فرزندان برتر

بيش فعالي يكي از اختلالات روان پزشكي بوده كه در بين كودكان و نوجوانان شيوع زيادي دارد و مي توان با استفاده از روش هاي تربيتي مناسب توسط والدين به كنترل علائم آن كمك كرد.

اگر با موسسه فرزندان برتر آشنايي داشته باشيد يا محتويات قبلي مرتبط با درمان، وب سايت را مطالعه كرده باشيد، تاكيد ما بيشتر بر درمان هاي اختلالات، بدون دارو يعني از طريق بازي درمان، قصه درماني و ... هست كه هم درمان هايي ماندگار تر، بدون بازگشت تر هستند و هم وابستگي و خطرات كمتري (مثل داروها) با كودك پيدا مي كنند.

عوارض عدم درمان بيش فعالي

در صورتيكه به درمان اختلال بيش فعالي كودك توجه لازم نشود، كودك با مشكلاتي همچون افت تحصيلي، كاهش عزت نفس و اعتماد به نفس، احساس بي لياقتي، سر خوردگي، نااميدي و افسردگي مواجه مي شود.

عدم درمان بيش فعالي بزرگسالان با عوارضي مانند كسب حقوق پايين تر از ميانگين جامعه، بروز تخلفات بيشتر و تصادفات مكرر رانندگي همراه است.

همچنين اين اختلال در بزرگسالي نيز باعث تاثير منفي بر روابط زناشويي شخص مي شود، از جمله اين مشكلات مي توان به موارد زير اشاره كرد:

• احساس خشم، نااميدي و رفتار نامناسب عاطفي در روابط زناشويي
• نداشتن حواس و تمركز كافي
• از دست دادن شريك زندگي
• احساس نااميدي و عصبانيت
• بروز احساس نا خوشايند به دليل توجه نكردن شريك زندگي
• افزايش تحريك پذيري و سردرگمي
• احساس نااميدي و اعتماد به نفس براي لايق شريك زندگي بودن
• شكست در شروع يك رابطه خوب
• احساس اضطراب يا اشتياق افراطي
• علائم مانند فراموشكاري و مشكلات در رفتار در كنار شريك زندگي

توصيه هايي براي والدين كودكان بيش فعال

علائمي مانند بيقراري، كم دقتي و نداشتن تمركز در كودكان بيش فعال بارز بوده و چنانچه اين اختلال در زمان مناسب درمان نشود زمينه هدايت كودك را به سمت بروز رفتارهاي خطرناك فراهم مي كند.

براي آشنايي بيشتر با علائم اين اختلال پيشنهاد مي شود مقاله موجود در سايت (علائم بيش فعالي) مطالعه شود. در درمان اختلال بيش فعالي كودكان تنها استفاده از دارو و روش هاي درماني تاثير گذار نبوده و نياز است كه پدر و مادرها روش هاي تربيتي و برخورد درست با اين كودكان را نيز بياموزند.

در مسير رشد فرزندان، آموزش بسياري از مهارت ها الزامي بوده و جهت تربيت كودك بيش فعال بيشتر از ساير كودكان به اين مهارت ها نياز است. والدين بايد با تمام اشخاصي كه در درمان كودك بيش فعال نقش دارند مانند معلمين، پزشكان، روان شناسان ارتباط درست برقرار كنند و براي موفقيت روند درماني كودك حتما اين مهارت ها را به كار گيرند.

در ادامه به چند روش مناسب براي برخورد با كودكان بيش فعال اشاره مي كنيم:

۱- تغيير نگرش و افكار والدين

گاهي به دليل انتظارات، باورها و قضاوت هاي نادرست والدين نسبت به فرزندان، مشكلاتي در ارتباط آنها به وجود مي آيد. براي پيشگيري از چنين مشكلاتي نياز است والدين شناخت درستي از فرزندان به دست آورند.

پدر و مادر ها بايد به اين نكته توجه كنند كه كودك بيش فعال از روي قصد و عمدي رفتار خاصي را بروز نمي كند و هر گونه رفتاري ناشي از اين اختلال است. اين كودكان داراي قدرت يادگيري و موفقيت هستند و نياز است كه والدين آگاهي خود را نسبت به اين اختلال افزايش دهند تا بتوانند به درمان بهتر كودك بيش فعال خود كمك كنند.

۲- آموزش مهارت گوش كردن و حرف زدن درست

برقراري ارتباط درست بين والدين و كودك باعث شده كه اختلالات و مشكلات بين آن ها به راحتي حل شده و از وقوع چنين معضلاتي نيز پيشگيري شود. براي اين موارد پيشنهاد مي شود كه:

• والدين بايد با كودك رفتار درستي داشته باشند.
• برقرار ارتباط چشمي با كودك در زمان حرف زدن تاثير بيشتري بر كودك دارد‌.
• استفاده از جملات ساده در حرف زدن موجب شكل گيري ارتباط بهتر با كودك مي شود.
• در زمان برقراري ارتباط نياز است كه والدين خود را جاي كودك بگذارند‌.
• والدين بايد علت بروز رفتارهاي كودك را جويا شده و صحبت هاي كودك را بشنوند.
• حرف زدن با لحن آرام والدين تاثير بهتري بر كودك دارد، چنانچه والدين همواره در زمان صحبت كردن از صداي بلند استفاده كنند، باعث مي شود كه كودك تا زماني كه صداي آن ها به حداكثر نرسيده، بي توجه باشد.
• بيان احساسات به كودك بايد صورت گيرد، حتي زماني كه والدين نسبت به رفتار كودك، انتقادي دارند بهتر است با كودك درباره آن حرف بزنند. به عنوان مثال‌: به دليل اينكه لباس هايت نامرتب است، ناراحتم يا چون سر ساعت نمي خوابي احساس نگراني مي كنم.

۳- توجه مثبت به كودك

توجه مثبت والدين به كودك باعث مي شود كه بتوانند براي او راحت تر، قوانين و مقررات تعيين كنند. تحسين يك رفتار كودك توسط والدين و اطرافيان يكي از راه هاي موثر جهت آموزش رفتار به كودك محسوب مي شود. چنانچه در زمان تحسين والدين به راهنمايي هاي زير توجه كنند تاثير اين روش تربيتي بسيار بيشتر مي شود‌:

• والدين بايد به كودك بگويند كه كدام صفات او را مي پسندند، تحسين كودك در بروز و تكرار رفتار مناسب تاثير زيادي دارد.
• تحسين بايد متناسب با سن كودك انجام گيرد تا تاثير بيشتري داشته باشد، به طور مثال مي توان از آغوش گرفتن، بوسيدن، نوازش كردن و يا رفتارهاي عملي همراه با كلمات محبت آميز براي كودكان استفاده كرد. توجه به اين نكته ضروري است انتخاب جملات تكراري باعث بي تفاوتي در كودك شده و بايد به طور مداوم جملات متنوع به كار برد.
• عكس العمل هاي فوري به ويژه براي موفقيت هاي كوچكتر كودك، تاثير زيادي بر بهبود رفتار او خواهد داشت.
• مقايسه كودك با ساير كودكان تاثير منفي بر رفتار او دارد.
• براي برقراري روابط نزديك بين كودك و والدين و تخليه هيجانات كودك، پدر و مادر بايد زماني را به كودك اختصاص دهند تا به راحتي فعاليت يا تكليف مورد علاقه خود را انتخاب نمايد.

۴- تعيين دستورات موثر و مناسب

كودك بيش فعال قادر نيست كه حواس خود را به آساني كنترل نمايد. براي انجام يك رفتار يا كار خاص نياز است كه كودك حواس خود را متمركز كند. جهت انجام اين مرحله مي توان از روش هاي زير استفاده كرد:

• والدين سعي كنند كه فعاليت ها، شلوغي ها و تماس هاي غير ضروري را كم كنند تا بازسازي محيط خانه انجام شود.
• بازي "نگاهتو برنگردون" باعث تقويت توجه كودك مي شود. در اين بازي يكي از والدين و كودك به چشمان هم زل زده و بازنده كسي است كه سريعتر نگاهش را بردارد. در صورتي كه كودك خيره شدن را به خوبي آموخت در مرحله بعد بايد ياد بگيرد كه حواسش را روي كسي كه در حال حرف زدن است متمركز نمايد. براي اطمينان از اينكه كودك اين بازي را به درستي انجام مي دهد، مي توان عمداً در زمان غذاخوردن به ترتيب افراد حرف بزنند. تحسين كودك در صورت موفق انجام دادن اين بازي ضروري است.
• اطمينان از اينكه كودك وظيفه اش را به خوبي تفهيم شده، ضروري است و والدين بايد از كودك بخواهند اين دستورات را با صداي رسا و بلند تكرار كند.
• خواهش از كودك براي انجام كاري تاثير منفي بر رفتار او داشته و موجب شده كه كودك پاسخ منفي به درخواست بدهد.

۵- ضرورت آموزش نحوه درست انجام كارها

والدين از كودك خود انتظار دارند كه بتواند از خود به راحتي مراقبت كند و همچنين بتواند كنترل رفتارش را به دست بگيرد. مديريت درست والدين سبب مي شود كه كنترل كودك آسان تر انجام شود. بين كودك و والدين بايد رابطه اي به شكل ثابت و قابل پيش بيني شكل بگيرد كه جهت يادگيري اين مرحله، توجه به موارد زير پيشنهاد مي شود:

• در انتخاب فعاليت ها بايد دقت شود كه كودك توانايي انجام آنها را دارد يا خير.
• والدين بايد به شكل شفاف و واضح قوانين را براي كودك بيان كنند تا كودك انتظارات والدين را بداند.
• تقسيم وظايف به قسمت هاي كوچكتر ضروري است.
• كارهايي كه بايد كودك انجام دهد، بايد به او گفته شود تا شروع راه براي او روشن گردد و گفتن كارهايي كه نبايد انجام دهد، توقف او را به همراه دارد.
• جهت شروع كار بايد به كودك علامتي داده شود كه بداند زمان شروع آن فرا رسيده و كودك بايد با والدين درباره كارهايي كه در زمان آغاز، وسط و پايان انجام داده حرف بزند.
• تنظيم برنامه جدول زماني براي كارهايي مانند غذا خوردن، تماشاي تلويزيون، زمان خواب و بيداري ضروري است.
• بايد براي انجام اموري كه نيازمند توجه و يادگيري هستند، زمان استراحت معين شود.
• تخليه انرژي اضافي كودك از طريق انجام برخي از ورزش هاي فيزيكي تاثير مثبت بر او دارد.
• والدين بايد هر روز تكاليف مدرسه كودك را مرور كنند و با معلم تعامل درست برقرار كنند. تهيه برنامه زماني مشخص جهت انجام تكاليف ضروري است مانند يكشنبه ها فارسي و رياضي.
• بايد مكان آرام براي انجام تكاليف كودك و قرار دادن كتاب و دفتر هاي مدرسه مشخص گردد، تا كودك در زمان رفتن به مدرسه آنها را از ياد نبرد. والدين بايد همواره به بررسي نظم و ترتيب تكاليف كودك پرداخته و در صورت انجام آنها، او را تشويق كنند.
• آموزش كودك از طريق بازي كردن و ايفاي نقش تاثير بيشتري بر كودك دارد. به طور مثال مي توان از موقعيت هايي مانند دعوت كردن يك شخص به بازي، حرف زدن با تلفن، صحبت كردن با كودكان و ... استفاده كرد.
• والدين بايد در انجام كارهاي منزل به كودك مسئوليت بدهند همچون سفره چيدن، ظرف شستن، مرتب كردن منزل و ... كه باعث افزايش اعتماد به نفس كودك خواهد شد.

۶- استفاده از شيوه تشويق و تنبيه در زمان مناسب

استفاده از روش هاي پاداش و تشويق براي يك رفتار خوب كودك، سبب تقويت آن شده و همچنين احساس خوبي به كاري كه انجام داده سبب مي شود كودك، آن را تكرار كند. براي رسيدن به اين مرحله نياز است كه به موارد زير توجه شود:

• در انتخاب پاداش ها بايد تنوع به خرج داد و نظر و خواسته كودك براي انتخاب نوع پاداش لحاظ شود. به طور مثال مي توان از كودك سوالاتي مانند زير پرسيده شود:
• "چند تا از آرزوهايي كه دوست داري نام ببر" ، "اگر فقط يك چيز از پدر بخواهي، آن چيست"
• در زمان انجام يا بلافاصله بعد از بروز رفتار مطلوب بايد پاداش ها و امتيازها به كودك داشته باشند.
• استفاده از كلمات مثبت و تشويق كننده در زمان انجام رفتارهايي مانند نوازش، در آغوش گرفتن و... تاثير بيشتري بر پاداش كودك دارند.
• والدين بايد به كودك تفهيم كنند، در مقابل چه رفتارهاي مطلوبي انتظار پاداش و امتياز را دارند.
• استفاده از برچسب هاي ستاره دار يا اشيا رنگي براي تكرار رفتار مناسب كودك نيز تاثير زيادي دارد.
• روش تصحيح بيش از حد نيز كارايي بالايي دارد. والدين در اين روش از كودك خود مي خواهند كه به اصلاح رفتار نامطلوب خود بپردازند. به طور مثال زماني كه كودك ديوار را خط خطي مي كند بايد به او گفته شود كه ديوار كثيف شده حتما بايد آن را تميز كني تا دوباره زيبا شود.
• استفاده از روش محروم كردن كمك كننده است ولي در اين روش حتما تنبيه بايد متناسب با سن كودك باشد. به طور مثال براي كودك دو ساله، دو دقيقه و براي كودك پنج ساله، پنج دقيقه تنهايي در اتاق كافي است.
• براي تمرين افزايش خويشتنداري كودك، والدين مي توانند از كودك بخواهند سه قهرمان را نام برده و درباره روش كنترل مشكلات توسط آنها حرف بزند. پاسخ به چنين سوالاتي كمك كننده هست.
• بايد عوامل استرس زايي كه باعث افزايش بيش فعالي، بروز رفتارهاي تكانشي و حواس پرتي كودك مي شوند، مشخص شوند.

