيش فعالي در كودكان:
كودك در اين نوع اختلال ها توجه و تمركز كافي ندارد.
نوع دوم بيش فعالي در كودكان:
پرتحركي ويژگي بارز مبتلايان به اين نوع اختلال به شمار مي رود.
نوع سوم بيش فعالي در كودكان:
كودك مبتلا، تركيبي از علائم دو گروه قبل را دارد. مشكل پرتحركي و عدم توجه و تمركز در مبتلايان به اختلال بيش فعالي تركيبي ديده مي شود.
براي تشخيص بيش فعالي، فقط به يك آزمون خاص اكتفا نمي شود. جهت ارزيابي درست بايد علائم و رفتار شخص به مدت 6 ماه بررسي گردد. علائم ابتلا به بيش فعالي معمولاً قبل از سن هفت سالگي مشخص بوده و كودك مبتلا به اين اختلال در محيط هاي مختلف مانند مدرسه و خانه با انجام رفتارهاي نامناسب سبب آزار اطرافيان شده و حتي با دوستان و همكلاسي هاي خود ناسازگاري مي كند.
گاهي ديده شده كه عده اي از پدر و مادرها، براي پذيرش بيماري كودك خود، مقاومت مي كنند و نسبت به علائم و رفتارهاي او بي تفاوت هستند. همچنين به دليل ترس از عوارض داروهاي تجويزي پزشك، از درمان كودك سر باز مي زنند. توجه به اين نكته ضروري است. چنان چه درمان در زمان مناسب صورت نگيرد، ممكن است عواقب جبران ناپذيري براي آينده كودك رخ دهد و حتي كودك در امور آموزشي يا مهارت هاي اجتماعي موفقيت چنداني كسب نخواهد كرد.
عوامل ايجاد بيش فعالي
عوامل ژنتيكي و شرايط محيطي سبب به وجود آمدن اختلال پيش در شخص مي شوند. آسيب جزئي در قسمت هاي از مغز كه مرتبط با توجه و تمركز اند، عامل اصلي اين اختلال است. از جمله اين عوامل محيطي مي توان به استفاده از سيگار، آلودگي هاي محيطي، غذاهاي حاوي مواد افزودني مصنوعي و مصرف مشروبات الكلي در زمان بارداري مادر اشاره كرد.
در مواردي نيز ديده شده حتي برخورد مستقيم دود سيگار با مادر باردار سبب بروز اختلالاتي در رفتارهاي كودك گشته است. طبق مطالعاتي كه انجام گرفته ابتلا به اين اختلال در افراد يك خانواده به علت زمينه ژنتيكي و وراثتي رخ مي دهد.
والدين براي پيش گيري از ابتلا كودك به افسردگي و يا بروز رفتارهاي ضد اجتماعي و حتي بزهكارانه در نوجواني، حتماً بايد براي درمان در زمان مناسب اقدام كنند. اگرچه براي درمان مبتلايان به ADHD، راه سريعي وجود ندارد ولي مي توان علائم آن را كنترل نمود.
افزايش اطلاعات والدين نسبت به اين اختلال، باعث بهبود روند درماني شده و مي توانند نسبت به نيازهاي فرزند خود برنامه ريزي مناسب تربيتي را انجام دهند. اگرچه سازش با يك كودك پيش فعال به راحتي صورت نمي گيرد ولي اطرافيان بايد درك كنند كه بروز اين رفتارها عمدي نبوده و بدون استفاده از دارو و روش هاي درماني قادر به كنترل رفتار خود نيستند.
اوتيسم چيست؟
اختلال اوتيسم در واقع شامل مشكلاتي در زمينه برقراري تعاملات اجتماعي، رشد گفتاري و مهارت برقراري ارتباط است كه در آن رفتارهاي تكراري نيز ديده مي شود.
اين اختلال داراي شرايط خاص عصبي- رفتاري بوده و به دليل علائم متنوع و بسياري كه دارد به آن طيف اوتيسم (ASD) مي گويند.
درجات مختلفي در بيماري اوتيسم قابل مشاهده بوده و در مواردي فقط يك مشكل جزئي در فرد وجود دارد كه باعث مشكلات محدودي در زندگي فرد مبتلا مي شود و گاه با عوارض شديدي همراه است كه زندگي شخصي را مختل مي كند.
در رفتار كودك مبتلا به اوتيسم، مشكلات ارتباطي و عدم درك احساسات يا افكار ديگران وجود دارد به طوريكه اين كودكان قادر به بيان احساسات خود با استفاده از كلمات، حالات صورت و بدني حتي لمس كردن نيستند.
بسياري از متخصصان، ژن ها را عامل بروز بيماري اوتيسم مي دانند ولي عوامل ديگري همچون سن بالاي والدين باعث بيشتر شدن احتمال ابتلاي نوزاد به اختلال اوتيسم مي شوند.
از ديگر عوامل محيطي مي توان به مصرف داروهاي خاص توسط مادر باردار و اضافه وزن زياد او اشاره كرد. در مواردي نيز اعلام شده است كه نبود يك آنزيم و سرخچه باعث بروز اختلال اوتيسم شده اند. تاكنون علت دقيق اختلال اوتيسم مشخص نشده است. به گفته كارشناسان، اختلال اوتيسم ناشي از مشكلاتي است كه در قسمت هاي از مغز كه مسئول تفسير پيام هاي دريافتي از بخش هاي حسي و گفتاري اند، رخ مي دهد.
طبق مطالعات صورت گرفته، ميزان اختلال اوتيسم در بين كودكان آمريكايي در دهه 1970، از هر ده هزار نوزاد، 3-1 نفر مبتلا بود. اين آمار در شروع قرن 21 ام، از هر 150 تولد يك نفر اعلام شد.
در بخش راهنماي تشخيصي و آماري اختلال هاي رواني، اختلال اوتيسم را يك طيف دسته بندي مي كنند و سندرم آسپرگر و اختلال هاي فراگير رشد از طيف خفيف آن به شمار مي روند.
طبق گزارش هاي منتشر شده در بين افراد مبتلا به اوتيسم، حدوداً يك سوم به كم تواني ذهني دچار هستند و همچنين چيزي نزديك به 40 درصد از اين افراد داراي هوشي بالاتر از سطح متوسط هستند.
شيوع اوتيسم به نژاد و ميزان سطح اقتصادي و اجتماعي شخص ارتباطي ندارد. در كشورهاي در حال توسعه و مكان هاي كه امكانات كمي دارند، تشخيص آن ديرتر اتفاق مي افتد. متاسفانه هيچ راه درماني براي رفع اختلال اوتيسم كشف نشده است. در اغلب موارد شخص مبتلا با مشكلاتي در زمينه خواب، افسردگي، صرع و اختلالات كم توجهي و بيش فعالي نيز درگير است. براي كنترل اين مشكلات دارودرماني و مشاوره موثر هستند.
در گذشته اختلال اوتيسم را يك بيماري وراثتي تلقي مي كردند، كه از پدر و مادر مستقيماً به كودك انتقال مي يابد، اگرچه گروهي از ژن ها همراه با عوامل محيطي بر بروز اين اختلال موثرند ولي شواهدي دال بر انتقال مستقيم والدين به فرزند تا كنون كشف نشده است.
بهترين زمان براي درمان قبل از 3 سالگي است، كودك بايد جهت تشخيص توسط پزشك متخصص ارزيابي گردد. در اين زمان به دليل عدم تكميل شبكه هاي عصبي، درمان سريع تر اتفاق مي افتد و با افزايش سن از كارآيي روش هاي درماني كم مي شود. چنان چه والدين با بررسي علائم كودك پي به اين اختلال بردند، با شروع روش هاي درماني ممكن است تا 70 درصد سبب بهبودي او گردند.
داروهاي تجويزي توسط پزشك نقش درماني ندارند باعث كنترل رفتارهاي نامناسب كودك مي شوند. خانواده اي كه داراي كودك مبتلا به اوتيسم است بايد از دو مرحله عبور كنند، در ابتدا بايد اين اختلال را بپذيرند و نسبت به آن مقاومت ذهني بروز ندهند و همچنين با شرايط آن كنار آيند.