۷- توجه به رژيم غذايي و نحوه مصرف داروها

بين ابتلا به بيش فعالي و رژيم غذايي رابطه اي وجود دارد. استفاده از تغذيه نامناسب و مصرف آلرژن ها موجب افزايش علائم اين اختلال مي شوند. در اين مورد بايد به نكات زير توجه كرد:

• بايد براي مصرف وعده هاي غذايي، برنامه زماني تعيين گردد و همچنين اندازه گيري وزن و قد كودك توسط والدين ضروري است.
• در رژيم غذايي كودك بايد مواد غذايي پروتئيني مانند ميوه هاي خشك، تخمه گل آفتابگردان، آجيل‌، ميوه، سبزيجات به كار رفته و از مواد خوراكي مانند چيپس و نوشابه هاي گازدار و پيتزا پرهيز شود.
• دارو درماني باعث كاهش علائم اختلال بيش فعالي مي شود تا بتواند فعاليت هاي خود را ادامه دهد.

۸- پيوستن به گروه حمايتي

انتخاب شيوه هاي درست تربيتي در برخورد با كودكان بيش فعالي بسيار سخت است. تشكيل گروهاي حمايتي باعث شده كه مادران داراي كودكان بيش فعال با ديگر مادران ارتباط برقرار كنند و به اشتراك تجارب خود بپردازند.

ارتباط اختلال بيش فعالي با خواب نامنظم

اكثر نوزادان به علت گرسنگي در اواسط شب از خواب بيدار مي شوند ولي با رشد كودك و رسيدن به سن مدرسه، دليل بيداري كودكان بيماري، مصرف دارو و كابوس ديدن است.

طبق نظر كارشناسان ايجاد عادات منظم و زمان مشخص براي خواب باعث بهبود شرايط خواب مي شود. زماني كه كودك در سن مدرسه قرار دارد بايد ۹ تا ۱۲ ساعت نياز دارد كه بخوابد.

از جمله علائم بيش فعالي انرژي فراوان، كم خوابي و پرخاشگري را مي توان نام برد. اين اختلال در آرامش و خواب شخص تاثير فراوان دارد و موجب خواب آشفته و نامنظم در كودك مبتلا شده و سلامتي شخص را با مشكلاتي مواجه مي كند.

عدم تمركز كافي، سطح بالاي انرژي و ناتواني در كنترل رفتار كه از مشخصات اصلي اختلال بيش فعالي محسوب مي شوند با اختلال در خواب رابطه مستقيمي دارند. خواب آشفته و نامنظم با بيماري هاي مختلف بدن مرتبط هستند. به عنوان مثال الگوي خواب آشفته در ديابت، بيماري هاي قلبي و چاقي وجود دارد. طبق نظر كارشناسان هلندي، خواب ناكافي نشان مي دهد كه عدم هماهنگي در تنظيم بسياري از فرآيندهاي روان شناختي اتفاق افتاده است.

بيش فعالي اختلالي است كه ناشي از عدم تعادل روحي بوده و تشخيص آن در سنين كم و معمولاً براي نخستين بار وقتي كه كودك وارد محيط آموزشي مانند مهدكودك يا مدرسه مي شود، صورت مي گيرد. در برخي موارد نيز تا دوران بزرگسالي تشخيص آن به تعويق مي افتد.

مديكال نيوز تودي گزارش كرد كه حدوداً ۸۰ درصد افراد مبتلا به بيش فعالي براي خواب عميق با مشكل مواجه هستند. اين گروه از افراد قادر نيستند به خوبي در پايان روز بخوابند كه موجب آسيب فراوان به سلامتي شخص مي شود.

براي رفع مشكلات در زمينه خواب پيشنهاد مي شود كه يك برنامه منظم براي زمان خواب و بيداري براي تمام ايام هفته بخصوص تعطيلات آخر هفته تنظيم شود. چنانچه مشكلات خواب ناشي از مصرف داروهاي محرك است براي رفع آن پيشنهاد مي شود كه:

• والدين صبور باشند (تغييرات خواب كه به علت مصرف داروهاي محرك هستند با گذشت زمان كم مي شوند.)
• تنظيم برنامه زماني براي مصرف داروها (خودداري از مصرف دارو در عصر)
• مصرف فرمول جديدي از داروي محرك موجود
• مصرف نوع ديگري از داروهاي محرك
• مصرف داروهاي غير محرك همچون اتومكستين
• استفاده از آنتي هيستامين
• مصرف كلونيدين

توجه به اين نكته ضروري است كه حتما براي مصرف اين داروها بايد با پزشك متخصص مشورت كرد.

گروهي از مشكلات كودكان بيش فعال از سنين كودكي شروع و تا دوران بزرگسالي نيز همراه شخص هستند مانند:

• بيقراري و نا توانايي در نشستن آرام در يك مكان
• واكنش سريع نسبت به محرك هاي ديداري و شنيداري
• فراموشكاري
• ناتواني در صبر و تحمل براي هر كاري

كنترل اين علائم معمولاً توسط داروها صورت مي گيرد ولي تغذيه مناسب و استفاده از برخي مواد خوراكي در رژيم غذايي شخص نيز تاثير فراواني دارد.

يكي از راههايي كه كمك به كنترل علائم بيش فعالي مي كند توجه به برنامه غذايي و تغذيه كودك بيش فعال است. در ادامه به معرفي خوراكي هاي مفيد و مضر براي كودكان بيش فعال اشاره مي كنيم.

غذاهاي مفيد براي كودكان بيش فعال

غذاهاي حاوي اسيدهاي چرب امگا ۳

مصرف غذاهاي حاوي اسيدهاي چرب امگا 3 باعث سلامت ذهن و بدن شخص شده، همچنين حافظه را نيز تقويت مي كنند. از منابع امگا 3 مي توان به گردو، سبزيجات و آووكادو اشاره كرد كه مصرف آنها براي سلامتي شخص ضروري هستند. همچنين بايد مصرف فست فود ها و غذاهاي حاوي چربي هاي مضر كم شود تا شخص بدن سالم تري داشته باشد.

غذاهاي سرشار از آهن

طبق نتايج تحقيقات صورت گرفته در سال ۲۰۰۴ مشخص شد كه كمبود آهن باعث افزايش علائم اختلال بيش فعالي در شخص مي شود. افزودن مواد غذايي سرشار از آهن همچون اسفناج، عدس، كنجد و... براي سلامتي شخص ضرورت دارد.

غذاهاي سرشار از پروتئين

مصرف پروتئين ها سبب افزايش تمركز، تنظيم سطح قند خون و بهبود عملكرد مغز شخص مي شوند. از منابع حاوي پروتئين مي توان عدس، لوبيا و سبزيجات را نام برد.

غذاهاي پروبيوتيك

استفاده از غذاهاي حاوي پروبيوتيك باعث سلامت مغز و روده مي شود. چنانچه شخصي در قسمت روده خود دچار مشكل است مي تواند غذاهاي پروبيوتيك در رژيم غذايي مصرف كند.

غذاهاي سرشار از ويتامين B

براي كاهش علائم اختلال بيش فعالي مصرف غذاهاي حاوي ويتامينB توصيه مي شود. مصرف غذاهاي حاوي اين ويتامين مانند نخود فرنگي، حبوبات و اسفناج سبب تنظيم متابوليسم كربوهيدارت ها و بهبود عملكرد سيستم عصبي مي شود.

غذاهاي مضر براي افراد بيش فعال

شكر

مصرف شكر منجر به ابتلا به چاقي و ديابت در شخص مي شود و افراد بايد نسبت به استفاده از آن دقت كنند. افراد بيش فعال براي رهايي از علائم اين اختلال و همچنين افزايش تمركز، كاهش قند خون و خطر ابتلا به بيماري هاي مختلف بايد نسبت به خوردن آن دقت كنند.

گلوتن

در صورتي كه بدن شخص نسبت به مصرف گلوتن دچار حساسيت است بايد در مصرف نان، شيريني و دسر دقت كند. افراد مبتلا به بيش فعالي مي توانند يك رژيم غذايي با محدوديت گلوتن را تست كنند و نحوه واكنش بدن به مصرف آن را ارزيابي كنند.

لبنيات

اشخاصي كه نسبت به مصرف لبنيات آلرژي دارند ممكن است با خوردن آن، علائم اختلال بيش فعالي در آنها افزايش يابد. براي مشخص شدن حساسيت مي توان يك رژيم غذايي با محدوديت لبنيات را اجرا كرد و نحوه واكنش بدن را سنجيد.

بستني

بستني جز گروه محصولات لبني محسوب شده و تعدادي از كودكان قادر به تحمل كازئين (پروتئين مخصوص شير) نيستند و مصرف آن باعث افزايش علائم اختلال بيش فعالي در آن ها مي شود‌. چنانچه در يك خانواده كودك بيش فعال وجود دارد بايد والدين نسبت به مصرف بستني حساسيت به خرج داده و فقط اجازه دهند در هفته يكبار بخورد.

ماست

مصرف ماست همچون بستني به دليل وجود كازئين علائم بيش فعالي را تشديد مي كند و بهتر است شير سويا جايگزين آن شود. اين شير كلسيم و اسيدهاي چرب ضروري بدن كودك را نيز تامين مي كند.

پنير

پنير از جمله خوراكي هاي محبوب كودكان بوده كه باعث تغييراتي مانند كاهش توجه، تمركز و اختلالات رفتاري و خلق و خو كودكان بيش فعال مي شود و نياز است كه در مصرف آن محدوديت ايجاد شود.

غذاهاي رنگي

غذاهايي كه در آنها رنگهاي خوراكي به كار رفته براي تمام افراد بويژه مبتلايان به بيش فعالي مضر بوده و باعث آسيب به سلامتي شخص مي شود.

مكمل هاي مصنوعي

مصرف شيريني هاي مصنوعي سبب كاهش سلامتي شخص شده و فرد را بيمار مي كنند. طبق مطالعات صورت گرفته شيرين كننده هاي مصنوعي با تاثير بر فيزيولوژي بدن شخص به مغز آسيب مي رسانند و حتما بايد از مصرف اين شيريني هاي مصنوعي اجتناب كرد.

شكلات

شكلات داراي خواص ضد استرس بوده ولي به دليل داشتن مقادير زياد كافئين براي كودكان بيش فعال خوراكي مناسبي نيست و تاثيرات محركي آن، سبب تشديد علائم بيش فعالي نيز مي شود. كودكان به شكلات علاقه فراواني دارند براي اين منظور مي توان شكلات سفيد به آنها داد هر چند رعايت حد اعتدال در مصرف شكلات سفيد نيز ضروري است تا علاوه بر آسيب به دندان ها علائم بيش فعالي نيز تشديد نشوند.

اسنك ها و فست فودها

فست فود هايي مانند سيب زميني سرخ كرده و تنقلاتي مانند چيپس و پفك معمولاً حاوي مواد نگه دارنده و رنگهاي خوراكي مصنوعي فراوان هستند‌ كه علائم بيش فعالي را افزايش داده و موجب كمبود ويتامين نيز مي شوند. والدين بايد اجازه ندهند كه اين قبيل مواد غذايي كه كالري زيادي داشته ولي فاقد ارزش غذايي هستند در اختيار كودكان بويژه مبتلايان به بيش فعالي قرار گيرد.

مدت زمان درمان بيش فعالي

اختلال بيش فعالي از نظر شدت و ضعف انواع مختلفي دارد كه باعث شده روش درماني براي هر كودك نسبت به ديگري متفاوت شود. بنابراين تعيين مدت زمان قطعي براي درمان اين اختلال در كودكان كار درستي نبوده و تاييد نمي شود.

از نظر كارشناسان سن طلايي درمان افراد مبتلا به بيش فعالي تا قبل از 5 سالگي بوده كه تركيبي از روش هاي دارو درماني، رفتار درماني و كار درماني است همچنين استفاده از رژيم غذايي مناسب نيز باعث كاهش علائم اين اختلال مي شود.

اگر درمان اختلال بيش فعالي در سن مناسب صورت نگيرد، علائم اين اختلال تا دوران بزرگسالي همراه شخص خواهند بود.

در مواردي ديده شده كه علائم اين اختلال قبل از دوران بلوغ يا اوايل دوره بزرگسالي رفع شده اند كه ابتدا علائم بيش فعالي پس از آن فعاليت هاي تكانشي و كمبود توجه از بين مي روند.

درمان خود به خودي اين اختلال قبل از سن 12 سالگي بعيد به نظر مي رسد و حتما نياز است كه كودك بيش فعال تحت نظر پزشك متخصص درمان را آغاز كند.

جديدترين روش هاي درمان كودكان بيش فعال

طبق نظر كارشناس ارشد خانواده، آقاي اويار حسيني براي درمان افراد بيش فعال استفاده از روش هاي تركيبي دارو درماني، رفتار درماني و كار درماني تاثير بسزايي دارد. همچنين استفاده از رژيم غذايي مناسب باعث كاهش علائم اين اختلال مي شود.

طبق بررسي هاي صورت گرفته مشخص شده كه كودكاني كه رژيم غذايي حاوي اسيدهاي چرب امگا 3، آهن و املاح معدني استفاده كردند، علائم اين اختلال در حدود ۴ درصد كم گرديد. همچنين ايشان تصريح كردند كه استفاده از روشهاي نوروفيدبك و ماساژ درماني باعث افزايش تمركز و بهبود علائم اختلال بيش فعالي در كودكان مي شود.

درباره علت ايجاد اين اختلال ايشان گفتند كه در بيشتر موارد ابتلا به اين اختلال دليل خاصي نداشته ولي ژنتيك و عوامل محيطي تاثير فراواني بر ابتلا به اين اختلال دارند.

اين كارشناس ارشد خانواده اظهار كردند كه رفتار درماني توسط روانشناسان كودك و نوجوان باعث رفع عادت هاي رفتاري كودكان مبتلا به بيش فعالي شده و همچنين متخصص درمانگر با كمك بازي هاي تمركزي سبب افزايش تمركز اين كودكان مي شود. افزايش تمركز، خونرساني به بخش هايي از مغز كه دچار اختلال بود را افزايش مي دهد.

همچنين ايشان درباره دارو درماني گفتند كه استفاده از روش هاي دارو درماني تمركز كودكان بيش فعال را به شكل موقت افزايش داده و كمك مي كند كه عزت نفس و اعتماد به نفس آنان آسيبي نبيند.

تاثيرات كار درماني بر بيش فعالي

كاردرماني در واقع علمي است كه براي افراد داراي اختلالات جسمي با استفاده از فعاليت هاي هدف دار به كار گرفته شده كه موجب كاهش اين مشكلات و بهبود سلامتي مي شود.

اين روش درماني براي اختلال بيش فعالي نيز كاربرد دارد. كودك بيش فعال قادر نيست به خوبي به حزئيات توجه كند و يا در زمان انجام فعاليت ها تمركز كافي ندارد‌. از ديگر مشكلات آنها مي توان به فراموشكاري، گم كردن وسايل شخصي و ناتواني در پايان رساندن كارها اشاره كرد. در روش كاردرماني براي درمان بيش فعالي از بازي هاي هدف دار و سيستم ها مبتني بر پاداش و محروميت استفاده مي شود.

متخصصان كار درمانگر عموماً به نيازهاي كودك بيش فعال توجه ويژه دارند و باعث تقويت مهارت هايي مانند سازماندهي، هماهنگي فيزيكي و افزايش عملكرد در انجام تكاليف مدرسه مي شوند‌‌.

در مرحله نخست متخصصان كار درمانگر به بررسي كودك بيش فعال مي پردازند كه چه ميزان اين اختلال بر فعاليت هاي او در مدرسه، زندگي اجتماعي موثر بوده تا به توانايي ها، ضعف هاي كودك آگاه شوند و متناسب با آن راه هاي درماني را پيشنهاد دهند.

اين متخصصان عموماً براي بهبود هماهنگي با كودك بازي هايي مانند گرفتن يا زدن توپ را پيشنهاد مي دهند. همچنين براي كاهش عصبانيت و نداشتن تمركز فعاليت هايي را انجام مي دهند. براي بهبود مهارت هاي اجتماعي و فعاليت هاي روزانه كودك نيز تماريني مانند مهارت دست نويسي با كودك بيش فعال انجام مي دهند.

از جمله بازي هايي براي كودكان بيش فعال در كاردرماني مي توان بازي نقطه چين، بازي مازو پيدا كردن تفاوت هايي در شكل به ظاهر مشابه نام برد. همچنين براي رفع لجبازي كودك روش هايي مانند عدم توجه به بد رفتاري هاي جزيي، محروم سازي يا منزوي كردن و روش تشويق و پاداش را پيشنهاد مي دهند.

در برخي مواقع متخصصان كار درمانگر به بررسي كودك از نظر ابتلا به اختلال پردازش حسي مي پردازند. كاردرماني بخش مهمي از درمان كودك بيش فعال بوده و در كنار ديگر روش ها مانند دارو درماني ضروري است و به تنهايي موجب درمان نمي شود و نياز است كه حتما درمان و مراجعه به پزشك متخصص پيگيري شود‌.

اين روش يكي از موثرترين روش هاي درماني براي تربيت كودكان بيش فعال بوده كه سبب كنترل علائم اين اختلال مي شود‌. چنان چه والدين متوجه شدند كه كودك آنها داراي چندين مورد از علائم اختلال بيش فعالي است نياز است كه حتما نزد متخصص روان شناسي كودك يا مشاوره كودك رفته و نسبت بهترين روش درماني آگاه گردند. براي درك بهتر تاثير كاردرماني در درمان اختلال بيش فعالي پيشنهاد مي شود كه مقاله "تاثير كاردرماني در درمان بيش فعالي" كه در سايت موجود است را مطالعه كنيد.

تاثير ورزش بر بيش فعالي

كودكان بيش فعال مانند ساير كودكان نيازمند انجام فعاليت هاي ورزشي هستند ولي دغدغه بسياري از والدين اين است كه آيا فعاليت در تمامي رشته هاي ورزشي براي آنها سودمند است؟

در ادامه به اختصار به اين سوال جواب داده مي شود و پيشنهاد مي شود جهت درك بهتر مقاله "تاثير ورزش بر بيش فعالي" موجود در سايت مطالعه شود.

انجام حركات ورزشي توسط كودكان بيش فعال باعث افزايش آمادگي جسمي و فيزيكي، بهبود مهارت هاي اجتماعي و افزايش اعتماد به نفس آنان مي شود ولي توجه به اين نكته ضروري است كه بايد ورزش هاي مناسب با اين اختلال براي كودكان انتخاب شود.

در انتخاب رشته ورزشي بايد به شدت و سختي علائم بيش فعالي دقت شود. عواملي مانند سرعت كلي ورزش، تيمي يا انفرادي بودن آن و پويا بودن فرآيند ورزش در انتخاب بهترين رشته ورزشي براي كودكان بيش فعال موثر هستند.

فعاليت هاي ورزشي تك نفره براي اين كودكان بهتر هستند به دليل اينكه كودك به شكل تك نفره به فعاليت پرداخته و همچنين وظيفه سربلندي و موفقيت تيم فقط به عهده اوست و باعث افزايش اعتماد به نفس او خواهد شد.

از جمله اين ورزش ها مي توان كشتي‌، هنرهاي رزمي، شنا و دوچرخه سواري نام برد. البته ورزشهاي تيمي مانند هاكي، فوتبال و بسكتبال نيز به دليل تحرك زياد، باعث تخليه انرژي فراوان كودك بيش فعال شده و همچنين ميزان حواس پرتي او را كاهش مي دهد.

براي موفقيت در درمان كودك بيش فعال حتماً بايد درمانهاي دارويي پيگيري شده و در كنار آنها از فعاليت هاي ورزشي استفاده كرد و به بهانه انجام اين تمارين در روند درماني بي نظمي صورت نگيرد.

درمان بيش فعالي كودكان در طب سنتي با داروهاي گياهي

بر اساس نظر پزشكان طب سنتي دو عامل گرمي و خشكي باعث افزايش فعاليت افراطي يا بيش فعالي در كودكان مي شود. دو طبع صفرا و سودا عامل اصلي اين اختلال محسوب شده كه در صورت درمان نشدن باعث عوارض روحي و جسمي زيادي در كودك مي شود مانند تاري ديد، طاسي سر، يبوست، پرخاشگري، عصبانيت و دعوا هاي فيزيكي، افسردگي، نااميدي و ....

از جمله راه هاي درماني بيش فعالي در طب سنتي مي توان پرهيزات صفرا و سودا و تمهيدات مربوط به آن ها، حجامت هر ماه، مصرف سركه انگبين و مصرف گياهان دارويي مانند جينسينگ كره اي، كهن دار، گل راعي و ... نام برد. براي آشنايي بيشتر با ساير روش ها و نحوه مصرف آن ها، مقاله ( درمان بيش فعالي با طب سنتي) تهيه شده كه مطالعه آن پيشنهاد مي شود.

درمان دارويي بيش فعالي

براي مبتلايان به اختلال بيش فعالي، بهترين دارو و روش درماني وجود نداشته و بسته به فرد تجويز مي شود. والدين بايد نسبت به كودك و اختلال او آگاهي لازم را به دست آورند تا براي درمان مناسب، بهترين روش را انتخاب كرده و از اشتباهات احتمالي نيز پيشگيري كنند.

به طور كلي داروهاي بيش فعالي مانند تيغ دو لبه هستند كه ممكن است در مواردي تمركز و فعاليت هاي كودك را بهبود دهند و گاهي باعث تشديد علائم شوند. در اثر بخشي داروهاي بيش فعالي بر كودكان عواملي مانند مقدار و زمان تجويز دارو و نحوه مصرف آن موثر است.

درمان دارويي يكي از بخش هاي مهم درمان اين اختلال است. طبق مطالعات صورت گرفته درمان هاي غير دارويي نسبت به روش هاي دارويي كارايي كمتر بر كنترل علائم اين اختلال داشته و والدين بايد در گام نخست به درمان دارويي جهت رفع اختلال بيش فعالي توجه كنند.

داروهاي محرك جز مهمترين داروهاي مورد استفاده براي رفع اين اختلال بوده كه اثر بخشي زيادي دارند و باعث كاهش فعاليت هاي تكانشي و بهبود توجه و تمركز شخص مي شوند. ريتالين يا متيل فنيديت از جمله اين داروها است.

زماني كه از مصرف داروهاي محرك پاسخ خوبي گرفته نشود و يا فرد دچار عوارضي گردد، پزشك داروهاي ديگري را تجويز مي كند.

توصيه مي شود كه مقالات مرتبط با درمان دارويي بيش فعالي جهت افزايش اطلاعات مطالعه گردد.

درمان بيش فعالي بدون دارو

اگر چه داروهايي موثري براي درمان اختلال بيش فعالي وجود دارد ولي بسياري از خانواده ها به علت ترس از عوارض جانبي آن ها، مايل هستند كه از درمان هاي جايگزين استفاده كنند.

يكي از روش هاي متداول جهت درمان، استفاده از رفتار درماني است كه براي كودكاني كه فقط در تمركز و توجه با مشكل مواجه هستند، تاثير درماني بيشتري دارد ولي براي ساير كودكان بيش فعال كه داراي طيف شديد اين اختلال هستند، استفاده از تركيب هر دو روش دارو درماني و مديريت رفتار پيشنهاد مي شود.

معلم و والدين جهت آموزش، تشخيص و تنظيم رفتار كودك بيش فعال تاثير بسزايي دارند. پدر و مادرها مي توانند به كودك مسئوليت هاي كوچك داده و در صورت مشاهده موفقيت او، پاداشي تهيه كنند كه باعث افزايش اعتماد به نفس و عزت نفس كودك مي شود. به طور مثال مي توانند از او بخواهند بر روي ميز شام حداقل به مدت 15 دقيقه آرام بنشيند.

همچنين ارتباط و تعامل بين معلمان و والدين باعث مي شود كه خانواده ها از نحوه رفتار كودك بيش فعال در مدرسه آگاهي يابند.

طبق نتايج مطالعات اخير، انجام فعاليت هاي هوازي به مدت حداقل نيم ساعت باعث افزايش تمركز و سازماندهي افكار كودكان بيش فعال مي شود. در واقع انجام فعاليت هاي ورزشي به تنهايي باعث درمان نشده و بايد در كنار روش هاي دارويي به كار رود. دارو درماني موجب مي شود كه كودك بيش فعالي حتي در بازي هاي گروهي نيز عملكرد بهتري داشته باشد.

مديتيشن و تمركز حواس از ديگر درمان هاي غير دارويي بيش فعالي بوده كه باعث مي شود تمركز كودك افزايش يافته و علائم اين اختلال نيز كمتر گردد.

استفاده از رژيم غذايي مناسب و حاوي پروتئين، قندها، اسيدهاي چرب امگا 3 و مواد معدني مانند منزيم و آهن باعث تسريع روند درماني مي شود.

والدين مي توانند براي آشنايي بيشتر با ديگر روش ها مانند آموزش والدين، ايمن كردن منزل، كنترل، كنترل پيشايندي، كنترل فرآيندي، كنترل پسايندي، حل مسئله، پرورش حواس پنج گانه، خودگويي، ورزش، برنامه غذايي و تنظيم نور به مقاله ( درمان بدون دارو بيش فعالي) مراجعه كنند.

روش هاي درماني بيش فعالي - بدون دارو، با دارو، طب سنتي، داروهاي گياهي

اگر وب سايت فرزندان برتر را تا پيش از اين دنبال كرده باشيد، موسسه در قسمت هاي قبلي، كاملا در ارتباط با بيش فعالي، علائم آن، درمان با دارو، درمان بدون دارو، درمان از طريق طب سنتي، تفاوت بيش فعالي و اوتيسم و حيطه هاي فراوان ديگر محتوياتي مناسب تهيه و در اختيار مخاطبان قرار گرفته است.

در اين مطلب ما بصورت اجمالي سعي مي كنيم، درمان بيش فعالي در طب سنتي را توضيح داده و نقطه نظرات افراد مختلف در اين باره را ذكر كنيم.

از آنجايي كه تخصص مجموعه فرزندان برتر، درمان بيش فعالي كودكان از طريق طب سنتي نيست به همين دليل هرگونه الگو برداري و اجراي هر نكته اي در اين مقاله از طرف خانواده ها بر روي كودكان خود را اكيدا توصيه نمي كند.

اين مقالات صرفا جهت بيان و معرفي روش هاي درمان ديگر بيش فعالي تهيه شده اند فاقد تائيديه علمي است و تنها روشي بر پايه تجربيات است.

بيش فعالي چيست؟

بيش فعالي اختلالي است كه با بي دقتي، فعاليت زياد، حركات تكانشي، عدم كنترل رفتار و عدم عاقبت انديشي در انجام فعاليت ها همراه است. اين اختلال در بين كودكان در حال گسترش است از هر 20 كودك بيش فعال 3 كودك مبتلا به بيش فعالي است كه احتمال اين اختلال در بين پسران 3 برابر بيشتر از دختران تخمين زده شده است.