خانواده ها از چند نظر درگير هستند، از يك سو از اين اختلال آگاهي كافي ندارند و همچنين به دليل رفتارهاي اجتماعي تحت فشار بوده و هزينه هاي سنگين درماني نيز دغدغه ديگري است كه والدين داراي فرزند اوتيسمي با آن مواجه اند.
درمان خانگي اوتيسم از جمله راه هاي موثر براي رفع اين اختلال عنوان شده است. استفاده از گياهان دارويي موثر كه حاوي خواص آنتي اكسيداني دارند و روش هاي حجامت و تغذيه مناسب بر روند كنترل علائم اين بيماري تاثير فراواني دارد.
طبق تحقيقاتي كه صورت گرفت مشخص شده اين اختلال به دليل ناهنجاري هاي در مناطقي از مغز رخ مي دهد كه در آن ورودي هاي حسي پردازش و پردازش زباني رخ مي دهد.
تفاوت اوتيسم و بيش فعالي از نظر علائم
بيش فعالي نوعي اختلال است كه با فعاليت زياد شخص و ناتواني او در تمركز و توجه همراه است. در حاليكه اوتيسم شامل مشكلات زياد عصبي بوده و فرد مبتلا در زمينه فكر كردن، ايجاد ارتباطات و تعاملات اجتماعي چالش هايي زيادي دارد. در طيف اوتيسم، بروز رفتارهاي تكراري و يكنواخت نيز ديده مي شود.
باتوجه به نتايج پژوهش هاي صورت گرفته درباره تفاوت بين دو اختلال اوتيسم و بيش فعالي عنوان شد كه كودكان اوتيسمي نمي توانند هيجانات را درك كنند و در مواجهه با تشخيص هيجان و علائم آن با چالش هايي مواجه هستند. به طور مثال زماني كه پدر و مادر يك كودك اوتيسمي از رفتار او خشمگين مي شوند، او قادر به تشخيص اين حس خشم و حالت چهره نبوده و همچنان به حركات خود ادامه مي دهد.
در صورتي كه درباره كودك مبتلا به بيش فعالي اين قضيه متفاوت است. اصطلاحاً درباره كودكان پيش فعال گفته مي شود كه آنها هنوز بلوغ فهم علائم هيجانات را كسب نكرده اند.
همان طور كه عنوان گرديد، از علائم بيش فعالي، ناتواني در تمركز و توجه است. به همين دليل اين كودكان مي توانند هيجانات را بفهمند ولي قادر نيستند كه رفتار خود را با شرايط منطبق نمايند و عكس العمل افراط و تفريطي نسبت به هيجانات اطراف نشان داده و قادر به انجام واكنش مناسب نسبت به محرك هاي محيطي نيستند.
در دهه 90 ميلادي، جهت مشخص شدن درك هيجان كودكان داراي اختلال بيش فعالي تحقيقاتي صورت گرفت. مشاهده شد كه اين كودكان نسبت به گروه كنترل در مقابل عكس هاي خاص، كمتر هيجان زده شدند.
در بررسي ديگري كه صورت گرفت، مشخص شد، كودكان مبتلا به بيش فعالي بر هيجانات خود تمركز چنداني نداشته و حتي قادر نيستند، نام هيجانات خود را به درستي بيان نمايند. طبق نظر كارشناسان، كودكان داراي اختلال بيش فعالي علاوه بر مشكل درك هيجانات محيط پيرامون، در فهم حالت و روحيه خود نيز با مشكل جدي مواجه هستند. هم چنين ديده شده كه افرادي كه در خانواده سابقه بيش فعالي دارند نسبت به درك هيجانات دچار اختلال هستند.
علائم بيش فعالي
در هر كودك مبتلا به بيش فعالي، طيف متفاوتي از علائم و نشانه ها مشاهده مي شود. ويژگي هاي كلي افراد مبتلا به اين شكل هسند:
- نداشتن حواس، خيال پردازي
- ناتواني در گوش كردن و پيدا كردن جهت درست
- خلق و خوي نامناسب به جهت ترس و مشكل كنترل تكانه
- ناتواني در برقراري نظم و پايان رساندن وظايف و فعاليت ها
- عدم انجام كامل امور (فقط زماني كودك مبتلا كاري را به پايان مي رساند كه از انجام آن لذت ببرد)
- ناتواني در استفاده از مهارت هاي اجتماعي
- ناتواني در انجام دادن امور به شكل بدون سرو صدا مانند غذاخوردن، لباس پوشيدن
- نداشتن صبر براي پيگيري نوبت
- احساس بي قراري، بازي كردن مداوم با وسايل اطراف
- به ميان حرف ديگران پريدن، حرف زدن بدون فكر، ناتواني در درك تعاملات هاي غيركلامي
- انجام امور بدون فكر قبلي از جمله كارهاي خطرناك
- عكس العمل غيرمنطقي نسبت به بوها، صداها، مزه ها و ....
- انجام بازي ها و فعاليت هاي پرخطر
براي درك تفاوت اختلال هاي اوتيسم و بيش فعالي بايد به نشانه ها و علائم آنها دقت كرد.
علائم اوتيسم
- عدم برقراري تماس چشمي و لمسي
- صحبت نكردن، تاخير در گفتار يا تكرار زياد حملات
- بي قراري و حس ناراحتي به دليل مشكلات در زمينه حسي، استرس، ترس و ناتواني در ايجاد ارتباطات
- نپذيرفتن تغييرات و مقاومت در برابر كارهاي يكنواخت و عادت هاي خاص
- ناتواني در برقراري مهارت هاي اجتماعي
- بهره گيري زياد از حركات بدن جهت آرام كردن خود همچون تكان و به هم زدن دست ها
- داشتن وسواس و وابستگي به مواردي خاص
- نداشتن آرامش و قرار و تحرك بسيار؛ تمايل به بازي و دست زدن به وسايل پيرامون
- توانايي مناسب در استفاده از مهارت هاي كلاسي و ضعف در به كارگيري مهارت هاي غيركلامي
- مشكل درك احساسات خود و ديگران
- عكس العمل نامناسب و غير طبيعي نسبت به بوها، صداها و مزه ها و ....
- ناتواني در درك احساس امنيت و دوري جستن از خطرهاي احتمالي
چه شباهت هاي بين دو اختلال اوتيسم و بيش فعاليت و نقص توجه وجود دارد؟
اگرچه دو اختلال اوتيسم و بيش فعالي يكي نبوده ولي در بعضي از قسمت ها نيز با يكديگر مشابهت دارند.
طبق نتايج يك بررسي كه برروي اختلالات اوتيسم صورت گرفت مشاهده شد كه بيشتر كودكان داراي اختلال بيش فعالي و عدم توجه، علائم شاخص اوتيسم مانند مشكلات ارتباطات، بروز رفتارهاي تكراري و عدم توانايي مهارت هاي اجتماعي را نيز دارند. هم چنين بيان شد كه در كودكان داراي اختلال اوتيسم، علائم اصلي اختلال بيش فعالي نيز وجود دارد مانند:
بي توجهي: يكي از علائم اصلي جهت تشخيص اختلال بيش فعالي، ناتواني شخص در توجه به ساير امور است. اين افراد به دليل داشتن مشكلات حسي فراوان، نمي توانند به امور مختلف توجه چنداني نشان دهند.
بيش فعالي: حركت مداوم، بدون احساس خستگي در مبتلايان به هر دو اختلال ديده مي شود، اگرچه ويژگي اصلي جهت تشخيص به شمار نمي رود.
تحريك پذيري: اين ويژگي يكي از مهم ترين جنبه هاي اختلال بيش فعالي محسوب مي شود. در افراد مبتلا به اختلال طيف اوتيسم نيز اين ويژگي به شكل حركت هاي مداوم دستي قابل مشاهده است.
همچنين در هر دو گروه از مبتلايان، همپوشاني فراواني بين حركت هاي دست و قسمت عملكرد مغز در جهت ايجاد برنامه و سازمان دادن آنها، وجود دارد.
طبق گزارش هاي منتشر شده توسط CDC، شيوع اختلال بيش فعالي بين پسران بيشتر است و حدود 5 درصد پسراني كه در سنين 3 تا 17 سال قرار دارند، مبتلا به اين اختلال شده اند. در صورتي كه در بين دختران اين گروه سني، حدود 5/4 درصد به اين اختلال مبتلا هستند. هم چنين در ابتلا به اختلال طيف اوتيسم نيز، تفاوت جنسيتي ديده مي شود.
مقايسه سني در تشخيص اختلالات اوتيسم و بيش فعالي
نتايج حاصل از داده هاي CDC براي هر دو اختلال بيش فعالي و اوتيسم نشان مي دهد كه تشخيص بيش فعالي بيشتر از طيف اوتيسم صورت مي گيرد كه البته ميزان شدت اختلال نيز تاثير دارد.
معمولا تشخيص اختلال بيش فعالي در هفت سالگي رخ مي دهد و ميانگين سني بالاتر از دو سال و نيم، زماني است كه طيف اوتيسم تشخيص داده مي شود. چنان چه در سن پايين، ابتلا به اختلال بيش فعاليت در اشخاصي تشخيص داده شود، ابتلا به طيف اوتيسم در اين افراد ديرتر مشخص خواهد شد.
در يك پژوهشي كه در سال 2015 انجام گرفت، مشاهده شد كه تشخيص زود هنگام ابتلا به اختلال بيش فعالي باعث تأخير تشخيص طيف اوتيسم در كودكان به مدت 3 سال مي گردد.
باتوجه به بررسي هاي صورت گرفته، مشخص شده است كه بين اختلال بيش فعالي و اوتيسم همپوشاني وجود داشته و بسياري از خانواده ها مايل اند كه كودكشان فقط مبتلا به يك نوع اختلال باشد.
در موارد بسياري تشخيص طيف اوتيسم به تاخير افتاده و توجه چنداني نسبت به آن نشده است. والدين و افراد نزديك كودك بايد نسبت به رفتار و فعاليت هاي كودك دقت كنند و در صورت مشاهده هرگونه علامتي مبني بر ابتلا كودك به پيش از يك اختلال، حتماً با پزشك مشورت كنند. تشخيص درست و به موقع طيف اوتيسم، باعث افزايش سطح عملكرد كودك شده و تاثير مثبت بسياري بر او دارد.
اختلال اوتيسم، چه تاثيرات عاطفي و اجتماعي دارد؟
جهت درك درست تفاوت اوتيسم با بيش فعالي و يا ساير اختلالات، نياز به آگاهي از تاثيرات عاطفي و اجتماعي آن است.
ناتواني در برقراري ارتباطات، مهارت هاي اجتماعي و انجام فعاليت ها و مهارت هاي تكراري از جمله مهمترين مشكلات افراد مبتلا به اوتيسم به شمار مي روند. حتي در كودكاني كه طيف خفيف اوتيسم دارند نيز ناتواني در دوست يابي و ايجاد ارتباطات اجتماعي ديده مي شود.
براي درمان اختلال بيش فعالي (ADHD) به چه متخصصاني نياز است ؟
باتوجه به تفاوت هاي كه بين دو اختلال اوتيسم و بيش فعالي وجود دارد، جهت درمان هر كدام نيز بايد به متخصص متفاوتي مراجعه كرد.
متخصصان اطفال، اعصاب و متخصصان كودك در حوزه رشد از جمله پزشكاني هستند كه مي توانند به درمان اختلال بيش فعالي كمك نمايند. مشكلات اضطراب كودك نيز توسط اين پزشكان حل مي شود.
جهت استفاده از روش رفتار درماني جهت يادگيري مديريت ارتباطات و مهارت هاي مختلف مي توان از روان شناسان باليني كمك گرفت.
جهت رفع مشكلات عاطفي و احساسي فرد مبتلا به اختلال بيش فعالي، مي توان از درمان رفتاري- شناختي استفاده كرد. روان شناسان باليني به تشخيص اين اختلال و مشكلات روحي همچون اضطراب پرداخته و ارزيابي اين اختلالات توسط متخصص عصب شناسي كودك نيز مي تواند اتفاق بيفتد.
روش هاي آموزشي و برنامه ريزي شده تربيتي نيز تاثير مثبت زيادي دارند كه در اين روش ها به تدريس مهارت هايي همچون مديريت زمان و نظم پرداخته مي شود.
براي درمان اوتيسم به چه متخصصاني نياز است؟
در زمينه درمان اختلال اوتيسم، متخصصان اطفال، پزشكان عصب شناس، پزشكان متخصص كودك در حوزه رفتارهاي رشد، روان پزشكي كودك و روان شناسان فعاليت مي كنند.
تشخيص علائم و نشانه هاي اختلال و ارائه خدمات درماني توسط اين متخصصان انجام مي گيرد.
جهت تقويت و آموزش مهارت هاي اجتماعي، روان شناسان باليني و مددكاران اجتماعي حضور دارند. براي رفع اختلالات مرتبط با احساس و عاطفه كودكان بايد از درمان هاي رفتاري – شناختي استفاده كرد. كه بررسي مشكلات يادگيري كودكان توسط اين متخصصان صورت مي گيرد و در نهايت بيماري هاي كه با اوتيسم در ارتباط اند مانند بيش فعالي تشخيص داده مي شوند.
تشخيص اوتيسم و رفع مشكلات ناشي از آن مانند اضطراب ممكن است توسط عصب شناس كودك نيز رخ دهد.
آموزش مهارت هاي لازم در مواقع لزوم توسط متخصصان كاردرماني اتفاق افتاده و هم چنين آنها در كنار افزايش مهارت ها حسي، درمان با رژيم حسي را نيز جهت بهبود روند درماني انجام مي دهند. رژيم حسي در واقع مجموعه فعاليت هاي فيزيكي است كه كودك جهت تقويت عملكردهاي بدني مي آموزد.
مهارت هاي زباني جهت برقراري ارتباط با ديگران توسط متخصص گفتار درمان ارائه مي شود.
در مدرسه براي كودكان مبتلا به بيش فعالي چه كارهاي بايد انجام داد؟
اگرچه تفاوت هاي بسياري بين اختلال بيش فعالي و اوتيسم وجود دارد ولي كودكان داراي هر دو اين اختلال ها، بايد در محيط مدرسه تحت مراقبت هاي خاصي قرار گيرند. كودك مبتلا به اختلال بيش فعالي در مدرسه نياز زيادي به توجه و مراقبت دارد.
كودك بيش فعال در مدرسه نسبت به ساير كودكان نيار به مراقبت بيشتري دارد به طور مثال بايد نزديك معلم و يا مكاني كه حواسش پرت نمي شود، بنشيند. مشكل اصلي اين كودكان نداشتن تمركز بوده كه با استفاده از علائم مخصوص و يا تصاوير مي توان آن را بهبود بخشيد.
تكاليف آن ها بايد شامل عكس و نوشته بوده و به بخش هاي كوچك تر تقسيم شوند. با توجه به جنب و جوش زياد كودك بيش فعال حتما بايد وقفه اي بين انجام تكاليف در نظر گرفته شود.
در مدرسه براي كودكان مبتلا به اوتيسم چه كارهاي بايد انجام داد؟
كودك اوتيسمي تمركز كافي ندارد و بايد جايي نزديك معلم و يا در محلي كه حواسش كمتر به محرك هاي شنيداري و ديداري پرت مي شود، قرار گيرد.
جهت آموزش كودك اوتيسمي، وسايل كمك آموزشي كمك كننده هستند به طور مثال رمزگذاري به وسيله رنگ ها براي يادگيري مفاهيم جديد به كار مي رود. روزانه بايد به كودك مبتلا به اين اختلال تمارين خاص مهارت هاي حركتي و فيزيكي داده شود.