اگر اين اولين مقاله حوزه بيش فعالي از موسسه فرزندان برتر است كه مطالعه مي كنيد، مطلب بيش فعالي چيست را نيز در ليست مقالات خواندني قرار دهيد تا با بيش فعالي بيشتر آشنا شويد.

تفاوت شيطنت و بيش فعالي

تعداد زيادي از والدين از شيطنت زياد كودك خود شاكي هستند و فكر مي كنند كودك آنها دچار اختلال بيش فعالي شده است. توجه به اين نكته ضروري است كه تفاوت زيادي بين بيش فعالي و اختلال هاي حسي و شيطنت كودك وجود دارد.

ميزان تحرك كودك بيش فعال بسيار زياد است و نمي توانند سكون داشته باشد و دائماً در حال خرابكاري هستند.

عدم توانايي در يادگيري، مشكلات عصبي، افسردگي، فعاليت هاي زياد حركتي، ناتواني در تمركز و انجام حركات تكانه اي بدون تفكر قبلي، پر حرفي، فراموشكاري، تمايل به كارهاي خطرناك و ... از علائم ديگر كودك بيش فعال محسوب مي شوند.

ورود به مقطع دبستان، مشكلات كودك بيش فعال را بصورت تصاعدي افزايش مي دهد بصورتي كه در كلاس و در زمان انجام تكاليف درسي، تمركز و توجه لازم به معلم را ندارد و با بلند شدن هاي متوالي از صندلي باعث برهم زدن تمركز ساير همكلاسي ها نيز مي شود.

علت بيش فعالي

حوادث دوران بارداري، استرس، وزن كم نوزاد، اتفاقات يا ويروس هاي دوران بارداري يا زمان زايمان كه منجر به آسيب كودك مخصوصا آسيب هاي مغزي مي شود، اختلالات شيميايي و زيستي مغز كودك در دوران باداري و پس از آن، عدم توجه عاطفي كودك از سمت والدين، از جمله دليل افزايش احتمال بيش فعالي در كودكان به شمار مي رود.

البته نقش ژنتيك و وراثت، يك امر اثبات شده است. در حدود يك سوم كودكان بيش فعال از طريق اختلال فعال يكي از والدين دچار بيش فعالي مي شوند. زماني كه مادر باردار با سموم برخورد مستقيم داشته و يا دچار مسموميت با سرب شود احتمال ابتلا نوزاد به بيش فعالي افزايش مي يابد. غذاهاي دريايي كه در محيط هاي آلوده آب هاي آزاد پرورش يافته و صيد شده اند، احتمال سربي بودن بافت هاي بدنشان قابل توجه است.

در ارتباط با علت هاي بيش فعالي، درمانگران و متخصصين مجموعه فرزندان برتر مطلبي با همين عنوان تهيه كرده اند كه پيشنهاد مي كنيم پس از مطالعه اين مقاله آن ها را نيز مطالعه فرمائيد.

بيشتر بخوانيد: علت بيش فعالي در كودكان

درمان بيش فعالي

زمان طلايي درمان بيش فعالي در كودكان، 5 سال و كمتر از آن است زيرا درمان بيش فعالي قبل از سن دبستان تاثير بيشتري بر درمان كودك خواهد داشت.

درمان صرف، جهت بهبودي كودك بيش فعال به تنهايي كافي نيست و حمايت روحي و رواني خانواده و محيط اطراف، بر روند بيماري تاثير بسيار مثبتي دارد و كمك كننده است.

والدين با افزايش آگاهي از اختلال بيش فعالي و نحوه درمان، ميزان موفقيت درمان را به شدت افزايش خواهند داد.

نحوه خواب كودك نيز تاثير مستقيمي بر اين اختلال دارد. كودك بايد در زمان خواب از فعاليت هايي مانند تماشا تلويزيون و بازي با كامپيوتر بپرهيزد و زودتر به رختخواب برود. والدين براي خواب بهتر كودك مي توانند با بازي و ورزش انرژي او را تخليه كنند.

درمان بيش فعالي كودكان

به طور كلي درمان كودكان بيش فعال به چند شكل صورت مي گيرد:

• آموزش والدين
• آموزش معلمان
• استفاده از كلاس هاي خصوصي
• درمان غير دارويي به واسطه بازي درماني، گروه درماني، قصه درماني
• درمان دارويي
• درمان روان شناختي
• درمان طب سنتي

آموزش والدين و معلمان شامل دو قسمت بوده و بخش بزرگي از درمان را شامل مي شود:

• آموزش براي شناسايي بيماري
• آموزش براي استفاده از روش هاي درماني
• آموزش براي ادامه روش هاي درماني در منزل
• آموزش براي عدم تحريك تكانه هاي كودك براي بازگشت بيماري

والدين بايد اطلاعات و آگاهي خود راجع به اين اختلال افزايش دهند. گاهي پدر و مادر و اطرافيان فكر مي كنند كه كودك بيش فعال عمداً رفتارهاي ناشايست بروز مي دهد. در حالي كه كودك داراي اين اختلال داراي ناتواني هايي است كه بايد توسط اطرافيان درك گردد.

سرزنش، بي احترامي، ناديده گرفتن پيشرفت هاي جزئي حتي در حد كم و جانكاه مي تواند درمان كودك را به راحتي نه تنها بي اثر بكند بلكه تاثيرات منفي بسياري هم داشته باشد.

علائم بيش فعالي در كودكان

والدين و معلم در هنگام مشاهده علائم زير بايستي به مشاوره مراجعه نمايند.

• كودك تحرك و فعاليت بيش از حد طبيعي نشان مي دهد.
• حواس كودك دائماً پرت شده و تمركز ندارد.
• داراي فعاليت هاي تكانشي است يعني كارهايي را بدون تفكر تكرار مي كند.
• كودك به سختي مي تواند در كارهاي خود تمركز نمايد.
• ناتواني در حفظ و تنظيم رفتارهاي شخصي
• عدم توانايي تطبيق رفتار با محيط اطراف
• عدم انضباط در خواب و خوراك
• دخالت در امور نامرتبط
• غير قابل پيش بيني بوده كودك
• عصبانيت هاي ناگهاني
• اشتياق براي كارهاي پر ريسك
• پرت كردن وسايل و اشياء
• عدم پذيرش كارهاي دائمي و مستمر چون نيازمند تمركز ممتد و طولاني مدت است
• عدم قانون پذيري در اجتماع علي الخصوص مدرسه
• عدم برقراري ارتباط موثر با همسالان و محيط اجتماعي پيرامون

زماني كه والدين علايم اوليه اختلال بيش فعالي در كودك خود مشاهده كردند، مي توانند براي اطمينان او را به مشاورين خدمات سلامت روان كودك و نوجوانان و يا سرويس خدمات كودكان ببرند، زماني مي توان گفت فرد دچار اين اختلال است كه با اين علائم، در وضعيت شغلي يا تحصيلي خود با مشكل مواجه گردد‌.

در يك مصاحبه تشخيصي، كاركنان مركز به وضعيت كودك دقت مي كنند. براي حصول اطمينان از ابتلا به اين اختلال از خانواده و كاركنان مدرسه درباره رفتارها و وضعيت كودك اطلاعاتي گرفته مي شود.

زماني كه فرد در بزرگسالي براي نخستين بار جهت تشخيص بيش فعالي مراجعه نمايد. نياز است كه بررسي و تشخيص توسط روانپزشك انجام گيرد. اين بررسي شامل توجه به علائم تشخيصي و ميزان مشكل ساز بودن اين رفتارها است.

رابطه افزايش سن و اختلال بيش فعالي

معمولاً با افزايش سن و رشد كودك اين اختلال بهتر مي شود ولي در موارد بسياري نيز ديده شده كه اين اختلال تا بزرگسالي نيز ادامه يافته است.

در موارد بسياري با افزايش سن و ورود به دوران بزرگسالي، علائم ظاهري بيش فعالي كاهش مي يابد ولي در رفتارهاي تكانشي، عدم تمركز و ريسك پذيري فرد تغييري ديده نمي شود و حتي ممكن است كه بيشتر نيز شوند.

رفتارهاي ناشي از اختلال بيش فعالي در يادگيري، كار و نحوه ارتباط فرد با سايرين اثر منفي مي گذارد. در افراد بزرگسال، استرس، افسردگي و عزت نفس پايين شيوع نسبتا زيادي دارد.

مصرف مواد مخدر و مشروبات الكلي از ديگر عوارض اين اختلال محسوب مي شوند.

شيوع بيش فعالي

شيوع بيش فعالي در بين كودكان زير 5 سال، تقريبا 15 درصد است بصورتي كه در بين پسران بيشتر 3 برابر دختران مبتلايان بيشتري را شاهد هستيم.

از هر 40 كودك در مقطع دبستان حدود ۳ تا 5 فرد درگير اين عارضه هستند كه از هر سه كودك درگير اختلال بيش فعالي، 2 نفر تا زمان نوجواني با علائم آن همراه هستند.

60 درصد از كودكان مبتلا در بزرگسالي نيز با اين اختلال درگير خواهند بود. طبق آمارها گزارش گرديده كه 20 درصد افراد بالغ دچار عارضه بيش فعالي هستند.

عوارض بيش فعالي كودكان

رفتار نامناسب كودك باعث تاثير منفي بر عملكرد او با افراد خانواده و جامعه علي الخصوص مدرسه مي شود. بروز رفتارهاي خاص با كودك، عزت نفس و اعتماد به نفس او را هدف قرار مي دهد و موجب احساس بي كفايتي و به اندازه كافي خوب نبودن در او مي شود.

والدين بايد سعي كنند با مشاهده موفقيت هاي تحصيلي و اجتماعي، حتما كودك را با دادن هديه تشويق كنند. حمايت و تشويق باعث تكرار رفتارهاي مثبت در كودك مي شود.

انواع بيش فعالي

بيش فعالي داراي انواع مختلفي است، اگر اين اولين مطلب ما درباره بيش فعالي است كه مطالعه مي كنيد، به پيشنهاد ما حتما مطلب انواع بيش فعالي را نيز در ليست مقالاتي كه بعدا بايستي بخوانيد قرار دهيد.

نوع بي دقت و بي توجه

كودك داراي ضعف در تمركز در زمان انجام يك فعاليت خاص است. مشخصه اين گروه شامل:

• عدم توجه به جزئيات
• نداشتن تمركز در فعاليت ها
• ناتواني در پايان رساندن وظايف
• گم كردن مكرر وسايل

نوع تكانشي - بيش فعالي

فرد درگير اين نوع اختلال به شدت فعاليت مي كند. براي انجام امور اصلا به نتيجه اهميتي نمي دهد و در تمام روز مشغول به كاري است. معمولا اين نوع رفتار با رشد كودك كم مي گردد. مشخصات اين گروه شامل:

• نداشتن قرار و آرامش
• پر سر و صدا بودن
• حرف زدن زياد
• ناتواني در صبر كردن

نوع تركيبي

در اين نوع اختلال، كودكان مبتلا، داراي علائمي از دو گروه قبل هستند. مشكل اصلي رفتار كودك در عدم توجه، فعاليت زياد و ناتواني در كنترل حركات تكانشي است. اين علائم در حالت هاي مختلف به شكل هاي متفاوت بروز مي كند.

توجه به اين نكته ضروري است كه حتما بايد اين حركات در محيط هاي مختلف ديده شود. نتيجه اين اختلال، اعتماد به نفس پايين، احساس بي كفايتي و افسردگي در كودكان هست.

نكات درماني كودك بيش فعال

هرچند درمان سريع و قاطعي براي بيش فعالي وجود ندارد اما كنترل و تاثيرات تعاملات خانوادگي از مهم ترين بخش هاي درماني كودك مبتلا، به حساب مي آيد.

بخاطر همين معلم و والدين عزيز بايد به نكات زير را در تشخيص و درمان كودك بيش فعال مد نظر داشته باشند:

• شناخت علائم بيش فعالي
• شناخت علائم اختلال هاي حسي
• شناخت تفاوت بيش فعالي و اختلال حسي
• انتخاب مشاور حاذق براي تشخيص بيش فعالي در كودكان
• كسب آگاهي و اطلاعات از اين اختلال
• برنامه ريزي متناسب با نيازها و درمان كودك
• كسب اطلاعات در ارتباط با روش هاي درماني كودك مثل روش غير دارويي، دارويي و گياه سنتي

بيش فعالي در طب سنتي

در قسمت هاي قبلي ما بصورت كامل به مسئله بيش فعالي و توضيحات مختصري براي تسلط به موضوعات حاشيه اي پرداختيم و ارجاعاتي نيز به مطالب مناسب آن داده شده است.

در اين قسمت به مسئله بيش فعالي در طب سنتي با داروهاي گياهي مي پردازيم، اما قبل از هر چيزي به اين موضوع تاكيد مي كنيم كه طب سنتي، طبي تجربي است و نيازمند

كودك بيش فعال اگر چه هوش زيادي دارد ولي فعاليت ها و رفتارهايي كه او انجام مي دهد گاه سبب آزار اطرافيان مي گردد.

طبق نظر پزشكان طب سنتي در پدر يا مادر با طبع گرم، احتمال داشتن فرزند بيش فعال افزايش مي يابد.

چنان چه كودكي داراي طبع صفرايي باشد، احتمال اين اختلال در او افزايش مي يابد. زيرا اين طبع داراي غلبه خشكي و گرمي است.

ميزان تاثير گذاري طبع هاي بدن در ابتلا به بيش فعالي به اين شكل بوده كه احتمال آن در طبع صفراوي و سپس طبع سودايي كه سرد و خشك است افزايش مي يابد.

از علائم ظاهري كودك بيش فعال به خشكي پوست، گرماي زياد و ريسك پذيري او مي توان اشاره كرد. به دليل گرمايي كه در بدن كودكان بيش فعال وجود دارد به كارهاي مخاطره آميز علاقه دارند.

زماني كه ميزان سودا در بدن كودك زياد گردد رفتارهاي خشونت آميز نشان مي دهند و يا در زمان شست و شو وسواس به خرج مي دهد. حتي در اشتها كودك بيش فعال نسبت ساير كودكان تفاوت ديده مي شود.

ميزان فعاليت فيزيكي در افراد با طبع هاي صفرا، سودا و دم و بلغم متغير است و از بيشترين و به كمترين نوشته شده اند. در كودكان ميزان فعاليت بسته به دو عامل گرمي و خشكي است.

در طب سنتي براي درمان بيش فعالي توجه به طبع فرد گام نخست است. براي تجويز بهترين راه درماني حتما بايد ميزان صفرا و سودا در بدن فرد بررسي گردد.

درمان نامناسب و دير هنگام، موجب عوارضي همچون كاهش بينايي، ريزش موهاي سر، كاهش وزن، خشم، يبوست و افسردگي و... در شخص مي شود.

بيش فعالي اگر چه عوارضي دارد ولي رفتارهاي مانند هوش زياد، علاقه به كارهاي بزرگتر از سن، فعاليت هاي شيرين، باعث مي شود كه والدين به درمان به شكل جدي نگاه نكنند.

بدترين كار ممكن اين است كه والدين از درمان به موقع به دلايل شيرين كاري هاي كودك سر باز زنند. گاهي درمان در زمان نامناسب، عوارض جبران ناپذيري بر آينده او خواهد داشت.

علت بيش فعالي از ديدگاه طب سنتي

در طب سنتي، احتمال بيش فعالي كودكان را بيشتر منوط به مراقبت هاي دوران بارداري مي دانند، در اين قسمت چند نكته افزايش دهنده، ميزان بيش فعالي كودكان را توضيح مي دهيم.

• عدم مراقبت كافي از زن بارداري
• خوردن خوراكي هايي با طبع گرم مثل كندر، گردو، بادام زميني و ...
• حضور مداوم در محيط هاي شلوغ و پر استرس
• استفاده از ويتامين C و قرص هاي تقويتي مثل آهن در دوران بارداري مادر
• استفاده از غذاهاي سرب دار مثل غذاهاي دريايي

رفع عوارض جسمي و روحي بيش فعالي در طب سنتي

براي از بين بردن عوارض روحي و جسمي ناشي از بيش فعالي، پزشكان طب سنتي پرهيز از صفرا و تمهيدات مربوطه توصيه مي كنند. با رعايت راهكارهاي ضد سودا نيز مي توان خلط سودا را كه خشكي ايجاد مي كند و عامل بيش فعالي است رفع كرد.

حجامت يكي از راه هايي است كه براي كودك بيش فعال توصيه مي گردد و نياز به خوردن دارو را براي فرد كمرنگ مي كند. از ديگر مزايا حجامت مي توان تنظيم كاركرد غدد بدن، كاهش اشتها و رشد كودك را عنوان كرد.

سركه انگبين يكي از خوراكي هايي است كه باعث رفع دو خلط سودا و صفرا مي گردد و عوارض بيش فعالي را كاهش مي دهد. آرامش از مواردي است كه با مصرف اين سركه در كودك بيش فعال مشاهده مي شود.

در مصرف سركه انگبين رعايت اين نكته ضروري است كه در روزهاي نخست به مقدار يك قاشق غذاخوري مصرف كرد و با ديدن نتيجه، مقدار سركه بايد كاهش يابد تا به حد يك قاشق چايخوري برسد.

نكات درمان بيش فعالي در طب سنتي

۱. شناسايي طبع كودك قدم اول درمان بيش فعالي است. چنانچه، شخص داراي طبع سودا يا صفرا بود، رعايت موارد غذايي مناسب ضروري است.

۲. كم خوني، فقر آهن در بين افراد بيش فعال، شيوع نسبتا بالايي دارد. افرادي كه بيش فعال بوده و داراي كم خوني مزاجي هستند، عموما طبع صفراوي و سوداوي دارند. اصلاح مزاج يكي از راه هاي موثر درمان اين اختلال به شمار مي رود.

۳. براي كاهش غلظت خون افراد صفراوي و سوداوي، يك دمنوش توصيه مي شود. اين دمنوش شامل يك قاشق سماق كوبيده نشده و پنج عدد عناب است كه روزانه بايد يك نوبت مصرف گردد.

۴. براي بهبود روند درماني بيش فعالي كودك، توجه به اين نكته ضروري است كه تغيير عادت هاي غذايي زمان مي برد و والدين بايد در اين مسير صبر و حوصله به خرج دهند. با تغيير برنامه غذايي ،درمان سريع تر حاصل مي گردد.

5. براي اصلاح مزاج، مصرف خوراكي هاي مانند آب زرشك، آب هويج، آب انار، عرق شاهتره و كاسني، آب ليمو به همراه عسل، بخور بنفشه، دمنوش بنفشه، همچنين استعمال روغن بنفشه و كاهو تاثير بسيار بالايي دارد.

6. به گفته پزشكان طب سنتي طبيعت خواب سرد است. والدين بايد بعد از فعاليت مداوم كودك كاري كنند كه كودك سريعتر بخوابد. رفتار آرامبخش و درست با كودك سبب مي شود او نسبت به ديگران، عكس ‌العمل خوبي نشان دهد.

توصيه هاي غذايي طب سنتي براي پيش گيري از بيش فعالي

۱- بعد از زايمان، مادر بايد قبل از شير دادن به تعداد 15 عدد رطب يا خرماي تازه مصرف كند.

۲- مصرف خرما در زمان بارداري تاثير مثبتي در پيش‌گيري از بيش فعالي دارد.

۳- استفاده از كدو تنبل در غذاي كودك دچار اختلال بيش فعالي تاثير مثبتي بر درمان كودك دارد. مصرف كدو مسمي نيز بدون اشكال است و خاصيت مشابهي دارد.

درمان بيش فعال از ديد دكتر خير‌انديش

با توجه به اينكه دارو‌‌هاي تجويز شده براي بيش فعالي عوارض زيادي دارند، ايشان توصيه به مصرف آن ها نمي‌ كنند.

از ويژگي هاي كودك بيش فعال داشتن طبع خشك بوده كه با افزايش گرمي همراه است. معمولا موهاي سيخ، خواب كم، خوردن ترشي و اشتها كم در كودك بيش فعال ديده‌ مي ‌شود.

گرماي زياد سر كودك سبب انجام رفتاري نامناسب در او مي‌شود. مثلا در ديكته بارها كلماتي مشابه را اشتباه مي‌نويسد. براي درمان بيش فعالي دكتر خير انديش پزشك طب سنتي توصيه مي‌كنند كه به كودك سركه انگبين داده ‌شود‌.

در اين سركه بسته به ذائقه كودك مي‌ تواند از مقدار متفاوتي كاسني ريخته شود.‌ استفاده از انار و آب انار، انگور ترش و شيرين، سوپ ترش مزه، باعث كاهش گرمي سر كودك مي‌ شود. ايشان روش حجامت را كه باعث آرامش خيال كودك نيز مي شود، توصيه مي كنند.

كودكي كه قرار و آرامش ندارد به علت سردي زيادي است كه دارد و باعث ضعف او مي گردد. براي رفع اين مشكل دكتر خير انديش توصيه مي كنند كه حريره بادام يا بادام بو داده تهيه گردد و به كودك داده شود.

سوپ گندم و ارده همراه با شيره انگور يا بيسكوئيت كنجدي نيز بسيار مفيد است و موجب كاهش سردي كودك مي گردد. همچنين از خوردن شكلات كودك بيش فعال بايد پرهيز نمايد.

براي درمان بيش فعالي با داروهاي گياهي براي كودكان بالاي دو سال، دمنوش گل راعي با عسل بسيار مفيد است.

هم چنين براي اين كودكان بالاي دو سال چاي كوهي با عسل باعث بهبود روند درماني مي گردد.

خوردن داروي گياه حاوي گل بيدمشك در شب و يا دمنوش آن يكي از راه هاي درمان خانگي بيش فعالي است.

يكي ديگر از راه هاي مفيد ديگر، استفاده روزانه سه بار از شربت خاكشير است كه باعث كاهش علائم بيش فعالي كودكان مي گردد.

ليموشيرين، لبو، دمنوش ترنجبين، مصرف سكنجبين، مرباي گل سرخ، بخور گل ختمي يا بنفشه از ديگر گياهان مفيد براي درمان بيش فعالي محسوب مي شوند.

استفاده از روغن بنفشه و يا حنا براي سر، نيز ديگر راه هاي درمان خانگي بيش فعالي هستند.

داروي گياهي براي بيش فعالي كودك

براي جلوگيري از عوارض داروهاي شيميايي والدين مي توانند از يك داروي گياهي كه توليد شده است، استفاده كنند. نام اين دارو هايپر اكتيو است كه حتما بايد توسط پزشك تجويز گردد باعث مي شود كه اثرات بيش فعالي كاهش يابد.

اين دارو كه مورد تاييد منابع علمي بين المللي نيز هست شامل عصاره گياهان رازك و شكوفه پرتغال تلخ است. نحوه تاثير گذاري آن به شكل سيترژيك بوده كه باعث تحويل سيستم عصبي فرد مي گردد.

تركيبات فنلي و فلاونوييدي گياه گل ساعتي باعث كاهش اضطراب و آرامش خواب مي شوند. گياه بادرنجبويه نيز داراي آنزيم رزمارينيك اسيد بوده كه موجب مهار گاز گابا شده و سطح آن را در نسوج مغزي افزايش مي دهد. در واقع سطح غلظت گابا، آرامش را در فرد افزايش داده و ميزان بي قراري و اضطراب در فعاليت كودك كم مي شود.

در تحقيقات متعددي كه گزارش شده است كه استفاده از عصاره بادر نجبويه فرد خواب آرامي را تجربه مي كند. قرص حاوي گياهان بادر نجبويه، گل ساعتي، رازك و سنبل الطيب باعث نظم در خواب و آرامش شبانه مي شود.

كندر

كندر اثر بسيار خوبي بر بهبود حافظه و درمان آلزايمر نشان مي دهد. جهت خوشبو كردن هوا از كندر مي توان استفاده كرد. براي رفع اضطراب و كاهش استرس و حالت هاي عصبي كندر تاثير بسيار مثبتي دارد.

در طب سنتي كندر بسيار پركاربرد بوده و به ۳ شكل خوراكي، موضعي و بخور استفاده مي شود. اگر چه بعضي اعتقاد دارند زن باردار با مصرف كندر نوزادي باهوش به دنيا خواهد آورد. ولي پزشكان توصيه مي كنند كه بعد از ماه سوم بارداري از مصرف آن خودداري گردد. زيرا باعث ابتلا نوزاد به بيش فعالي مي شود. براي افزايش هوش نوزاد، خانم باردار مي تواند يك ماه بعد از ۴ ماهگي آن را بخورد ولي قبل از آن توصيه نمي گردد.

زعفران

زعفران گياهي است كه به دليل دارا بودن خاصيت هاي ضد افسردگي و تقويت حافظه مانند دارو ريتالين باعث كاهش علائم بيش فعالي مي گردد. اثر مثبت درماني زعفران بر بيش فعالي طي تحقيقات متفاوت اثبات شده است. اين گياه عوارض داروهاي شيميايي مانند تهوع، درد معده و بي اشتهايي و ... را نيز ندارد.

مصرف مرغ

يكي از روش هاي خانگي و موثر در درمان بيش فعالي كودك مصرف مرغ است. عدم تعادل هورمون سروتونين سبب بيش فعالي مي گردد. مرغ حاوي اسيد آمينه تريپتوفان بوده كه اثر مثبتي بر اين هورمون دارد.

گياه دارويي برهمي

گياه برهمي جز خانواده اسفناج بوده و اثر بسيار مثبتي بر بيش فعالي دارد. كاهش اضطراب و افسردگي و بهبود حافظه از ديگر اثرات مثبت اين گياه به شمار مي رود. جهت مصرف براي كاهش علائم بيش فعالي، استفاده از آن به شكل دمنوش بسيار مفيد است. تاثير مثبت ديگر اين گياه حفاظت مغز در برابر راديكال هاي آزاد بوده و عملكرد شناختي را بهبود مي دهد.

گياه دارويي نعنا گربه اي

اين گياه سبب افزايش آرامش در شخص مي شود و اضطراب را در او به ميزان خيلي كم مي رساند. چنان چه فردي دچار سردرد يا معده درد شد، مي تواند از خواص معجزه آساي اين گياه استفاده كند. نحوه مصرف آن به شكل چاي يا دمنوش است.

پوست درخت كاج

جهت كاهش نشانه هاي بيش فعالي و افزايش تمركز، عصاره گياهي پوست درخت كاج بسيار موثر است. افزايش تمركز و كاهش علائم بيش فعالي از ديگر خواص اين داروي گياهي محسوب مي گردد. جهت كاهش سطح هورمون هاي استرس زا، مي توان آن را امتحان كرد.

گياه دارويي لاله باغي

كمك به تعادل سيستم عصبي توسط اين گياه صورت مي گيرد كه باعث كاهش علائم بيش فعالي مي گردد. جهت خواب آرام، كاهش اسپاسم و رفع اختلالات عاطفي مي توان از اين گياه استفاده كرد. استفاده از دانه هاي گياه دارويي لاله باغي در آشپزي نيز تاثير مثبتي بر كاهش علائم اين اختلال دارد.