جهت آموزش كودكان اوتيسمي با مهارت هاي اجتماعي مي توان از گفتن داستان بهره برد. در اين داستان ها، موقعيت هاي خاص اجتماعي و ارتباطي به كودك ياد داده مي شود. هم چنين تمرين صبر و كاهش اضطراب نيز ضروري به نظر مي رسد.
جهت نگهداري از كودكان پيش فعال (ADHD) در منزل چه بايد كرد؟
حتماً در محيط خانه بايد قوانين خاصي تعيين گردد و تكرار اين قوانين سبب مي شود كه آنها تبديل به عادت شوند. همچنين حتماً بايد مسئوليت هاي كه مرتبط با كودك هستند، را به مراحل كوچكتر تبديل كرد.
استفاده از برنامه ريزي تصويري، چك ليست هاي و كاغذهاي رنگي باعث مي شود كه تمركز و توجه و نظم كودك بيشتر شود.
والدين جهت بازيابي انرژي در زمان انجام فعاليت هاي درسي بايد به كودك زمان كوتاه استراحت اختصاص دهند و قرار دادن محيطي خاص براي نوشتن تكاليف و فعاليت هاي مدرسه ضروري به نظر مي رسد. يكي ديگر از مواردي كه بايد رعايت شود اين است كه از قبل تغييرات برنامه ها به كودك گفته شده تا بتواند با تغييرات غيرقابل پيش بيني مواجهه گردد.
جهت نگهداري از كودك مبتلا به اوتيسم در منزل چه بايد كرد؟
اختلال اوتيسم با ساير بيماري ها و اختلالات متفاوت است و حتماً بايد آموزش هاي مخصوص در منزل ايجاد شود. به طور مثال جهت آموزش مهارت نحوه حضور در جمع و بين مردم مي توان از بازي هاي كمك گرفت كه در آن هر شخص نقش خاصي دارد.
براي اين كودكان تنظيم برنامه هاي هر روز، ضروري است و حتماً بايد وظايف و فعاليت هاي كودك به قسمت هاي كوچكتر تقسيم شوند. هم چنين آموزش مهارت هاي برقراري ارتباط با ديگران بسيار مهم بوده و اهميت ويژه اي دارد.
اختلالات بيش فعالي و اوتيسم روي يادگيري چه تاثيري دارند؟
ابتلا به اختلالات بيش فعالي و طيف اوتيسم بر نحوه عملكردهاي مدرسه و محيط آموزشي ساير كودكان تاثير بسياري دارد. چنان چه يك خانواده داراي كودكي هستند كه همزمان به هر دو اين اختلالات مبتلا است بايد دقت كنند كه چه چيزي باعث افزايش تمركز و يادگيري او مي شود.
آيا توانايي فعاليت در يك كلاس درس با رويكرد مشخص را دارد؟
آيا اين كودك بايد كنار ميز معلم قرار گيرد تا به او كمك شده و ميزان تمركزش افزايش يابد؟ والدين حتماً بايد تمام اطلاعاتي كه درباره مهارت يادگيري كودك خود مي دانند به اطلاع معلم يا متخصص درمانگر برسانند تا جهت تنظبم برنامه آموزشي انفرادي (IEP) او لحاظ شوند.
درك پيامدهاي اجتماعي اوتيسم
ابتلا به اوتيسم و اختلال بيش فعالي، تاثير مستقيمي بر روابط اجتماعي شخص دارند، اگرچه روش تاثيرگذاري هر كدام متفاوت است.
در طيف اوتيسم، در توجه، روابط اجتماعي، رعايت كردن نوبت ديگران و ساير مهارت هاي اجتماعي، مشكل به وجود مي آيد. در برخي از مواقع، مشكلات اجتماعي ناشي از فعاليت هاي تكانشي يا عدم توجه به نشانه هاي اجتماعي هستند.
زماني كه يك كودك به هر دو اختلال مبتلا است، حتماً بايد در منزل و محيط مدرسه از آنها مراقبت و حمايت ويژه به عمل آورد. جهت رفع مشكلات ارتباطي و اجتماعي كودك، رفتار درمان ها، مددكاران اجتماعي و ..... مي توانند كمك كنند.
تحقيق درباره رابطه بين اوتيسم و بيش فعالي
باتوجه به نتايج تحقيقات صورت گرفته در موسسه كريگر كندي، حدود يك سوم از كودكان مبتلا به طيف اوتيسم كه در سن 4 تا 8 سال قرار داشتند، داراي علائم شاخص ابتلا به بيش فعالي نيز بودند.
به گفته پژوهشگران كودكاني اوتيسمي كه داراي علائم اختلال بيش فعالي نيز بودند نسبت به گروه كه فقط اوتيسم داشتند، بيشتر داراي مشكلاتي در زمينه مهارت هاي شناختي، اجتماعي و تطبيقي بودند.
كودكاني كه به هر دو اختلال مبتلا هستند، طبق تحقيقات صورت گرفته مشخص شده كه نسبت به ساير كودكان حدود چهار برابر بيشتر زورگويي مي كنند. به گفته پزشكان، آمار كودكاني كه به هر دو اختلال همزمان مبتلا هستند، روز به روز در حال افزايش است.
حدود 162 كودك در تحقيق رشد طولي مشاركت كردند، پژوهشگران اين كودكان را به دو گروه تفكيك كردند:
- با گروه اوتيسم (ASD)
- بدون گروه اوتيسم (ASD)
نتايج اين تحقيق، 63 درصد از اين كودكان را درگير اختلال اوتيسم عنوان كرد كه از اين تعداد، 18 نفر (29 درصد) داراي علائم بيش فعالي بودند.
براي تشخيص درست حتما بايد به علائم اين اختلالات در سنين پايين توجه كرد شناسايي در زمان مناسب سبب مي شود كه شروع درمان سريع تر اتفاق افتاده و كنترل علائم راحت تر صورت گيرد.
تفاوت بيش فعالي و اوتيسم در كودكان چيست؟
بيش فعالي، اصطلاحي است كه براي همه كم و بيش آشنا به نظر مي رسد. ولي عموم مردم درك درستي از اين اختلال ندارند و حتي علائم و نشانه هاي ظاهري آن را نيز نمي شناسند. بين اختلال بيش فعالي و اوتيسم تفاوت هاي زيادي وجود دارد هر چند كه بسياري از افراد از اين تفاوت اطلاع چنداني ندارند.
از مشخصه هاي بارز بيش فعالي، اختلال در تمركز و عدم توانايي انجام درست فعاليت هاي روزانه، جنب و جوش زياد و نداشتن توجه به محيط اطراف را مي توان نام برد.
تشخيص اين اختلال در سنين مختلف امكان پذير است و در موارد بسياري ديده شده كه نوزادان نيز در گير شده اند اما زماني يك كودك بيش فعال، وارد مدرسه مي شود، اين اختلال مشكلات بسياري براي او به وجود آورده و به همين دليل، در زمان تحصيل در مدرسه اكثر مبتلايان شناسايي مي گردند.
كارشناسان براي اين اختلال در طول زمان اسامي مختلفي به كار مي بردند مانند: ميل انفجاري، بازداري اراده و ناتواني مهار اخلاقي، فزون جنبشي و اختلال نارسايي توجه.
اوتيسم نوعي اختلال رشدي محسوب شده كه قبل از سن سه سالگي در كودك بروز مي كند. اين اختلال بر بخش هاي از مغز فرد اثر گذاشته و باعث ايجاد مشكلاتي در رفتارهاي اجتماعي و مهارت هاي ارتباطي او مي شود.
تاكنون هيچ دليل خاصي براي ابتلا به اوتيسم كشف نشده ولي گفته شده كه ژنتيك و عوامل محيطي در بروز آن تاثير زيادي دارند. براي تشخيص اختلال اوتيسم، آزمايشات خاصي انجام نمي گيرد و متخصص درمانگر، در چندين جلسه با توجه به رفتارهاي كودك و اطلاعات دريافتي از والدين، نظر قطعي مي دهد.
تعداد زيادي از علائم و نشانه هاي دو اختلال بيش فعالي و اوتيسم مشابه يك ديگر هستند. ناتواني در توجه به ديگران، انجام فعاليت بسيار، عدم توانايي در ايجاد تعاملات اجتماعي و بروز رفتارهاي تكانشي از جمله اين موارد به شمار مي روند. در مواردي نيز ديده شده كه فرد همزمان به هر دو اختلال مبتلا است.
در اين مقاله از اين دو اختلال بيشتر گفته شده تا درك تفاوت بيش فعالي و اوتيسم راحتر گردد.
بيش فعالي چيست؟
اختلال بيش فعالي كه به آن ADHD نيز مي گويند در بين كودكان حدودا 8 تا 10 درصد شيوع داشته و پسران نسبت به دختران بيشتر به آن مبتلا مي شوند.
كودك بيش فعال بسيار پر تحرك و پر جنب و جوش است و گاه شيطنت زياد او سبب آزار اطرافيان مي شود. والدين مي توانند با انجام روش هاي درست درماني، رفتار كودك را كنترل و سبب كاهش اين علائم گردند.
بسياري از خانواده ها با شنيدن اصطلاح بيش فعالي فكر مي كنند، كودك آنها نيز داراي اين اختلال است. براي تشخيص درست حتما بايد به علائم و نشانه هاي رفتاري كودك دقت كرد.
از ويژگي هاي مهم كودك بيش فعال مي توان به تحرك زياد، عدم توجه و تمركز كافي، انجام رفتارهاي ناگهاني و غيرقابل پيش بيني اشاره كرد. به طور كلي اين بيماري به 3 گروه تقسيم بندي مي شود:
نوع اول بيش فعالي در كودكان:
كودك در اين نوع اختلال ها توجه و تمركز كافي ندارد.
نوع دوم بيش فعالي در كودكان:
پرتحركي ويژگي بارز مبتلايان به اين نوع اختلال به شمار مي رود.
نوع سوم بيش فعالي در كودكان:
كودك مبتلا، تركيبي از علائم دو گروه قبل را دارد. مشكل پرتحركي و عدم توجه و تمركز در مبتلايان به اختلال بيش فعالي تركيبي ديده مي شود.
براي تشخيص بيش فعالي، فقط به يك آزمون خاص اكتفا نمي شود. جهت ارزيابي درست بايد علائم و رفتار شخص به مدت 6 ماه بررسي گردد. علائم ابتلا به بيش فعالي معمولاً قبل از سن هفت سالگي مشخص بوده و كودك مبتلا به اين اختلال در محيط هاي مختلف مانند مدرسه و خانه با انجام رفتارهاي نامناسب سبب آزار اطرافيان شده و حتي با دوستان و همكلاسي هاي خود ناسازگاري مي كند.
گاهي ديده شده كه عده اي از پدر و مادرها، براي پذيرش بيماري كودك خود، مقاومت مي كنند و نسبت به علائم و رفتارهاي او بي تفاوت هستند. همچنين به دليل ترس از عوارض داروهاي تجويزي پزشك، از درمان كودك سر باز مي زنند. توجه به اين نكته ضروري است. چنان چه درمان در زمان مناسب صورت نگيرد، ممكن است عواقب جبران ناپذيري براي آينده كودك رخ دهد و حتي كودك در امور آموزشي يا مهارت هاي اجتماعي موفقيت چنداني كسب نخواهد كرد.
عوامل ايجاد بيش فعالي
عوامل ژنتيكي و شرايط محيطي سبب به وجود آمدن اختلال پيش در شخص مي شوند. آسيب جزئي در قسمت هاي از مغز كه مرتبط با توجه و تمركز اند، عامل اصلي اين اختلال است. از جمله اين عوامل محيطي مي توان به استفاده از سيگار، آلودگي هاي محيطي، غذاهاي حاوي مواد افزودني مصنوعي و مصرف مشروبات الكلي در زمان بارداري مادر اشاره كرد.
در مواردي نيز ديده شده حتي برخورد مستقيم دود سيگار با مادر باردار سبب بروز اختلالاتي در رفتارهاي كودك گشته است. طبق مطالعاتي كه انجام گرفته ابتلا به اين اختلال در افراد يك خانواده به علت زمينه ژنتيكي و وراثتي رخ مي دهد.
والدين براي پيش گيري از ابتلا كودك به افسردگي و يا بروز رفتارهاي ضد اجتماعي و حتي بزهكارانه در نوجواني، حتماً بايد براي درمان در زمان مناسب اقدام كنند. اگرچه براي درمان مبتلايان به ADHD، راه سريعي وجود ندارد ولي مي توان علائم آن را كنترل نمود.
افزايش اطلاعات والدين نسبت به اين اختلال، باعث بهبود روند درماني شده و مي توانند نسبت به نيازهاي فرزند خود برنامه ريزي مناسب تربيتي را انجام دهند. اگرچه سازش با يك كودك پيش فعال به راحتي صورت نمي گيرد ولي اطرافيان بايد درك كنند كه بروز اين رفتارها عمدي نبوده و بدون استفاده از دارو و روش هاي درماني قادر به كنترل رفتار خود نيستند.
اوتيسم چيست؟
اختلال اوتيسم در واقع شامل مشكلاتي در زمينه برقراري تعاملات اجتماعي، رشد گفتاري و مهارت برقراري ارتباط است كه در آن رفتارهاي تكراري نيز ديده مي شود.
اين اختلال داراي شرايط خاص عصبي- رفتاري بوده و به دليل علائم متنوع و بسياري كه دارد به آن طيف اوتيسم (ASD) مي گويند.
درجات مختلفي در بيماري اوتيسم قابل مشاهده بوده و در مواردي فقط يك مشكل جزئي در فرد وجود دارد كه باعث مشكلات محدودي در زندگي فرد مبتلا مي شود و گاه با عوارض شديدي همراه است كه زندگي شخصي را مختل مي كند.
در رفتار كودك مبتلا به اوتيسم، مشكلات ارتباطي و عدم درك احساسات يا افكار ديگران وجود دارد به طوريكه اين كودكان قادر به بيان احساسات خود با استفاده از كلمات، حالات صورت و بدني حتي لمس كردن نيستند.
بسياري از متخصصان، ژن ها را عامل بروز بيماري اوتيسم مي دانند ولي عوامل ديگري همچون سن بالاي والدين باعث بيشتر شدن احتمال ابتلاي نوزاد به اختلال اوتيسم مي شوند.
از ديگر عوامل محيطي مي توان به مصرف داروهاي خاص توسط مادر باردار و اضافه وزن زياد او اشاره كرد. در مواردي نيز اعلام شده است كه نبود يك آنزيم و سرخچه باعث بروز اختلال اوتيسم شده اند. تاكنون علت دقيق اختلال اوتيسم مشخص نشده است. به گفته كارشناسان، اختلال اوتيسم ناشي از مشكلاتي است كه در قسمت هاي از مغز كه مسئول تفسير پيام هاي دريافتي از بخش هاي حسي و گفتاري اند، رخ مي دهد.
طبق مطالعات صورت گرفته، ميزان اختلال اوتيسم در بين كودكان آمريكايي در دهه 1970، از هر ده هزار نوزاد، 3-1 نفر مبتلا بود. اين آمار در شروع قرن 21 ام، از هر 150 تولد يك نفر اعلام شد.
در بخش راهنماي تشخيصي و آماري اختلال هاي رواني، اختلال اوتيسم را يك طيف دسته بندي مي كنند و سندرم آسپرگر و اختلال هاي فراگير رشد از طيف خفيف آن به شمار مي روند.