گياه دارويي بابونه

استفاده از بابونه جهت درمان بيش فعالي بسيار توصيه مي گردد. از جمله خواص اين گياه به آرامش دهندگي و كاهش استرس مي توان اشاره كرد. جهت بهتر كردن خلق فرد و افزايش تمركز، مصرف آن تاثير زيادي دارد. مصرف روزانه دمنوش يا چاي بابونه علائم اختلال بيش فعالي را كم مي كند.

هسته انگور

استفاده از هسته انگور براي درمان بيش فعالي توصيه فراوان شده است. محافظت از مغز در برابر آسيب هاي راديكال هاي آزاد و سموم، افزايش سرعت جريان خون و تقويت مويرگ ها از ديگر خواص هسته انگور به شمار مي روند. روش هاي مصرفي آن به شكل دمنوش و استفاده از روغن هسته آن در آشپزي و مصرف انگور تازه است.

گياه قدح مريم يا آب قاشقي

براي كاهش سطح استرس و بهبود وضعيت ذهني فرد مبتلا به بيش فعالي مي توان از گياه قدح مريم استفاده كرد. اين گياه حاوي مواد معدني بسياري است كه باعث بهبود عملكرد مغزي مي شوند. از ديگر خواص آن به تقويت حافظه مي توان اشاره كرد. مصرف اين دارو در آشپزي تاثير مثبت بر درمان دارد.

داروي گياهي با كوپا مونيري

اين دارو باعث بهبود توانايي هاي فكري و عملكرد مغز مي شود. دريافت اطلاعات جديد با اين دارو افزايش مي يابد و مي توان آن را به عنوان داروي بيش فعالي تجويز كرد. از عصاره اين گياه شربتي تهيه شده است كه براي گروه سني ۸-۶ سال به شكل مصرف روزانه توصيه مي گردد.

سنبل الطيب

از ريشه گياه سنبل الطيب پودري تهيه شده كه براي درمان بيش فعالي اثر زيادي دارد. اين گياه باعث افزايش مهارت هاي يادگيري و كاهش بي قراري و رفتار خشونت آميز مي شود. دمنوش تهيه شده با آب ولرم از اين گياه، نتايج موثري را بر درمان بيش فعالي نشان داده است.

تخم كتان

همانطور كه اشاره شد در مبتلايان به بيش فعالي، كمبود امگا 3 ديده مي شود. فرد با مصرف تخم كتان كه حاوي امگا 3 است مي تواند علائم اين بيماري را كاهش دهد. روش مصرف تخم كتان به شكل خام و يا استفاده از روغن آن در غذاي روزانه است. در مصرف آن به عنوان جايگزين دارو حتما بايد با پزشك مشورت كرد.

جينسينگ قرمز كره اي

مصرف اين گياه باعث تقويت حافظه مي گردد. اثرات مثبت آن بر افزايش انرژي شخص، تحريك عملكرد مغزي و درمان علائم بيش فعالي اثبات شده است. در بسياري از تحقيقات مشاهده شده كه اين گياه سبب افزايش تمركز و توجه مي گردد. دوز مصرفي آن بسته به نظر پزشك معالج است.

بادر نجبويه

اين گياه آرام بخش، يكي ديگر از درمان هاي خانگي بيش فعالي است. كاهش درد، تحريك پذيري و افسردگي از ديگر خواص اين گياه محسوب مي شود. مصرف روزانه ۲ يا ۳ ليوان دمنوش اين گياه تاثير مثبت بر علائم اين اختلال دارد.

گياه كاوا

جهت بهبود خلق و خوي فرد، مصرف عصاره گياه كاوا توصيه مي گردد. عملكرد اين گياه به اين شكل است كه استرس را كاهش داده و ميزان خشونت فردي را كم كرده و باعث بهبود بيش فعالي مي شود. نحوه مصرف آن جويدن و يا دمنوش با استفاده از پودر آن است.

گل راعي

براي افزايش توجه و تمركز شخص مصرف گل راعي توصيه مي گردد. اين گياه موجب كاهش احساساتي همچون بي تفاوتي، گناه و انزوا در فرد مي شود. نحوه مصرف آن به شكل خوراكي بوده و مي توان از آن روزانه ۱ تا ۳ نوبت به مدت ۸ هفته استفاده كرد.

جوي دو سر

يكي ديگر از گياهان موثر بر بيش فعالي جوي دوسر است. افزايش توجه، آرامش اعصاب، بهبود عملكرد شناختي و كاهش استرس از جمله تاثيرات مثبت مصرف جوي دو سر به شمار مي روند. تحقيقات مختلفي اثر آرام بخش اين گياه را گزارش كرده اند.

گياه دارويي قاشقك

اين گياه از خانواده نعناييان به شمار مي رود. از اثرات آن به آرامبخش بودن و بهبود اختلال رواني و تاثير مثبت بر خواب مي توان اشاره كرد. از ميزان تحريك پذيري شخص بيش فعال نيز با مصرف اين گياه كم مي شود. نحوه مصرف آن به شكل دمنوش، تنتور يا كپسول است.

دمنوش گياهي

جهت آرامش و آسودگي مي توان از چاي حاوي نعناع دشتي، علف ليمو، بابونه و ديگر گياهان دارويي استفاده كرد. از اثرات مثبت مصرف اين گياهان دارويي، بهتر كردن اوضاع استراحت و خواب مي توان نام برد. جهت تاثير گذاري بهتر اين گياهان توصيه مي گردد كه قبل از خواب مصرف گردند تا مشكلات خواب كودكان بيش فعال رفع گردد.

شربت ۶ عرق

اين شربت كه در روند درماني كودكان تاثير بسيار زيادي دارد، شامل عرق سنبل الطيب، عرق بيدمشك، عرق فرنجمشك از هر كدام به مقدار يك و نيم ليتر و گلاب، عرق بهار نارنج، شربت سكنجبين عسلي و عرق كيالك به مقدار يك ليتر است. اين شربت باعث حذف اختلالات كم توجهي كودك و افزايش تمركز مغزي او مي شود. براي حذف كامل اختلالات بيش فعالي مصرف امگا 3 در كنار اين شربت توصيه مي شود.

تعيير رژيم غذايي تاثير بسيار زيادي بر ابتلا به بيش فعالي دارد. زماني كه كودك غذاهاي مناسب استفاده كند، مشاهده خواهد كرد كه بسياري از علائم آن كم مي شود.

اسيدهاي چرب

در بررسي هاي انجام گرفته مشاهده شده است كه كودكان بيش فعال داراي سطح كم اسيدهاي چرب، امگا 3 و امگا 6 هستند. تشنگي زياد يكي از نشانه هاي كمبود اسيد چرب به شمار مي رود.

از منابع حاوي امگا 3 مي توان به كنجد، تخمه كدو تنبل اشاره كرد. جهت تامين امگا 6 فرد مي تواند با مصرف ماهي آزاد و سارين آن را تامين كند.

ويتامين B6

در بسياري از مسيرهاي متابوليكي اسيدهاي آمينه، ويتامين B6 به عنوان كوفاكتور عمل مي كند. اين ويتامين باعث كاهش برخي رفتارها در كودكان مبتلا به بيش فعالي مي گردد. يكي ديگر از راه هاي عملكردي اين ويتامين، افزايش سطح هورمون سروتونين است.

آهن

زماني كه فرد داراي سطح پايبن آهن است توجه و دقت كمي دارد. تحقيقات تاثير مثبت مكمل هاي حاوي آهن در كودكان بيش فعال را تاييد كرده اند.

منيزيم

كاهش سطح منيزيم در اغلب كودكان مبتلا به بيش فعالي گزارش گرديده است و در موارد بسياري ديده شده كه با تجويز مكمل هاي حاوي منيزيم علائم اين اختلال كم مي شوند.

روي

نقص در دريافت و جذب روي، باعث كاهش سطح آن در كودكان بيش فعال شده است كه با دادن غذاهاي حاوي اين عنصر مي توان علائم اين اختلال را كم كرد.

غذاهاي نامناسب

• مصرف شكر و غذاهاي مشابه كيك، شيريني، شكلات، آب ميوه هاي صنعتي براي كودك بيش فعال تاثير منفي دارد. در مطالعاتي كه صورت گرفته، شكر به عنوان دليلي براي بروز بيش فعالي و افزايش علائم آن عنوان شده است.
• غذاهاي بسته بندي شده حاوي رنگ هاي صنعتي مانند كمپوت ها، سس ها، آدامس، آب ليمو و ... تاثير منفي بر اين اختلال دارند.
• خوراكي هاي حاوي مواد نگهدارنده مانند اسيد بنزوئيك، باعث افزايش دوره درمان مي گردند مانند مرباها، آب ميوه ها و ترشي ها و ...
• نوشابه هاي گازدار سبب به هم ريختن تعادل كلسيم و فسفر شده و سبب افزايش علائم بيش فعالي مي گردند.
• از مصرف چاي، قهوه و مواد حاوي كافئين بايد خودداري گردد تا علائم بيماري كاهش يابد.
• استفاده زياد از آنتي بيوتيكها، تعادل بين باكتري هاي مفيد در بدن كودك را برهم زده و باعث افزايش علائم بيش فعالي مي شود.

درمان بيش فعالي با طب چيني

رويكرد درماني در طب چيني به شكل درمان كلي علائم و افزايش تمركز است. اين درمان براي بهبود سلامتي كلي بدن استفاده مي گردد و براي كودك بيش فعال برنامه خاصي ندارد.

درمان بيش فعالي با طب سوزني

براي درمان بيش فعالي در تمام بدن، نقاط درماني وجود دارد كه باعث كاهش علائم اين اختلال مي شوند. علائم اين بيماري در تمام كودكان يكسان نيست، بنابراين براي درمان هر كودك روش اختصاصي وجود دارد.

والدين به علت ترس كودك و يا آسيب ناشي از سوزن از روش طب سوزني واهمه دارند. با استفاده از اين روش بدون درد، آرامش فراواني فرد را در بر مي گيرد. اين روش درماني باعث برگشت حالت طبيعي مغز شده و علائم پيش فعالي را كاهش مي دهد. در صورتي كه روش طب سوزني براي كودك مرتباً تكرار گردد، كمك به تعادل هيجاني و فيزيكي كودك خواهد كرد.

درمان بيش فعالي كودكان در طب سنتي با داروهاي گياهي

بيش فعالي نوعي اختلال بوده كه به آن ADHD نيز مي گويند و بين كودكان شيوع نسبتاً زيادي دارد به طوري كه در حدود هشت تا ده درصد كودكان به آن ابتلا دارند. جهت درك بهتر تفاوت بين دو اختلال بيش فعالي و اوتيسم (مقاله تفاوت بين اوتيسم و بيش فعالي) پيشنهاد مي گردد.

علائم ظاهري بروز اين اختلال در سنين قبل از مدرسه قابل تشخيص بوده و پسران نسبت به دختران به آن بيشتر مبتلا مي شوند، كه علت آن هنوز نامشخص است. براي تشخيص اين اختلال سه مشخصه بارز تحرك زياد، عدم توجه و تمركز و فعاليت تكانه اي وجود دارد.

دلايل بيش فعالي در كودكان

بيش فعالي در هر سني از كودك مي تواند خود را بروز دهد. جمله معروف "براي تربيت كودك بايستي از سال ها قبل از تولد او شروع كرد" مي تواند مسير پاسخ به اين پرسش را روشن تر كند.

وراثت از جمله عوامل مهم در بيش فعالي كودكان هستند. طي تحقيقي اگر يكي از والدين داراي بيش فعالي باشد به احتمال 30 درصد يكي از كودكان حداقل به اين بيماري دچار مي شوند.

اما عوامل محيطي هم خود از جمله موارد ابتلاي كودكان به اختلالات مختلف از جمله بيش فعالي هستند.

عواملي مانند پارازيت ها، سرب، جيوه، آلودگي هاي صدايي محيط مي تواند احتمال بيش فعالي كودك را افزايش دهد.

اما علائم اختلال بيش فعالي در كودكان از سن ۳ سالگي همراه با رشد عملكردهاي حركتي، بروز مي كند. ولي عموماً اين اختلال تا زمان حضور كودك در محيط هاي آموزشي مانند مهد كودك و مدرسه به تاخير مي افتد.

بسياري از كودكان زماني كه شروع به راه رفتن مي كنند نسبت به شناخت محيط اطراف، شيطنت زيادي مي كنند كه والدين نبايد اين رفتارها را با اختلال بيش فعالي اشتباه بگيرند. زماني بايد احتمال داد كه كودك داراي اختلال بيش فعالي است كه رفتارهاي او باعث بروز مشكلاتي در ارتباط با دوستان، والدين و معلمان شود.

انواع بيش فعالي

بيش فعالي را مي توان از منظرهاي مختلف بررسي كرد اما در اين قسمت ما انواع ديگري از بيش فعالي را به شما معرفي مي كنيم.

بيش فعالي كودك از نوع تحركي

كودكاني كه مبتلا به اين نوع از بيش فعالي هستند، به شدت بي قرار بوده و نمي توانند در يك مكان ثابت بمانند و بايد دائماً در حال حركت باشند. اين مشكلات در محيط مدرسه بيشتر مشخص است به دليل اينكه كودك با رفتارهاي خاص خود باعث بي نظمي در كلاس شده و قادر نيست روي صندلي ساكت بنشيند و مدام وول مي خورد.

همچنين انجام كارهاي خطرناك و حرف زدن زياد از ديگر ويژگي هاي كودك بيش فعال از نوع پرتحرك است.

بيش فعالي از نوع بي توجهي

در اين گروه، كودكان دائماً در حال خيال پردازي بوده و براي انجام تكاليف مدرسه تمركز كافي ندارند كه باعث به وجود آمدن مشكلاتي مانند نداشتن علاقه به درس براي آنها در مدرسه مي شود.