طبق گزارش هاي منتشر شده در بين افراد مبتلا به اوتيسم، حدوداً يك سوم به كم تواني ذهني دچار هستند و همچنين چيزي نزديك به 40 درصد از اين افراد داراي هوشي بالاتر از سطح متوسط هستند.
شيوع اوتيسم به نژاد و ميزان سطح اقتصادي و اجتماعي شخص ارتباطي ندارد. در كشورهاي در حال توسعه و مكان هاي كه امكانات كمي دارند، تشخيص آن ديرتر اتفاق مي افتد. متاسفانه هيچ راه درماني براي رفع اختلال اوتيسم كشف نشده است. در اغلب موارد شخص مبتلا با مشكلاتي در زمينه خواب، افسردگي، صرع و اختلالات كم توجهي و بيش فعالي نيز درگير است. براي كنترل اين مشكلات دارودرماني و مشاوره موثر هستند.
در گذشته اختلال اوتيسم را يك بيماري وراثتي تلقي مي كردند، كه از پدر و مادر مستقيماً به كودك انتقال مي يابد، اگرچه گروهي از ژن ها همراه با عوامل محيطي بر بروز اين اختلال موثرند ولي شواهدي دال بر انتقال مستقيم والدين به فرزند تا كنون كشف نشده است.
بهترين زمان براي درمان قبل از 3 سالگي است، كودك بايد جهت تشخيص توسط پزشك متخصص ارزيابي گردد. در اين زمان به دليل عدم تكميل شبكه هاي عصبي، درمان سريع تر اتفاق مي افتد و با افزايش سن از كارآيي روش هاي درماني كم مي شود. چنان چه والدين با بررسي علائم كودك پي به اين اختلال بردند، با شروع روش هاي درماني ممكن است تا 70 درصد سبب بهبودي او گردند.
داروهاي تجويزي توسط پزشك نقش درماني ندارند باعث كنترل رفتارهاي نامناسب كودك مي شوند. خانواده اي كه داراي كودك مبتلا به اوتيسم است بايد از دو مرحله عبور كنند، در ابتدا بايد اين اختلال را بپذيرند و نسبت به آن مقاومت ذهني بروز ندهند و همچنين با شرايط آن كنار آيند.
خانواده ها از چند نظر درگير هستند، از يك سو از اين اختلال آگاهي كافي ندارند و همچنين به دليل رفتارهاي اجتماعي تحت فشار بوده و هزينه هاي سنگين درماني نيز دغدغه ديگري است كه والدين داراي فرزند اوتيسمي با آن مواجه اند.
درمان خانگي اوتيسم از جمله راه هاي موثر براي رفع اين اختلال عنوان شده است. استفاده از گياهان دارويي موثر كه حاوي خواص آنتي اكسيداني دارند و روش هاي حجامت و تغذيه مناسب بر روند كنترل علائم اين بيماري تاثير فراواني دارد.
طبق تحقيقاتي كه صورت گرفت مشخص شده اين اختلال به دليل ناهنجاري هاي در مناطقي از مغز رخ مي دهد كه در آن ورودي هاي حسي پردازش و پردازش زباني رخ مي دهد.
تفاوت اوتيسم و بيش فعالي از نظر علائم
بيش فعالي نوعي اختلال است كه با فعاليت زياد شخص و ناتواني او در تمركز و توجه همراه است. در حاليكه اوتيسم شامل مشكلات زياد عصبي بوده و فرد مبتلا در زمينه فكر كردن، ايجاد ارتباطات و تعاملات اجتماعي چالش هايي زيادي دارد. در طيف اوتيسم، بروز رفتارهاي تكراري و يكنواخت نيز ديده مي شود.
باتوجه به نتايج پژوهش هاي صورت گرفته درباره تفاوت بين دو اختلال اوتيسم و بيش فعالي عنوان شد كه كودكان اوتيسمي نمي توانند هيجانات را درك كنند و در مواجهه با تشخيص هيجان و علائم آن با چالش هايي مواجه هستند. به طور مثال زماني كه پدر و مادر يك كودك اوتيسمي از رفتار او خشمگين مي شوند، او قادر به تشخيص اين حس خشم و حالت چهره نبوده و همچنان به حركات خود ادامه مي دهد.
در صورتي كه درباره كودك مبتلا به بيش فعالي اين قضيه متفاوت است. اصطلاحاً درباره كودكان پيش فعال گفته مي شود كه آنها هنوز بلوغ فهم علائم هيجانات را كسب نكرده اند.
همان طور كه عنوان گرديد، از علائم بيش فعالي، ناتواني در تمركز و توجه است. به همين دليل اين كودكان مي توانند هيجانات را بفهمند ولي قادر نيستند كه رفتار خود را با شرايط منطبق نمايند و عكس العمل افراط و تفريطي نسبت به هيجانات اطراف نشان داده و قادر به انجام واكنش مناسب نسبت به محرك هاي محيطي نيستند.
در دهه 90 ميلادي، جهت مشخص شدن درك هيجان كودكان داراي اختلال بيش فعالي تحقيقاتي صورت گرفت. مشاهده شد كه اين كودكان نسبت به گروه كنترل در مقابل عكس هاي خاص، كمتر هيجان زده شدند.
در بررسي ديگري كه صورت گرفت، مشخص شد، كودكان مبتلا به بيش فعالي بر هيجانات خود تمركز چنداني نداشته و حتي قادر نيستند، نام هيجانات خود را به درستي بيان نمايند. طبق نظر كارشناسان، كودكان داراي اختلال بيش فعالي علاوه بر مشكل درك هيجانات محيط پيرامون، در فهم حالت و روحيه خود نيز با مشكل جدي مواجه هستند. هم چنين ديده شده كه افرادي كه در خانواده سابقه بيش فعالي دارند نسبت به درك هيجانات دچار اختلال هستند.
علائم بيش فعالي
در هر كودك مبتلا به بيش فعالي، طيف متفاوتي از علائم و نشانه ها مشاهده مي شود. ويژگي هاي كلي افراد مبتلا به اين شكل هسند:
- نداشتن حواس، خيال پردازي
- ناتواني در گوش كردن و پيدا كردن جهت درست
- خلق و خوي نامناسب به جهت ترس و مشكل كنترل تكانه
- ناتواني در برقراري نظم و پايان رساندن وظايف و فعاليت ها
- عدم انجام كامل امور (فقط زماني كودك مبتلا كاري را به پايان مي رساند كه از انجام آن لذت ببرد)
- ناتواني در استفاده از مهارت هاي اجتماعي
- ناتواني در انجام دادن امور به شكل بدون سرو صدا مانند غذاخوردن، لباس پوشيدن
- نداشتن صبر براي پيگيري نوبت
- احساس بي قراري، بازي كردن مداوم با وسايل اطراف
- به ميان حرف ديگران پريدن، حرف زدن بدون فكر، ناتواني در درك تعاملات هاي غيركلامي
- انجام امور بدون فكر قبلي از جمله كارهاي خطرناك
- عكس العمل غيرمنطقي نسبت به بوها، صداها، مزه ها و ....
- انجام بازي ها و فعاليت هاي پرخطر
براي درك تفاوت اختلال هاي اوتيسم و بيش فعالي بايد به نشانه ها و علائم آنها دقت كرد.
علائم اوتيسم
- عدم برقراري تماس چشمي و لمسي
- صحبت نكردن، تاخير در گفتار يا تكرار زياد حملات
- بي قراري و حس ناراحتي به دليل مشكلات در زمينه حسي، استرس، ترس و ناتواني در ايجاد ارتباطات
- نپذيرفتن تغييرات و مقاومت در برابر كارهاي يكنواخت و عادت هاي خاص
- ناتواني در برقراري مهارت هاي اجتماعي
- بهره گيري زياد از حركات بدن جهت آرام كردن خود همچون تكان و به هم زدن دست ها
- داشتن وسواس و وابستگي به مواردي خاص
- نداشتن آرامش و قرار و تحرك بسيار؛ تمايل به بازي و دست زدن به وسايل پيرامون
- توانايي مناسب در استفاده از مهارت هاي كلاسي و ضعف در به كارگيري مهارت هاي غيركلامي
- مشكل درك احساسات خود و ديگران
- عكس العمل نامناسب و غير طبيعي نسبت به بوها، صداها و مزه ها و ....