از ديگر مشكلات آنها كه ناشي از عدم تمركز و توجه بوده مي توان به اين مورد اشاره كرد كه كودك در محيط مدرسه قادر نيست كلماتي را كه نيز بلد است در ديكته درست بنويسد ولي در محيط منزل به دليل توجهي كه مادر به او دارد و نبود اطرافيان، اين كار را به درستي انجام مي دهد.

همچنين والدين اعلام كرده اند كه اين كودكان در محيط خانه براي انجام تكاليف با مشكل مواجه هستند و بايد دائماً گوشزد شوند تا آنها را به پايان برسانند.

از ديگر مشخصه اين گروه از كودكان، فراموشكاري آنها واضح است به نحوي كه بسياري از وسايل خود را در مكان هاي مختلف جا مي گذارند و همچنين آنها قادر نيستند كه براي كارهاي خود برنامه ريزي كنند. جهت رفع اين مشكل والدين بايد حتماً براي كودك يك برنامه منظم تعيين كنند و در انجام كارها به او كمك كنند.

بيش فعالي از نوع رفتارهاي تكانه اي

از ويژگي هاي بارز كودك مبتلا به بيش فعالي از نوع تكانه اي مي توان به وجود رفتارهاي تكانه اي، نداشتن صبر و تحمل كافي، پريدن وسط صحبت ديگران و نداشتن حوصله براي ايستادن در صف در حياط اشاره كرد.

توجه به اين نكته ضروري است كه تمام ويژگي هايي كه براي هر دو گروه از اختلال بيش فعالي بيان گرديد، در يك كودك وجود نداشته و تشخيص اينكه كودك به كدام يك از انواع بيش فعالي مبتلا است توسط روان پزشك كودك انجام مي گيرد.

در بيشتر موارد ابتلا به اختلال بيش فعالي دليل خاصي نداشته اما به گفته بسياري از محققان عوامل ژنتيكي و محيطي در بروز آن سهم زيادي دارند. تاكنون نقش تغذيه و رژيم غذايي در ايجاد اين اختلال تاييد نشده است ولي طبق نتايج بررسي هاي صورت گرفته، مشخص شده كه استفاده از اسيدهاي چرب و بعضي از ويتامين ها علائم بيش فعالي زا را كاهش مي دهند.

توجه به اين نكته ضروري است كه بايد در كنار مصرف داروها از اين مكمل ها استفاده كرد كه استفاده از آن ها، هيچ عارضه اي براي كودك به همراه ندارند ولي به عنوان يك روش درماني مطرح نيستند.

جهت تشخيص قطعي ابتلا به بيش فعالي، پزشك به اطلاعاتي از پدر و مادر و معلمان مدرسه نياز دارد. علائم اين اختلال بايد در بيشتر از يك مكان ديده شوند و همچنين بايد به مدت حداقل ۶ ماه ادامه داشته باشد.

در بعضي از كودكان در سنين ۲ يا ۳ سالگي نيز اين اختلال وجود داشته، اما به علت اينكه قبل از آن در محيط هايي مانند مدرسه يا مهد كودك كه به نشستن زياد و تمركز بالا نياز است، قرار نگرفته اند، تشخيص سخت تر صورت مي گيرد.

هر چند بين دو اختلال بيش فعالي و كمبود توجه و تمركز تفاوت وجود داشته و هر دو يكي نيستند اما در بسياري از افراد هر دو باهم بروز مي كنند.

طبق آزمايشات و اسكن هاي مغزي صورت گرفته بر روي افراد مبتلا به اختلال كمبود توجه، مشخص شده كه قسمتي از مغز كه مسئول تمركز است از ساير افراد كوچك تر است. بنابراين چنانچه معلم از كودك داراي اين اختلال بخواهد كاري را انجام دهد كه ۷ مرحله اي است، كودك فقط مي تواند مراحل ابتدايي را انجام دهد و ترتيب آنها را فراموش مي كند.

تشخيص بيش فعالي

براي تشخيص بيش فعالي در كودكان يك آزمون يا آزمايش خاصي وجود نداشته و حتماً بايد علائم رفتاري كودك حداقل ۶ ماه مورد ارزيابي قرار گيرند. بروز علائم بيش فعالي معمولاً قبل از هفت سالگي رخ مي دهد.

كودك بيش فعال به دليل رفتارهاي خاصي كه دارد سبب آزار افراد در محيط هايي مانند مدرسه و خانه مي شود، او حتي قادر نيست با دوستان هم سن و سال خود نيز ارتباط درست برقرار كند.

گروهي از پدر و مادرها در برابر پذيرفتن اختلال كودك خود مقاومت مي كنند و نسبت به هشدارهاي معلمان و اطرافيان توجهي نمي كنند. يكي از نگراني هاي اين پدر و مادران اين بوده كه از عوارض جانبي داروها بر روي كودك خود مي ترسند.

در صورتي كه به درمان كودكان بيش فعال در زمان درست پرداخته نشود، اين كودكان قادر نخواهند بود در امور آموزشي و مهارت هاي اجتماعي به موفقيت برسند و ممكن است در آينده با مشكلات جدي رو به رو شوند.

دلايل بيش فعالي

عوامل ژنتيكي و آسيب هاي محيطي در كنار هم باعث به وجود آمدن اختلال بيش فعالي مي شوند. آسيب جزئي در قسمت هايي از مغز كه مسئول تمركز و توجه هستند، باعث اين اختلال شده است.

از عوامل محيطي كه باعث به وجود آمدن اين اختلال مي شود مي توان سيگار كشيدن، مصرف الكل در دوران بارداري، استرس، مسموميت ناشي از سرب حاصل از دود اتومبيل و آلودگي هوا و هم چنين مواد غذايي حاوي مواد افزودني مصنوعي مانند شيرين كننده ها، رنگ دهنده هاي خوراكي، مواد جلوگيري كننده از فاسد شدن غذا را نام برد.

در موارد بسياري ديده شده كه به درمان مناسب كودك بيش فعال توجه چنداني نشده كه زمينه را براي افسردگي، بروز رفتارهاي نامطلوب و بزهكارانه در نوجواني فراهم مي كند.

براي درمان كودك بيش فعال حتماً بايد در دوران كودكي مراجعه كرد زيرا اين اختلال در مدرسه با مشكلات بسياري براي كودك همراه بوده مانند نداشتن تمركز، پرحرفي و .... كه سبب اختلال در تحصيل خواهد شد.

بعضي از خانواده ها با ديدن تحرك زياد كودك، نگران مي شوند كه فرزند آنها نيز داراي اين اختلال است ولي توجه به اين نكته ضروري است كه كودك در صورتي مبتلا به بيش فعالي تشخيص داده مي شود كه مجموع از علائم را براي مدت طولاني داشته باشد.

علائم بيش فعالي

در اين قسمت به توضيح علائم بيش فعالي در كودكان بصورت تيتر وار مي پردازيم و در قسمت بعدي به تفكيك سعي مي كنيم اين علائم را براساس سن كودكان دسته بندي كنيم.

• كودك بيش فعال دائما در حال بازي با دست و بدن بوده و در جاي خود آرام و قرار ندارند.
• مدام از كلاس درس بيرون مي رود.
• دائم در حال پريدن يا دويدن است.
• در زمان انجام فعاليت ها و يا بازي سر و صدا زيادي مي كند.
• حركات زيادي انجام مي دهد.
• بسيار حرف مي زند.
• نمي تواند به جزييات توجه چنداني نشان دهد‌.
• در بيشتر موارد نمي تواند وظايف يا دستورات را به پايان برساند.
• بين صحبت ديگران مي پرد.
• قبل از اينكه فرد سوال كننده صحبت اش پايان يابد به پرسش جواب مي دهد.
• نداشتن صبر و تحمل به نحوي كه هر چيزي را درخواست كرد بايد فوراً به او بدهند.
• انجام حركات مداوم و جنب و جوش فراوان
• ناتواني در صبر و تحمل براي حضور در صف و رعايت نوبت
• بروز رفتار خشونت آميز و حساسيت زياد
• هل دادن ساير كودكان
• پريدن وسط بازي ديگران
• انجام وظايف و تكاليف مدرسه با دقت كم
• گرفتن وسايل بازي ديگر كودكان
• ناتواني در برقراري مهارت هاي اجتماعي
• گم كردن وسايل خود
• تمايل به انجام كارهاي مختلف بدون اينكه آن ها را به پايان برساند.
• يك كودك بيش فعال انجام بعضي رفتارها برايش مشكل تر است، و جهت كمك به تشخيص درست اين اختلال والدين بايد به سوالاتي جواب دهند مانند:
• وقتي كه از كودك درخواست شود كاري را انجام دهد، در شنيدن با مشكل مواجه است؟
• آيا در مقايسه با ساير كودكان بيشتر دچار هيجان مي شود؟
• آيا به سختي كارهاي روزمره مانند خوردن غذا، خوابيدن و مسواك زدن را انجام مي دهد؟
• آيا معلم نسبت به رفتار كودك، دچار نگراني شده است؟
• آيا در انجام امور، سريع تمركز از دست داده و آن را فراموش مي كند؟

علائم ديگر بيش فعالي در كودكان

در قسمت بالا بصورت تيتر وار علائم بيش فعالي توضيح داده شدند اما در اين قسمت با هر تيتر توضيحي نيز درباره بيش فعالي در كودكان ارائه مي شود.

كودك مبتلا به بيش فعالي احساس خطر نمي كند

اكثر كودكان داراي اختلال بيش فعال نسبت به انجام كارها و يا اشيايي كه بايد نسبت به آنها احساس خطر داشته باشد، چنين حسي نداشته و گاهي نيز دچار اختلالات سلوك مي شوند به طور مثال تعدادي از اين كودكان، رفتارهاي خشونت آميز بروز مي دهند و يا ديگر كودكان را تهديد به آسيب مي كنند. حتي ديده شده گاهي به حيوانات نيز صدمه مي زنند. تعدادي از كودكان بيش فعال در كارهايي مانند دزدي، تقلب و كارهايي كه تخلف محسوب مي شوند نيز شركت مي كنند.

كودكان بيش فعال به انجام كارهاي خطرناك علاقه فراوان دارند

در بعضي از كودكان بيش فعال ديده شده كه پيج گوشتي را وارد پريز برق كرده و وسايل ديگران را نيز بر مي دارند. همچنين رفتارهايي مانند تمايل به كشيدن سيگار، دروغ گفتن نيز در آنها ديده مي شود.

يكي ديگر از رفتارهاي اين كودكان اين است كه با افراد بالاتر از سن خود دوست شده و تمايل دارند كه در كارها و صحبت هاي آنان سهيم باشند. از نظر اجتماعي نيز تاثير مثبت بر بقيه مردم نذاشته و به دليل رفتارهاي نامطلوب از آنها همواره انتقاد مي شود.

اين كودكان به علت كم توجهي به جزييات در انجام بازي نيز با مشكل روبه رو شده و نمي توانند با ساير كودكان ارتباط برقرار كنند. همچنين قادر نيستند قوانين و دستورالعمل ها را به درستي رعايت كنند و انجام تكاليف مدرسه براي آنها بسيار مشكل است.

كاهش عملكرد اجتماعي و تحصيلي كودك بيش فعال

كودكان بيش فعال در زمان تحصيل در مدرسه با مشكلات جدي مواجه مي شوند زيرا به دليل كمبود توجه و نداشتن تمركز نمي توانند درس را به درستي ياد بگيرند. هم چنين اين كودكان نسبت به كوچكترين محرك هاي شنيداري و ديداري حساس بوده و سريع تمركز خود را از دست مي دهند و در تحصيل عملكرد مطلوبي را به دست نمي آورند.

از نظر اجتماعي نيز اين كودكان بر ديگران تاثير مطلوبي نمي گذارند و انتقاد از رفتار آنها زياد صورت مي گيرد كه باعث كاهش عزت نفس و اعتماد به نفس آنان مي شود.

علائم بيش فعالي در نوزاد

همانطوري كه در قسمت "دلايل بيش فعالي در كودكان" صحبت شد، علائم محيطي و وراثتي از جمله عوامل مهم در بروز بيش فعالي در كودكان هستند كه برخي از اين علائم از دوران نوزادي در كودكان نيز قابل مشاهده است.

• حساسيت زياد نسبت به محرك هاي بيروني داشته و سريع عكس العمل نشان مي دهد و نسبت به صدا، نور، گرما و ديگر تغييرات محيطي به سرعت احساس ناراحتي مي كند.
• صداهايي كه توليد مي كند مانند غان و غون، نسبت به بقيه نوزادان بيشتر است.
• نوزاد خواب كمتري نسبت به ساير همسن و سالان دارد.
• در دست و پاهاي خود احساس بي قراري مي كند.
• زمان كمي مي تواند به يك عكس خيره گردد.

روانشناس بايد بروز علائم را بر روي نوزاد ارزيابي كند و در صورت نياز روش هايي به پدر و مادر آموزش داده شود تا از آسيب هايي كه ممكن است در آينده رخ دهد، پيش گيري شود.

علائم بيش فعالي در كودكان زير يك سال

در 2 بازه زماني مي توان براي اختلال بيش فعالي تشخيص دقيق داد، بازه اول بين سن 2 تا 3 سالگي كه كودك راه رفتن را مي آموزد و پس از آن سني كه كودك وارد محيط بيرون از خانه مثل مدرسه يا مهدكودك مي شود. دليل آن اين است كه براي مشاهده علائم اين اختلال بايستي در دو محيط مختلف كودك را مورد بررسي قرار داد تا بتوانيم تشخيص دقيق تري بدهيم.

پس تا قبل از 1 سالگي نمي توانيم از روي نشانه هاي محو و كم رنگ بيش فعالي تشخيص دقيقي بدهيم.