- ناتواني در درك احساس امنيت و دوري جستن از خطرهاي احتمالي
چه شباهت هاي بين دو اختلال اوتيسم و بيش فعاليت و نقص توجه وجود دارد؟
اگرچه دو اختلال اوتيسم و بيش فعالي يكي نبوده ولي در بعضي از قسمت ها نيز با يكديگر مشابهت دارند.
طبق نتايج يك بررسي كه برروي اختلالات اوتيسم صورت گرفت مشاهده شد كه بيشتر كودكان داراي اختلال بيش فعالي و عدم توجه، علائم شاخص اوتيسم مانند مشكلات ارتباطات، بروز رفتارهاي تكراري و عدم توانايي مهارت هاي اجتماعي را نيز دارند. هم چنين بيان شد كه در كودكان داراي اختلال اوتيسم، علائم اصلي اختلال بيش فعالي نيز وجود دارد مانند:
بي توجهي: يكي از علائم اصلي جهت تشخيص اختلال بيش فعالي، ناتواني شخص در توجه به ساير امور است. اين افراد به دليل داشتن مشكلات حسي فراوان، نمي توانند به امور مختلف توجه چنداني نشان دهند.
بيش فعالي: حركت مداوم، بدون احساس خستگي در مبتلايان به هر دو اختلال ديده مي شود، اگرچه ويژگي اصلي جهت تشخيص به شمار نمي رود.
تحريك پذيري: اين ويژگي يكي از مهم ترين جنبه هاي اختلال بيش فعالي محسوب مي شود. در افراد مبتلا به اختلال طيف اوتيسم نيز اين ويژگي به شكل حركت هاي مداوم دستي قابل مشاهده است.
همچنين در هر دو گروه از مبتلايان، همپوشاني فراواني بين حركت هاي دست و قسمت عملكرد مغز در جهت ايجاد برنامه و سازمان دادن آنها، وجود دارد.
طبق گزارش هاي منتشر شده توسط CDC، شيوع اختلال بيش فعالي بين پسران بيشتر است و حدود 5 درصد پسراني كه در سنين 3 تا 17 سال قرار دارند، مبتلا به اين اختلال شده اند. در صورتي كه در بين دختران اين گروه سني، حدود 5/4 درصد به اين اختلال مبتلا هستند. هم چنين در ابتلا به اختلال طيف اوتيسم نيز، تفاوت جنسيتي ديده مي شود.
مقايسه سني در تشخيص اختلالات اوتيسم و بيش فعالي
نتايج حاصل از داده هاي CDC براي هر دو اختلال بيش فعالي و اوتيسم نشان مي دهد كه تشخيص بيش فعالي بيشتر از طيف اوتيسم صورت مي گيرد كه البته ميزان شدت اختلال نيز تاثير دارد.
معمولا تشخيص اختلال بيش فعالي در هفت سالگي رخ مي دهد و ميانگين سني بالاتر از دو سال و نيم، زماني است كه طيف اوتيسم تشخيص داده مي شود. چنان چه در سن پايين، ابتلا به اختلال بيش فعاليت در اشخاصي تشخيص داده شود، ابتلا به طيف اوتيسم در اين افراد ديرتر مشخص خواهد شد.
در يك پژوهشي كه در سال 2015 انجام گرفت، مشاهده شد كه تشخيص زود هنگام ابتلا به اختلال بيش فعالي باعث تأخير تشخيص طيف اوتيسم در كودكان به مدت 3 سال مي گردد.
باتوجه به بررسي هاي صورت گرفته، مشخص شده است كه بين اختلال بيش فعالي و اوتيسم همپوشاني وجود داشته و بسياري از خانواده ها مايل اند كه كودكشان فقط مبتلا به يك نوع اختلال باشد.
در موارد بسياري تشخيص طيف اوتيسم به تاخير افتاده و توجه چنداني نسبت به آن نشده است. والدين و افراد نزديك كودك بايد نسبت به رفتار و فعاليت هاي كودك دقت كنند و در صورت مشاهده هرگونه علامتي مبني بر ابتلا كودك به پيش از يك اختلال، حتماً با پزشك مشورت كنند. تشخيص درست و به موقع طيف اوتيسم، باعث افزايش سطح عملكرد كودك شده و تاثير مثبت بسياري بر او دارد.
اختلال اوتيسم، چه تاثيرات عاطفي و اجتماعي دارد؟
جهت درك درست تفاوت اوتيسم با بيش فعالي و يا ساير اختلالات، نياز به آگاهي از تاثيرات عاطفي و اجتماعي آن است.
ناتواني در برقراري ارتباطات، مهارت هاي اجتماعي و انجام فعاليت ها و مهارت هاي تكراري از جمله مهمترين مشكلات افراد مبتلا به اوتيسم به شمار مي روند. حتي در كودكاني كه طيف خفيف اوتيسم دارند نيز ناتواني در دوست يابي و ايجاد ارتباطات اجتماعي ديده مي شود.
براي درمان اختلال بيش فعالي (ADHD) به چه متخصصاني نياز است ؟
باتوجه به تفاوت هاي كه بين دو اختلال اوتيسم و بيش فعالي وجود دارد، جهت درمان هر كدام نيز بايد به متخصص متفاوتي مراجعه كرد.
متخصصان اطفال، اعصاب و متخصصان كودك در حوزه رشد از جمله پزشكاني هستند كه مي توانند به درمان اختلال بيش فعالي كمك نمايند. مشكلات اضطراب كودك نيز توسط اين پزشكان حل مي شود.
جهت استفاده از روش رفتار درماني جهت يادگيري مديريت ارتباطات و مهارت هاي مختلف مي توان از روان شناسان باليني كمك گرفت.
جهت رفع مشكلات عاطفي و احساسي فرد مبتلا به اختلال بيش فعالي، مي توان از درمان رفتاري- شناختي استفاده كرد. روان شناسان باليني به تشخيص اين اختلال و مشكلات روحي همچون اضطراب پرداخته و ارزيابي اين اختلالات توسط متخصص عصب شناسي كودك نيز مي تواند اتفاق بيفتد.
روش هاي آموزشي و برنامه ريزي شده تربيتي نيز تاثير مثبت زيادي دارند كه در اين روش ها به تدريس مهارت هايي همچون مديريت زمان و نظم پرداخته مي شود.
براي درمان اوتيسم به چه متخصصاني نياز است؟
در زمينه درمان اختلال اوتيسم، متخصصان اطفال، پزشكان عصب شناس، پزشكان متخصص كودك در حوزه رفتارهاي رشد، روان پزشكي كودك و روان شناسان فعاليت مي كنند.
تشخيص علائم و نشانه هاي اختلال و ارائه خدمات درماني توسط اين متخصصان انجام مي گيرد.
جهت تقويت و آموزش مهارت هاي اجتماعي، روان شناسان باليني و مددكاران اجتماعي حضور دارند. براي رفع اختلالات مرتبط با احساس و عاطفه كودكان بايد از درمان هاي رفتاري – شناختي استفاده كرد. كه بررسي مشكلات يادگيري كودكان توسط اين متخصصان صورت مي گيرد و در نهايت بيماري هاي كه با اوتيسم در ارتباط اند مانند بيش فعالي تشخيص داده مي شوند.
تشخيص اوتيسم و رفع مشكلات ناشي از آن مانند اضطراب ممكن است توسط عصب شناس كودك نيز رخ دهد.
آموزش مهارت هاي لازم در مواقع لزوم توسط متخصصان كاردرماني اتفاق افتاده و هم چنين آنها در كنار افزايش مهارت ها حسي، درمان با رژيم حسي را نيز جهت بهبود روند درماني انجام مي دهند. رژيم حسي در واقع مجموعه فعاليت هاي فيزيكي است كه كودك جهت تقويت عملكردهاي بدني مي آموزد.