علائم بيش فعالي در كودكان زير دو سال

اختلال بيش فعالي نسبت به قدرت تكلم كودك در رفتارهايي مانند پيدا كردن جهت، مهارت شنيدن و توجه تاثير مي گذارد. بين بروز اختلال بيش فعالي و ميزان خواب كودك رابطه اي وجود دارد و پدر و مادر بايد به ميزان آن دقت كنند.

همچنين طبق مطالعات مختلف مشخص شده كه كمبود خواب باعث مي شود توجه و توان حافظه كاهش يابد.

كودكان ۱۲ تا ۱۸ ماهه معمولاً مي توانند در گفتار خود ۲۰ كلمه را استفاده كنند و زماني كه آن ها به دو سال مي رسند تعداد اين واژگان به ۲۰۰ عدد افزايش مي يابد.

در دايره لغات كودك ۲ تا ۳ سال، معمولا بالاي ۹۰۰ واژه وجود دارد.

توجه به اين نكته ضروري است كه قدرت تكلم براي تمام كودكان يكسان نبوده و دختران سريع تر از پسران حرف مي زنند.

علائم بيش فعال در كودكان مدرسه

همانطوري كه گفتيم تغيير محيط و سطح كنترل در كودكان مي تواند علائم بيش فعالي را بيش از پيش در كودك نمايش دهد. به همين دليل ورود به مدرسه براي كودكان مي تواند برهه جديدي در مشاهده علائم بيش فعالي باشد.

• والدين بايد درباره برنامه هايي كه مسئولين براي بهبود كودكان بيش فعال در نظر گرفته اند، سوال كنند. از جمله اين برنامه ها مي توان سنجش كودكان، تعيين برنامه درسي، ايجاد تغييرات در ظاهر كلاس درس، روش هاي آموزشي مناسب و تعامل بين پدر و مادر و معلمين را نام برد.
• پدر و مادر بايد با معلمان كودك حرف زده و نسبت به كارهايي كه معلم براي كودك بيش فعال انجام داده آگاه شوند و از آن حمايت كنند.
• وجود كامپيوتر در كلاس نيز به كمك كودك بيش فعال خواهد آمد، به دليل اينكه بعضي از اين كودكان نمي توانند با دست به درستي بنويسند.

تفاوت علائم بيش فعالي در دختران و پسران

اختلال بيش فعالي در بين پسران سه برابر دختران رخ داده و تشخيص آن در دختران ديرتر اتفاق مي افتد. در بين دختران مبتلا علائمي مانند نداشتن نظم و كم توجهي نسبت به موضاعات پيرامون و اختلال در يادگيري مهارت ها و حل مسائل شيوع بيشتري دارد.

دختران بيش فعال در زمان دبستان، دقت كمي دارند و با ضعف در يادگيري مهارت هاي آموزشي و حل كردن مسئله مواجه هستند. همچنين اين دختران توجه چنداني به محيط پيرامون نداشته و رفتار خشونت آميز نيز بروز نمي دهند.

پسران بيش فعال عموما حركات و رفتارهاي غير منطقي كه انگيزه و برنامه خاصي پشت آن نيست، انجام مي دهند، همچنين بروز رفتار هاي خشونت آميز نيز بين آنان شيوع بيشتري دارد.

عوارض و خطرات بيش فعالي

اختلال بيش فعالي باعث مي شود كه زندگي براي كودكان مبتلا با مشكل مواجه شود. اين كودكان عموماً:

• در كلاس درس با ساير دانش آموزان به بحث و درگيري مي پردازند.
• نسبت به ساير كودكان بيشتر دچار صدمات و حوادث مي شوند.
• اعتماد به نفس كمي دارند.
• در برقراري ارتباط با ساير دوستان با مشكل مواجه هستند.
• احتمال اعتياد و الكلي شدن در اين كودكان نسبت به بقيه كودكان بيشتر است.

اگر چه ابتلا به اين اختلال سبب بروز بيماري هاي ديگر نمي شود ولي كودكان بيش فعال نسبت به بقيه كودكان بيشتر در معرض آسيب هاي زير هستند:

• مشكل در يادگيري
• افسردگي
• اضطراب
• بيماري دو قطبي يا شيدايي
• بروز سندرم تورت (بروز تيك عصبي و لكنت زبان)
• انجام دزدي از ديگران، آسيب به اموال مردم
• مخالفت و رفتارهاي گستاخانه با بزرگ تر ها

مقاله دوم بيش فعالي

امروزه عده زيادي از والدين نسبت به شيطنت زياد فرزندشان شاكي هستند. آن ها بيان مي كنند كه كودك همواره در حال جنب و جوش و فعاليت بوده و به شدت بي قرار و نا آرام است. اين والدين به حواس پرتي و عدم تمركز فرزند خود نيز اذعان مي كنند.

پدر و مادرها از دلايل بروز اين فعاليت ها آگاه نبوده و به سرزنش كودك مي پردازند، حتي در مواردي ديده شده كه برخي از آن ها، كودكان را تهديد يا كتك مي زنند. در اين مقاله به خصوصيات بيش فعالي در كودكان پرداخته شده تا آگاهي والدين نسبت به اين اختلال افزايش يابد.

اختلال بيش فعالي در بين كودكان شيوع نسبتاً زيادي داشته و ۸ تا ۱۰ درصد از كودكان به آن ابتلا دارند و تاكنون دليل اصلي بروز آن مشخص نشده است. بروز اختلال بيش فعالي در افراد مختلف متفاوت بوده و به طور كلي به سه گروه تقسيم مي شود.

• اختلال اول: اين گروه از كودكان مبتلا، فقط با مشكل در توجه و تمركز مواجه هستند.
• اختلال دوم: در اين نوع اختلال، فعاليت و تحرك زياد ديده مي شود.
• اختلال تركيبي: افراد مبتلا هم پر تحرك هستند و هم در توجه و تمركز مشكل دارند.

خصوصيات عمومي كودكان بيش فعال

• عملكرد ضعيف در مدرسه با وجود هوش بالا
• ناتواني در انجام به موقع وظايف و مسئوليت ها
• ناتواني در تمركز به مدت طولاني
• احساس خستگي در زمان انجام كارها و فعاليت ها
• بين صحبت ديگران پريدن
• جواب دادن به پرسش قبل از اينكه جمله سوال كننده تمام شود
• نداشتن صبر و تحمل در برابر خاسته ها
• پر سر و صدا انجام دادن كارها
• حرف زدن زياد
• جنب و جوش فراوان
• رعايت نكردن نوبت در صف يا بازي هاي گروهي
• عصبانيت و حساسيت زياد
• گرفتن وسايل ديگران بدون اجازه
• ناتواني در برقراري ارتباط با ديگران
• فراموش كردن وسايل شخصي و قرار دادن آنها در مكان هاي مختلف
• هل دادن و يا كتك زدن ساير بچه ها
• حواس پرتي در زمان انجام كارها
• انجام دادن كارهاي خطرناك بدون توجه به عواقب احتمالي آن ها
• خيال بافي پي در پي

خصوصيات ويژه كودكان بيش فعال

۱- معمولا بي قرار و نا آرام بوده و قادر نيستند در يك مكان بنشينند و بايد دائماً راه بروند. اين مشكل در مدرسه بارزتر بوده و باعث به هم خوردن نظم كلاس و پرت شدن حواس ساير دانش آموزان مي شود.

۲- تكانشگر هستند. اين كودكان معمولاً فعاليت هاي خود را بدون تفكر انجام داده و نسبت به انجام آن ها احساس پشيماني نمي كنند.

۳- قادر نيستند به مدت طولاني به چيزي توجه كنند. اين كودكان بسيار رويا پرداز بوده و در مدرسه براي انجام تكاليف خود، به دليل عدم تمركز و حواس پرتي با مشكل مواجه هستند و حتي ممكن است اعداد و كلماتي را نيز كه به خوبي مي دانند، اشتباه بنويسند.

چه زماني ممكن است كودك مبتلا به بيش فعالي باشد؟

كودكان بيش فعال برخي از رفتارها را نسبت به ساير بچه ها سخت تر انجام مي دهند. والدين براي تشخيص راحت تر، بهتر است اين پرسش ها را از خود بپرسند:

● آيا در زمان انجام كارها و فعاليت ها، كودك با ضعف در شنيدن مواجه است؟

● آيا كودك در مقايسه با ساير بچه ها با سرعت بيشتري دچار هيجان مي شود؟

● آيا كودك در برابر غذا خوردن، خوابيدن، شستن دندان ها و ساير كارهاي روزمره مقاومت مي كند؟

● آيا نسبت به رفتارهاي كودك در محيط مدرسه، معلمان ابراز نگراني مي كنند؟

● كودك سريع تمركز خود را از دست داده و حواسش پرت مي شود؟

چگونه اختلال بيش فعالي را تشخيص بدهيم؟

سن ابتلا به اختلال بيش فعالي حدود ۲ يا ۳ سالگي است. در سن ۲ سالگي پزشك متخصص به ارزيابي رفتار كودك پرداخته تا در صورت مشاهده علائم، درمان را آغاز كند. هر چه سريع تر روند درماني آغاز شود ميزان موفقيت آن افزايش مي يابد.

اما در اغلب موارد تا زماني كه كودك وارد محيط هاي آموزشي مانند مهدكودك يا دبستان نشده كه به تمركز و نشستن مدت بيشتر نياز است، اين اختلال تشخيص داده نمي شود.

اگر چه گروه زيادي از كودكان علائم خفيف اين اختلال را دارند ولي تا زماني كه وارد مدرسه نمي شوند، تشخيص براي آن ها صورت نمي گيرد.

تشخيص اين اختلال با يك آزمون يا آزمايش خاص صورت نگرفته و براي تشخيص قطعي نياز است كه مجموعه از خصوصيات بيش فعالي در كودك به مدت ۶ ماه و در دو مكان مختلف مانند خانه و مهد كودك يا دبستان ديده شود.

متاسفانه برخي از والدين در برابر پذيرش اختلال فرزند خود مقاومت مي كنند و نسبت به هشدار اطرافيان براي رفتارهاي كودك خود بي توجه هستند و به بهانه عوارض جانبي داروها، شروع درمان را به تعويق مي اندازند، در حالي كه اگر درمان كودك در زمان مناسب شروع نگردد، ممكن است عوارض جبران ناپذيري بر آينده كودك داشته باشد.

عوارض عدم درمان به موقع بيش فعالي

در صورتي كه نسبت به درمان كودكان بيش فعال، توجه كافي نشود، زمينه براي ابتلا آنها به افسردگي و بروز رفتارهاي ضد اجتماعي و بزهكارانه فراهم خواهد كرد.

والدين حتماً بايد در دوران كودكي نسبت به معالجه كودك بيش فعال اقدام كرده و از بروز مشكلات در دوران مدرسه جلوگيري كنند زيرا اين كودكان به دليل عدم تمركز به درس گوش نداده و از كلاس مدام بيرون مي روند كه باعث افت عملكرد تحصيلي مي شود.

زماني كه اين كودكان وارد دوران نوجواني مي شوند به دليل فراموشكاري آنها را افرادي بي حواس و سهل انگار تلقي مي كنند. آن ها در زمان درس خواندن و ساير فعاليت ها به دليل فرو رفتن در رويا و خيال، قادر نيستند كارهاي خود را به اتمام برسانند.

از ديگر مشكلاتي كه در اثر عدم درمان به موقع اختلال بيش فعالي به وجود مي آيد مي توان ابتلا به اضطراب، سو مصرف مواد مخدر، اختلال سلوك، پرخاشگري، بي نظمي و بي توجهي به قوانين و مقررات، طرد شدن از گروه ها به دليل بروز برخي رفتارها و كاهش اعتماد به نفس و عزت نفس اشاره كرد.

نكات تكميلي درباره بيش فعالي كودكان

اختلال بيش فعالي در بين پسران نسبت به دختران شيوع بيشتري داشته و خصوصيات و نشانه هاي متفاوتي از اين اختلال در هر دو جنس بروز مي كند.

در پسران بيش فعال تحرك و فعاليت زياد اغلب مشاهده مي شود اما در دختران اين اختلال خود را به شكل كم توجهي نشان مي دهد‌.

دختران بيش فعال معمولاً بي نظم و ساكت بوده و همچنين نسبت به موضوعات اطراف توجه خاصي نمي كنند. ولي پسران بيش فعال فعاليت ها و رفتارهاي غير منطقي بدون برنامه و يا هدف قبلي را بيشتر انجام مي دهند. در محيط مدرسه دختران بيش فعال، دقت كافي نداشته و يا ضعف در آموزش مهارت ها و حل مسائل مواجه هستند اما رفتار پرخاش گرانه در آن ها ديده نمي شود.

توجه به اين نكته ضروري است، در صورتي كه علائم ذكر شده در دوره هاي كوتاه و مقطعي مشاهده شود، طبيعي بوده و نشان دهنده اختلال بيش فعالي نيست و نمي توان هر كودكي را كه شيطنت انجام مي دهد بيش فعال ناميد.

برخي از كودكان به دليل قرارگيري در بعضي از موقعيت ها و يا ابتلا به بيماري ها ممكن است علائمي همانند اختلال بيش فعالي بروز دهند.

• تغييرات ناگهاني و بدون برنامه قبلي همچون طلاق، تغيير محل زندگي يا مدرسه، مرگ نزديكان
• تشنج هاي نا مشخص
• استرس و اضطراب
• اختلال افسردگي
• بيماري هايي كه باعث آسيب به مغز مي شوند.

والدين بايد توجه كنند كه حتماً نياز است كه روان شناس يا روان پزشك متخصص كه داراي علم و آگاهي نسبت به اين اختلال است، با ارزيابي رفتار كودك، ابتلا به بيش فعالي را تشخيص دهد و نبايد صرفا با ديدن چند ويژگي خاص از كودك او را بيش فعال تلقي كرد.

علائم و نشانه هاي بيش فعالي در كودكان