مهارت هاي زباني جهت برقراري ارتباط با ديگران توسط متخصص گفتار درمان ارائه مي شود.
در مدرسه براي كودكان مبتلا به بيش فعالي چه كارهاي بايد انجام داد؟
اگرچه تفاوت هاي بسياري بين اختلال بيش فعالي و اوتيسم وجود دارد ولي كودكان داراي هر دو اين اختلال ها، بايد در محيط مدرسه تحت مراقبت هاي خاصي قرار گيرند. كودك مبتلا به اختلال بيش فعالي در مدرسه نياز زيادي به توجه و مراقبت دارد.
كودك بيش فعال در مدرسه نسبت به ساير كودكان نيار به مراقبت بيشتري دارد به طور مثال بايد نزديك معلم و يا مكاني كه حواسش پرت نمي شود، بنشيند. مشكل اصلي اين كودكان نداشتن تمركز بوده كه با استفاده از علائم مخصوص و يا تصاوير مي توان آن را بهبود بخشيد.
تكاليف آن ها بايد شامل عكس و نوشته بوده و به بخش هاي كوچك تر تقسيم شوند. با توجه به جنب و جوش زياد كودك بيش فعال حتما بايد وقفه اي بين انجام تكاليف در نظر گرفته شود.
در مدرسه براي كودكان مبتلا به اوتيسم چه كارهاي بايد انجام داد؟
كودك اوتيسمي تمركز كافي ندارد و بايد جايي نزديك معلم و يا در محلي كه حواسش كمتر به محرك هاي شنيداري و ديداري پرت مي شود، قرار گيرد.
جهت آموزش كودك اوتيسمي، وسايل كمك آموزشي كمك كننده هستند به طور مثال رمزگذاري به وسيله رنگ ها براي يادگيري مفاهيم جديد به كار مي رود. روزانه بايد به كودك مبتلا به اين اختلال تمارين خاص مهارت هاي حركتي و فيزيكي داده شود.
جهت آموزش كودكان اوتيسمي با مهارت هاي اجتماعي مي توان از گفتن داستان بهره برد. در اين داستان ها، موقعيت هاي خاص اجتماعي و ارتباطي به كودك ياد داده مي شود. هم چنين تمرين صبر و كاهش اضطراب نيز ضروري به نظر مي رسد.
جهت نگهداري از كودكان پيش فعال (ADHD) در منزل چه بايد كرد؟
حتماً در محيط خانه بايد قوانين خاصي تعيين گردد و تكرار اين قوانين سبب مي شود كه آنها تبديل به عادت شوند. همچنين حتماً بايد مسئوليت هاي كه مرتبط با كودك هستند، را به مراحل كوچكتر تبديل كرد.
استفاده از برنامه ريزي تصويري، چك ليست هاي و كاغذهاي رنگي باعث مي شود كه تمركز و توجه و نظم كودك بيشتر شود.
والدين جهت بازيابي انرژي در زمان انجام فعاليت هاي درسي بايد به كودك زمان كوتاه استراحت اختصاص دهند و قرار دادن محيطي خاص براي نوشتن تكاليف و فعاليت هاي مدرسه ضروري به نظر مي رسد. يكي ديگر از مواردي كه بايد رعايت شود اين است كه از قبل تغييرات برنامه ها به كودك گفته شده تا بتواند با تغييرات غيرقابل پيش بيني مواجهه گردد.
جهت نگهداري از كودك مبتلا به اوتيسم در منزل چه بايد كرد؟
اختلال اوتيسم با ساير بيماري ها و اختلالات متفاوت است و حتماً بايد آموزش هاي مخصوص در منزل ايجاد شود. به طور مثال جهت آموزش مهارت نحوه حضور در جمع و بين مردم مي توان از بازي هاي كمك گرفت كه در آن هر شخص نقش خاصي دارد.
براي اين كودكان تنظيم برنامه هاي هر روز، ضروري است و حتماً بايد وظايف و فعاليت هاي كودك به قسمت هاي كوچكتر تقسيم شوند. هم چنين آموزش مهارت هاي برقراري ارتباط با ديگران بسيار مهم بوده و اهميت ويژه اي دارد.
اختلالات بيش فعالي و اوتيسم روي يادگيري چه تاثيري دارند؟
ابتلا به اختلالات بيش فعالي و طيف اوتيسم بر نحوه عملكردهاي مدرسه و محيط آموزشي ساير كودكان تاثير بسياري دارد. چنان چه يك خانواده داراي كودكي هستند كه همزمان به هر دو اين اختلالات مبتلا است بايد دقت كنند كه چه چيزي باعث افزايش تمركز و يادگيري او مي شود.
آيا توانايي فعاليت در يك كلاس درس با رويكرد مشخص را دارد؟
آيا اين كودك بايد كنار ميز معلم قرار گيرد تا به او كمك شده و ميزان تمركزش افزايش يابد؟ والدين حتماً بايد تمام اطلاعاتي كه درباره مهارت يادگيري كودك خود مي دانند به اطلاع معلم يا متخصص درمانگر برسانند تا جهت تنظبم برنامه آموزشي انفرادي (IEP) او لحاظ شوند.
درك پيامدهاي اجتماعي اوتيسم
ابتلا به اوتيسم و اختلال بيش فعالي، تاثير مستقيمي بر روابط اجتماعي شخص دارند، اگرچه روش تاثيرگذاري هر كدام متفاوت است.
در طيف اوتيسم، در توجه، روابط اجتماعي، رعايت كردن نوبت ديگران و ساير مهارت هاي اجتماعي، مشكل به وجود مي آيد. در برخي از مواقع، مشكلات اجتماعي ناشي از فعاليت هاي تكانشي يا عدم توجه به نشانه هاي اجتماعي هستند.
زماني كه يك كودك به هر دو اختلال مبتلا است، حتماً بايد در منزل و محيط مدرسه از آنها مراقبت و حمايت ويژه به عمل آورد. جهت رفع مشكلات ارتباطي و اجتماعي كودك، رفتار درمان ها، مددكاران اجتماعي و ..... مي توانند كمك كنند.
تحقيق درباره رابطه بين اوتيسم و بيش فعالي
باتوجه به نتايج تحقيقات صورت گرفته در موسسه كريگر كندي، حدود يك سوم از كودكان مبتلا به طيف اوتيسم كه در سن 4 تا 8 سال قرار داشتند، داراي علائم شاخص ابتلا به بيش فعالي نيز بودند.
به گفته پژوهشگران كودكاني اوتيسمي كه داراي علائم اختلال بيش فعالي نيز بودند نسبت به گروه كه فقط اوتيسم داشتند، بيشتر داراي مشكلاتي در زمينه مهارت هاي شناختي، اجتماعي و تطبيقي بودند.
كودكاني كه به هر دو اختلال مبتلا هستند، طبق تحقيقات صورت گرفته مشخص شده كه نسبت به ساير كودكان حدود چهار برابر بيشتر زورگويي مي كنند. به گفته پزشكان، آمار كودكاني كه به هر دو اختلال همزمان مبتلا هستند، روز به روز در حال افزايش است.
حدود 162 كودك در تحقيق رشد طولي مشاركت كردند، پژوهشگران اين كودكان را به دو گروه تفكيك كردند:
- با گروه اوتيسم (ASD)
- بدون گروه اوتيسم (ASD)
نتايج اين تحقيق، 63 درصد از اين كودكان را درگير اختلال اوتيسم عنوان كرد كه از اين تعداد، 18 نفر (29 درصد) داراي علائم بيش فعالي بودند.
براي تشخيص درست حتما بايد به علائم اين اختلالات در سنين پايين توجه كرد شناسايي در زمان مناسب سبب مي شود كه شروع درمان سريع تر اتفاق افتاده و كنترل علائم راحت تر صورت گيرد.
گفتار درماني كودكان + تكنيك ها و بازي هاي گفتار درماني